Bảo trì đường mòn là hoạt động duy trì, sửa chữa các lối đi để đảm bảo an toàn, dễ tiếp cận và bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên xung quanh.

Định nghĩa bảo trì đường mòn

Bảo trì đường mòn là tập hợp các công việc nhằm giữ cho một lối đi bộ, leo núi hoặc đi xe đạp ở trạng thái tốt nhất. Hoạt động này bao gồm việc dọn dẹp cây cối, sửa chữa bề mặt bị xói mòn, cải thiện hệ thống thoát nước và đảm bảo các biển chỉ dẫn rõ ràng. Mục tiêu chính là tạo ra một tuyến đường an toàn, bền vững và giảm thiểu tác động của con người lên môi trường tự nhiên. Công việc này thường được thực hiện bởi các tổ chức quản lý vườn quốc gia, câu lạc bộ trekking hoặc các nhóm tình nguyện viên. Bảo trì định kỳ giúp đường mòn không bị xuống cấp theo thời gian do thời tiết và lưu lượng người sử dụng.

Vì sao bảo trì đường mòn quan trọng

Bảo trì đường mòn đóng vai trò cốt lõi trong việc duy trì hoạt động outdoor một cách có trách nhiệm. Tầm quan trọng của nó thể hiện qua nhiều khía cạnh.

• An toàn cho người tham gia: Một đường mòn được bảo trì tốt sẽ loại bỏ các mối nguy hiểm như cành cây gãy, bề mặt trơn trượt hoặc lối đi bị sạt lở. Điều này giảm nguy cơ chấn thương và giúp bạn di chuyển tự tin hơn.

• Bảo vệ hệ sinh thái: Các đường mòn xuống cấp gây ra xói mòn đất nghiêm trọng, làm tổn hại đến thảm thực vật và nguồn nước. Bảo trì giúp kiểm soát dòng chảy của nước, ngăn chặn xói mòn và bảo vệ môi trường sống của động vật hoang dã.

• Cải thiện trải nghiệm: Lối đi rõ ràng, sạch sẽ và dễ đi giúp bạn tập trung vào việc tận hưởng thiên nhiên thay vì phải vật lộn với các chướng ngại vật. Biển báo được duy trì tốt cũng giúp bạn định hướng dễ dàng, tránh bị lạc.

• Đảm bảo tính bền vững: Việc chăm sóc các tuyến đường mòn giúp chúng chịu được tác động từ hàng ngàn người đi qua mỗi năm. Điều này đảm bảo rằng các thế hệ tương lai cũng có cơ hội khám phá những cung đường này.

Thông số và phạm vi khuyến nghị

Các tiêu chuẩn trong bảo trì đường mòn được thiết kế để cân bằng giữa khả năng tiếp cận và việc bảo tồn tự nhiên. Dưới đây là một số thông số phổ biến được áp dụng.

• Chiều rộng lối đi: Đường mòn cho người đi bộ thường có chiều rộng từ 60 cm đến 90 cm. Chiều rộng này đủ cho một người di chuyển thoải mái nhưng đủ hẹp để hạn chế tác động đến thảm thực vật hai bên.

• Độ dốc tối đa: Một đường mòn bền vững nên có độ dốc trung bình dưới 10% và không vượt quá 15% ở những đoạn ngắn. Độ dốc lớn hơn sẽ làm tăng tốc độ dòng chảy của nước mưa, gây xói mòn nghiêm trọng.

• Khoảng trống phía trên: Cần dọn sạch cành cây và vật cản trong khoảng 2.5 mét tính từ mặt đất lên. Điều này đảm bảo người đi bộ, đặc biệt là những người mang balo lớn, có thể di chuyển mà không bị vướng.

• Bề mặt đường mòn: Bề mặt cần được làm phẳng, loại bỏ đá sắc nhọn và rễ cây nhô lên có thể gây vấp ngã. Vật liệu sử dụng để sửa chữa nên là vật liệu tự nhiên tại chỗ.

