Điểm hiệu suất chạy là chỉ số đo lường mức năng lượng (oxy) bạn tiêu thụ khi chạy ở một tốc độ nhất định. Hiệu suất càng cao, bạn càng tiết kiệm sức.
Điểm hiệu suất chạy (Running Economy Score) là gì?
Điểm hiệu suất chạy là một chỉ số đo lường hiệu quả sử dụng năng lượng của cơ thể khi bạn chạy. Cụ thể, nó đo lượng oxy bạn cần để duy trì một tốc độ chạy nhất định. Một người chạy có hiệu suất cao sẽ tiêu thụ ít oxy hơn so với một người có hiệu suất thấp hơn khi cả hai chạy cùng một tốc độ. Bạn có thể hình dung nó giống như mức tiêu thụ nhiên liệu của một chiếc xe. Một chiếc xe tiết kiệm xăng sẽ đi được quãng đường xa hơn với cùng một lượng nhiên liệu. Tương tự, một người chạy có hiệu suất tốt sẽ chạy được xa hơn hoặc nhanh hơn với cùng một mức năng lượng.
Chỉ số này không đo sức mạnh tối đa hay tốc độ tối đa của bạn. Thay vào đó, nó phản ánh khả năng duy trì tốc độ trong thời gian dài mà không bị kiệt sức. Cải thiện hiệu suất chạy đồng nghĩa với việc bạn trở thành một người chạy hiệu quả hơn, ít lãng phí năng lượng hơn trong mỗi sải chân.
Tại sao Điểm hiệu suất chạy quan trọng với bạn?
Điểm hiệu suất chạy là một trong ba yếu tố quyết định thành tích chạy bền, bên cạnh VO2 Max (khả năng hấp thụ oxy tối đa) và Ngưỡng Lactate (tốc độ bạn có thể duy trì trước khi tích tụ axit lactic). Hiểu và cải thiện chỉ số này mang lại nhiều lợi ích thực tế.
• Dự đoán thành tích: Hiệu suất chạy là một yếu tố dự báo thành tích tốt hơn cả VO2 Max. Hai người chạy có cùng VO2 Max, người có hiệu suất chạy tốt hơn thường sẽ có thành tích cao hơn trong các cuộc đua đường dài.
• Chạy bền tốt hơn: Khi bạn chạy hiệu quả hơn, bạn tiết kiệm được glycogen, nguồn năng lượng chính của cơ bắp. Điều này giúp bạn duy trì tốc độ lâu hơn và giảm nguy cơ "đụng tường" (hitting the wall) trong các cuộc đua marathon hoặc ultra marathon.
• Giảm nguy cơ chấn thương: Một hiệu suất chạy tốt thường đi đôi với dáng chạy đúng kỹ thuật. Dáng chạy tốt giúp phân bổ lực tác động đều lên cơ thể, giảm áp lực lên khớp và giảm nguy cơ chấn thương do quá tải.
Ví dụ, khi bạn tham gia một giải chạy như Vietnam Mountain Marathon ở Sapa, địa hình rất khắc nghiệt. Một người có hiệu suất chạy tốt sẽ sử dụng năng lượng hiệu quả hơn trên các đoạn leo dốc, giúp họ giữ sức cho cả chặng đường dài.
Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu suất chạy?
Hiệu suất chạy của bạn không phải là một con số cố định. Nó chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố từ bên trong cơ thể đến các yếu tố bên ngoài.
Yếu tố bên trong
• Di truyền: Cấu trúc sợi cơ, chiều dài chân và các đặc điểm sinh lý khác có ảnh hưởng đến hiệu suất tự nhiên của bạn.
• Dáng chạy (Running Form): Đây là yếu tố bạn có thể cải thiện được. Các thông số như nhịp chân (cadence), dao động dọc (vertical oscillation), và thời gian tiếp đất (ground contact time) đều ảnh hưởng trực tiếp đến mức năng lượng tiêu hao.
• Sức mạnh cơ bắp: Cơ bắp, đặc biệt là cơ lõi (core), cơ mông và chân, khỏe mạnh giúp ổn định cơ thể và tạo ra lực đẩy hiệu quả hơn.
Yếu tố bên ngoài
• Giày chạy: Trọng lượng và khả năng hoàn trả năng lượng của giày có tác động lớn. Những đôi giày nhẹ với lớp đệm đàn hồi tốt giúp bạn tiết kiệm năng lượng trong mỗi bước chạy.
• Địa hình: Chạy trên đường bằng phẳng tiêu tốn ít năng lượng hơn so với chạy trail leo dốc ở Đà Lạt hay Ba Vì.
• Môi trường: Chạy ngược gió hoặc ở nơi có độ cao lớn làm tăng lượng oxy cần thiết, từ đó làm giảm hiệu suất chạy.
Làm thế nào để cải thiện Điểm hiệu suất chạy?
Bạn hoàn toàn có thể cải thiện hiệu suất chạy thông qua luyện tập có phương pháp và điều chỉnh hợp lý.
• Tập luyện sức mạnh: Thực hiện các bài tập như squat, lunges, deadlifts và các bài tập bùng nổ (plyometrics) như box jumps. Các bài tập này giúp tăng cường sức mạnh và độ đàn hồi của cơ bắp, giúp bạn tạo ra nhiều lực hơn với ít nỗ lực hơn.
• Chạy biến tốc và chạy ngưỡng: Các bài tập interval (chạy nhanh xen kẽ phục hồi) và tempo (chạy ở tốc độ ngưỡng lactate) giúp cải thiện hiệu quả sử dụng oxy của cơ thể và hệ thần kinh cơ.
• Tập trung vào dáng chạy: Tăng nhịp chân (cadence) lên khoảng 170-180 bước mỗi phút giúp giảm thời gian tiếp đất và giảm lực tác động. Giữ thân người thẳng, thả lỏng vai và đánh tay đúng cách cũng góp phần tiết kiệm năng lượng.
• Chọn giày phù hợp: Đầu tư vào một đôi giày chạy phù hợp với kiểu bàn chân và mục tiêu của bạn. Các công nghệ giày hiện đại với đệm foam phản hồi cao hoặc đĩa carbon đã được chứng minh giúp cải thiện hiệu suất chạy từ 2-4%.
• Luyện tập trên nhiều địa hình: Thường xuyên chạy dốc giúp tăng cường sức mạnh cho chân và cải thiện hiệu quả cơ học.
Câu hỏi thường gặp
Điểm hiệu suất chạy và VO2 Max có giống nhau không?
Không, Điểm hiệu suất chạy đo lường mức tiêu thụ oxy ở một tốc độ nhất định, còn VO2 Max là mức tiêu thụ oxy tối đa của bạn.
Cần bao lâu để cải thiện Điểm hiệu suất chạy?
Bạn có thể thấy sự cải thiện sau vài tháng luyện tập kiên trì và đúng phương pháp.
Làm sao để theo dõi Điểm hiệu suất chạy?
Các đồng hồ GPS hiện đại của Garmin hoặc Coros cung cấp các chỉ số liên quan như dao động dọc, thời gian tiếp đất để bạn theo dõi và cải thiện.
Hiểu rõ về Điểm hiệu suất chạy giúp bạn luyện tập thông minh hơn và đạt được mục tiêu của mình. Bằng cách tập trung vào việc cải thiện hiệu quả thay vì chỉ cố gắng chạy nhanh hơn, bạn sẽ xây dựng được một nền tảng bền vững cho hành trình chạy bộ của mình. Xem các mẫu đồng hồ GPS thông minh tại WeTrek.vn.