ATC (ATC Belay Device) là một dụng cụ hãm dây leo núi dạng ống, hoạt động dựa trên ma sát để kiểm soát dây, giúp bạn hãm an toàn cho người leo cùng.

ATC (ATC Belay Device) là một dụng cụ hãm dây thủ công. Tên gọi ATC là viết tắt của Air Traffic Controller, một sản phẩm của thương hiệu Black Diamond. Tên gọi này đã trở nên phổ biến để chỉ chung các dụng cụ hãm dây có thiết kế dạng ống tương tự. Dụng cụ này hoạt động bằng cách tạo ra ma sát khi dây leo núi đi qua nó và một carabiner khóa.

Về cơ bản, ATC là một miếng kim loại, thường làm từ hợp kim nhôm, có một hoặc hai khe để luồn dây. Thiết kế đơn giản này làm cho nó rất nhẹ và bền. Chức năng chính của ATC là để hãm dây (belay) cho người leo chính (leader) hoặc người leo sau (top-rope), và để đu dây xuống (rappel). Người hãm dây (belayer) sử dụng ATC để kiểm soát tốc độ của dây, giữ an toàn cho người leo khi họ nghỉ hoặc bị ngã.

ATC hoạt động hoàn toàn dựa trên nguyên lý ma sát. Nó không có các bộ phận cơ học chuyển động hay khả năng tự khóa. An toàn của người leo phụ thuộc trực tiếp vào kỹ năng và sự tập trung của người hãm dây.

Quá trình hoạt động diễn ra như sau:

• Dây leo núi được gập lại và luồn qua một trong các khe của ATC.

• Một carabiner khóa được móc qua vòng dây và vòng kim loại của ATC, sau đó gắn vào đai an toàn của người hãm dây.

• Khi người leo di chuyển, người hãm dây sẽ kéo hoặc thả dây qua ATC.

• Khi người leo ngã, người hãm dây kéo đầu dây phanh xuống. Lực kéo tạo ra một góc gập mạnh ở sợi dây bên trong ATC, làm tăng ma sát và hãm người leo lại.

Toàn bộ quá trình kiểm soát này đòi hỏi tay của người hãm dây luôn phải giữ đầu dây phanh. Đây là quy tắc an toàn cơ bản khi sử dụng ATC.

Mỗi dụng cụ leo núi đều có những điểm mạnh và điểm yếu riêng. ATC cũng không ngoại lệ.

Ưu điểm

• Đơn giản và dễ sử dụng: Cấu tạo không phức tạp giúp người mới bắt đầu dễ dàng học và thực hành kỹ thuật hãm dây.

• Nhẹ và nhỏ gọn: ATC là một trong những dụng cụ hãm nhẹ nhất, tiết kiệm không gian và trọng lượng trong balo của bạn.

• Đa năng: Bạn có thể dùng ATC cho cả việc hãm dây và đu dây xuống, phù hợp với nhiều loại hình leo núi.

• Tương thích nhiều loại dây: ATC hoạt động tốt với nhiều loại đường kính dây leo khác nhau.

• Giá thành hợp lý: So với các dụng cụ hãm có phanh hỗ trợ, ATC có giá thành thấp hơn nhiều.

Nhược điểm

• Không có phanh hỗ trợ: Đây là nhược điểm lớn nhất. ATC đòi hỏi sự tập trung liên tục từ người hãm dây. Bất kỳ sự xao nhãng nào cũng có thể gây nguy hiểm.

• Ít ma sát hơn: Với những người leo nặng ký hoặc khi sử dụng dây mới, mỏng, lực hãm của ATC có thể không cao bằng các thiết bị khác.

• Nóng khi đu dây dài: Ma sát sinh ra nhiệt, làm ATC nóng lên đáng kể trong quá trình đu dây xuống dài, đòi hỏi bạn phải cẩn thận.

Tại Việt Nam, ATC là một dụng cụ rất phổ biến trong cộng đồng leo núi. Bạn sẽ thấy sự hiện diện của nó ở khắp mọi nơi, từ các phòng tập trong nhà đến những vách đá tự nhiên.

Ví dụ, khi bạn tham gia một buổi leo top-rope tại các vách đá ở Hữu Lũng, Lạng Sơn, ATC là lựa chọn phổ biến cho người hãm dây vì tính đơn giản và hiệu quả. Tương tự, tại các điểm leo ở Cát Bà, Hải Phòng, sự nhỏ gọn của ATC giúp các bạn leo núi dễ dàng mang theo trong các chuyến đi bộ tiếp cận vách đá.

Trong các phòng tập leo núi nhân tạo như Vietclimb ở Hà Nội hoặc Push Climbing ở TP. Hồ Chí Minh, ATC thường là dụng cụ đầu tiên mà người mới được hướng dẫn sử dụng. Nó giúp họ xây dựng nền tảng kỹ năng hãm dây một cách vững chắc trước khi chuyển sang các thiết bị phức tạp hơn.

ATC có tự động khóa không?

Không, ATC là một dụng cụ hãm thủ công và không có chức năng tự động khóa.

Tôi có thể dùng ATC cho mọi loại dây không?

Bạn cần kiểm tra thông số của nhà sản xuất để đảm bảo ATC tương thích với đường kính dây leo của bạn.

Dùng ATC có an toàn không?

ATC an toàn khi bạn sử dụng đúng kỹ thuật và luôn giữ tay ở vị trí phanh dây.

ATC là một dụng cụ hãm dây cơ bản, đáng tin cậy và là một phần không thể thiếu trong bộ dụng cụ của nhiều người leo núi. Việc hiểu rõ cách hoạt động, ưu và nhược điểm của nó giúp bạn đưa ra lựa chọn phù hợp cho các chuyến đi của mình.

Xem các mẫu dụng cụ hãm leo núi ATC tại WeTrek.vn.