• Hệ thống thoát nước: Các rãnh thoát nước hoặc thanh chắn nước (water bar) cần được lắp đặt ở những đoạn dốc để chuyển hướng dòng chảy ra khỏi đường mòn, ngăn nước làm xói mòn bề mặt.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Hoạt động bảo trì đường mòn ở Việt Nam ngày càng được chú trọng hơn, đặc biệt tại các cung đường trekking nổi tiếng.

• Cung Tà Năng - Phan Dũng: Đây là một ví dụ điển hình về sự cần thiết của việc chống xói mòn. Các con dốc lớn thường bị nước mưa bào mòn, tạo thành những rãnh sâu. Các nhóm tình nguyện viên và porter địa phương đã tạo ra các bậc thang tạm và các rãnh thoát nước để giảm tốc độ dòng chảy, giữ lại đất và giúp việc di chuyển an toàn hơn.

• Vườn Quốc gia Bạch Mã: Các tuyến đường mòn tại đây được ban quản lý bảo trì định kỳ. Công việc bao gồm phát quang cây bụi, dọn dẹp lá cây mục trên lối đi bê tông và sửa chữa các bậc thang đá. Điều này đảm bảo an toàn cho lượng lớn du khách tham quan mỗi năm.

• Lão Thẩn (Y Tý, Lào Cai): Trên đường lên đỉnh, nhiều đoạn đường trở nên lầy lội vào mùa mưa. Cộng đồng địa phương và các đơn vị tour đã gia cố một số đoạn bằng cách lót đá hoặc gỗ, đồng thời phát quang các bụi cây rậm rạp để lối đi luôn rõ ràng.

Lỗi thường gặp khi bảo trì đường mòn

Việc bảo trì không đúng cách có thể gây hại nhiều hơn là mang lại lợi ích. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến cần tránh.

• Tạo đường tắt: Khi gặp một đoạn đường khó, một số người có xu hướng đi đường tắt. Điều này phá hủy thảm thực vật và tạo ra các rãnh xói mòn mới.

• Xây dựng hệ thống thoát nước sai: Đặt các thanh chắn nước (water bar) quá thẳng hoặc không có lối ra cho nước sẽ khiến nước bị ứ đọng và làm hỏng đường mòn ngay bên cạnh.

• Phát quang quá mức: Dọn dẹp quá nhiều cây cối hai bên làm mất đi vẻ tự nhiên của con đường và ảnh hưởng đến hệ sinh thái địa phương. Chỉ nên cắt những cành cây gây cản trở trực tiếp.

• Sử dụng vật liệu ngoại lai: Mang đất, đá hoặc gỗ từ nơi khác đến để sửa chữa có thể mang theo các loài xâm lấn hoặc làm thay đổi thành phần hóa học của đất.

Thuật ngữ liên quan

• Leave No Trace (LNT): Nguyên tắc không để lại dấu vết, một triết lý cốt lõi liên quan đến việc giảm thiểu tác động khi hoạt động ngoài trời.

• Xói mòn (Erosion): Quá trình đất đá bị rửa trôi bởi nước hoặc gió, là vấn đề chính mà hoạt động bảo trì đường mòn cần giải quyết.

• Đường mòn bền vững (Sustainable Trail): Một lối đi được thiết kế và xây dựng để chịu được tác động của môi trường và người sử dụng mà không cần bảo trì liên tục.

• Rãnh thoát nước (Waterbar): Một cấu trúc bằng đá, gỗ hoặc đất được đặt chéo qua đường mòn để chuyển hướng dòng nước chảy trên bề mặt.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Tôi có thể tự mình bảo trì đường mòn không?

Bạn nên tham gia các nhóm hoặc tổ chức được cấp phép để đảm bảo thực hiện đúng kỹ thuật và tuân thủ quy định của địa phương.

Khi nào là thời điểm tốt nhất để bảo trì đường mòn?

Thời điểm lý tưởng thường là vào đầu mùa khô khi mặt đất đã ổn định và trước khi mùa trekking cao điểm bắt đầu.

Dụng cụ cơ bản cần có khi tham gia bảo trì là gì?

Các dụng cụ phổ biến bao gồm găng tay bảo hộ, cuốc chim, xẻng, cào lá và cưa tay nhỏ để cắt cành cây.

Xem các mẫu giày trekking bền bỉ tại WeTrek.vn.