Xếp đá hỗ trợ (cairn) là các chồng đá do người đi đường mòn dựng lên để đánh dấu đường đi, định hướng ở những nơi khó xác định lối mòn.

Xếp đá hỗ trợ, còn gọi là cairn, là một cấu trúc nhân tạo làm từ các viên đá xếp chồng lên nhau. Trong hoạt động dã ngoại và đi bộ đường dài, chúng đóng vai trò như các cột mốc chỉ đường. Mục đích chính của chúng là giúp người đi sau định vị, đặc biệt ở những khu vực không có lối mòn rõ ràng như địa hình đá, sa mạc, hoặc trên các đỉnh núi sương mù.

Bạn cần phân biệt giữa xếp đá hỗ trợ và xếp đá nghệ thuật (rock balancing). Xếp đá hỗ trợ ưu tiên sự ổn định và dễ nhận biết từ xa để phục vụ mục đích định vị. Ngược lại, xếp đá nghệ thuật tập trung vào thẩm mỹ và sự cân bằng, thường không có chức năng dẫn đường.

Việc xếp đá đã tồn tại hàng ngàn năm trong nhiều nền văn hóa với các mục đích khác nhau. Chúng được dùng làm mốc biên giới, địa điểm chôn cất, hoặc đài kỷ niệm. Trong bối cảnh trekking hiện đại, vai trò chính của chúng là đánh dấu đường đi.

Tại Việt Nam, bạn có thể bắt gặp các chồng đá này trên nhiều cung đường trekking nổi tiếng.

Ví dụ, trên cung Tà Năng - Phan Dũng, các đoạn đường băng qua đồi cỏ trọc đôi khi khó phân biệt lối đi. Các chồng đá do người đi trước để lại giúp xác nhận bạn đang đi đúng hướng.

Tương tự, trên các cung núi cao phía Bắc như Lảo Thẩn hay Bạch Mộc Lương Tử, khi sương mù dày đặc che khuất tầm nhìn, việc nhìn thấy một chồng đá hỗ trợ quen thuộc mang lại sự an tâm và giúp định hướng chính xác.

Mặc dù hữu ích, việc tự ý xây dựng các chồng đá mới đang trở thành một vấn đề gây tranh cãi. Nhiều người làm điều này vì mục đích chụp ảnh hoặc giải trí mà không hiểu rõ các tác động tiêu cực phía sau.

Tác động đến môi trường

Mỗi viên đá là một phần của hệ sinh thái vi mô. Việc di chuyển chúng gây ra nhiều hệ lụy.

Phá vỡ môi trường sống: Nhiều loài côn trùng, bò sát nhỏ và thực vật sống bên dưới hoặc xung quanh các viên đá. Lấy đá đi đồng nghĩa với việc phá hủy nơi trú ẩn và sinh sống của chúng.

Gây xói mòn đất: Đá giúp giữ đất và ngăn chặn xói mòn do mưa và gió. Di chuyển đá khỏi vị trí tự nhiên làm tăng nguy cơ xói mòn, đặc biệt ở các sườn dốc.

Gây nhiễu loạn định vị

Mục đích nguyên bản của xếp đá hỗ trợ là dẫn đường. Tuy nhiên, khi có quá nhiều chồng đá được dựng lên một cách tùy tiện, chúng mất đi giá trị chỉ dẫn. Người đi sau có thể bị bối rối và đi lạc vì đi theo một chồng đá "giả" do một du khách dựng lên để chụp ảnh. Một chồng đá đúng chỗ là một chỉ dẫn. Mười chồng đá sai chỗ là một cái bẫy.

Ảnh hưởng đến trải nghiệm hoang dã

Một trong những mục tiêu của hoạt động dã ngoại là hòa mình vào thiên nhiên hoang sơ. Sự xuất hiện dày đặc của các chồng đá nhân tạo làm mất đi cảm giác tự nhiên và vẻ đẹp vốn có của cảnh quan. Nó nhắc nhở rằng con người đã can thiệp vào nơi này, đi ngược lại triết lý "không để lại dấu vết".

Nguyên tắc cốt lõi của mọi hoạt động ngoài trời có trách nhiệm là "Không để lại dấu vết". Nguyên tắc này áp dụng trực tiếp với việc xếp đá.

Không xây dựng chồng đá mới: Trừ khi bạn là người có thẩm quyền hoặc đang trong tình huống khẩn cấp, bạn không nên tự ý dựng thêm các chồng đá.

Không phá hủy các chồng đá hiện có: Nếu bạn không chắc chắn 100% một chồng đá là sai và gây lạc đường, hãy để nó yên. Chúng có thể được dựng lên bởi các kiểm lâm viên hoặc người dẫn đường địa phương.

Thay vào đó, hãy chụp ảnh cảnh quan tự nhiên. Để lại những viên đá ở đúng vị trí của chúng.

Công nghệ hiện đại cung cấp nhiều công cụ định vị đáng tin cậy hơn các chồng đá. Bạn nên trang bị cho mình những kỹ năng và thiết bị cần thiết để không phụ thuộc vào chúng.

Bản đồ giấy và la bàn: Đây là kỹ năng định vị cơ bản và không bao giờ lỗi thời. Chúng không cần pin và hoạt động trong mọi điều kiện.

Thiết bị GPS hoặc đồng hồ thông minh: Các thiết bị này cung cấp tọa độ chính xác, theo dõi lộ trình và cho phép bạn tải bản đồ ngoại tuyến.

Ứng dụng bản đồ trên điện thoại: Các ứng dụng như AllTrails, Gaia GPS, hoặc mapy.cz rất hữu ích. Luôn nhớ tải bản đồ ngoại tuyến và mang theo sạc dự phòng.

Thuê người dẫn đường địa phương: Đây là lựa chọn an toàn nhất, đặc biệt khi bạn khám phá những khu vực mới và hiểm trở.

Tôi có nên tự xếp đá để đánh dấu đường không?

Không, bạn không nên tự ý xếp đá vì có thể gây hại môi trường và làm lạc lối người khác.

Phải làm gì khi thấy một chồng đá trên đường mòn?

Hãy xem nó như một biển chỉ dẫn, nhưng luôn đối chiếu với bản đồ hoặc GPS để xác nhận hướng đi.

Phân biệt xếp đá hỗ trợ và xếp đá nghệ thuật như thế nào?

Xếp đá hỗ trợ thường đơn giản, chắc chắn để định vị, còn xếp đá nghệ thuật chú trọng vào sự cân bằng và thẩm mỹ.

Trang bị kỹ năng và công cụ định vị phù hợp là cách tốt nhất để bạn có một chuyến đi an toàn và có trách nhiệm. Xem các thiết bị định vị GPS tại WeTrek.vn.