Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) là gì?

Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) là một kỹ thuật an toàn dự phòng trong leo núi. Một người thứ ba đứng trên mặt đất, giữ nhẹ phần đuôi của sợi dây leo bên dưới thiết bị hãm dây (belay device). Người này sẵn sàng kéo mạnh sợi dây xuống đất nếu người hãm dây chính (belayer) mất kiểm soát. Hành động kéo dây này tạo ra đủ ma sát trong thiết bị hãm dây để ngăn người leo bị rơi tự do.

Kỹ thuật này không phải là hành động hãm dây chính. Nó hoạt động như một hệ thống phanh khẩn cấp, được kích hoạt bởi một người quan sát độc lập. Vai trò của người thực hiện belay cứu hộ dưới là tập trung hoàn toàn vào người hãm dây chính và sợi dây, không phải người đang leo.

Tại sao Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) quan trọng?

An toàn là ưu tiên hàng đầu trong leo núi. Kỹ thuật Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) bổ sung một lớp bảo vệ quan trọng, giảm thiểu rủi ro từ các sai sót của con người. Nó đặc biệt hữu ích trong các tình huống sau:

• Ngăn ngừa tai nạn khi người hãm dây chính bị mất tập trung hoặc xử lý sai kỹ thuật.
• Bảo vệ người leo trong trường hợp người hãm dây chính bị đá rơi trúng hoặc gặp sự cố sức khỏe đột ngột.
• Tăng cường an toàn khi người leo có trọng lượng lớn hơn đáng kể so với người hãm dây. Lực kéo từ cú rơi của người leo nặng ký tạo ra một lực giật lớn, dễ làm người hãm dây mất kiểm soát.
• Hỗ trợ hiệu quả trong các buổi huấn luyện hoặc khi người hãm dây là người mới, chưa có nhiều kinh nghiệm thực tế.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam, các điểm leo phổ biến như vách đá ở Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay khu vực núi Bà Đen (Tây Ninh) đôi khi có địa hình đá vụn. Việc có một người thực hiện belay cứu hộ dưới giúp toàn đội yên tâm hơn, đặc biệt khi có thành viên mới tham gia.

Cách thực hiện Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) đúng kỹ thuật

Thực hiện đúng kỹ thuật đảm bảo hiệu quả và tránh gây cản trở cho người hãm dây chính. Bạn cần tuân thủ các nguyên tắc về vị trí, tư thế và hành động.

Vị trí đứng

Người thực hiện belay cứu hộ dưới cần chọn một vị trí đứng hợp lý. Vị trí này không nằm ngay dưới đường leo của người leo để tránh đá rơi. Bạn cần đứng đủ xa người hãm dây chính để không làm vướng tay chân hoặc dây của họ. Vị trí lý tưởng cho phép bạn quan sát rõ cả người hãm dây và sợi dây phanh.

Tư thế tay

Bạn dùng cả hai tay giữ nhẹ phần đuôi dây. Lòng bàn tay hướng lên, giữ dây một cách thoải mái nhưng chắc chắn. Không nắm dây quá chặt vì điều này tạo ra lực cản không cần thiết, gây khó khăn cho người hãm dây chính khi họ thả dây cho người leo. Tuyệt đối không quấn dây quanh tay hoặc cổ tay vì hành động này cực kỳ nguy hiểm khi có lực giật đột ngột.

Thời điểm hành động

Sự tập trung là yếu tố quyết định. Bạn phải quan sát liên tục người hãm dây chính. Bạn chỉ hành động khi nhận thấy sợi dây bắt đầu tuột nhanh qua thiết bị hãm dây mà không có sự kiểm soát từ người hãm dây chính. Khi đó, bạn lập tức kéo mạnh và dứt khoát phần đuôi dây thẳng xuống đất. Lực kéo này sẽ ghìm chặt dây vào thiết bị hãm và chặn đứng cú rơi.

Khi nào bạn nên sử dụng Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay)?

Kỹ thuật này nên được áp dụng trong nhiều tình huống để tăng cường an toàn. Dưới đây là các trường hợp phổ biến bạn nên có một người hỗ trợ belay cứu hộ dưới:

• Khi người hãm dây chưa có nhiều kinh nghiệm hoặc đang học kỹ thuật hãm dây.
• Khi có sự chênh lệch lớn về cân nặng giữa người leo và người hãm dây.
• Khi leo ở những khu vực có nguy cơ đá rơi cao, có thể gây nguy hiểm cho người hãm dây.
• Khi người hãm dây sử dụng một thiết bị hãm dây mới mà họ chưa quen thuộc.
• Trong các lớp học hoặc các buổi hướng dẫn leo núi cho người mới bắt đầu.

Những giới hạn của kỹ thuật

Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay) là một biện pháp hỗ trợ, không phải là giải pháp thay thế cho kỹ năng hãm dây đúng cách. Nó có những giới hạn nhất định. Kỹ thuật này yêu cầu sự có mặt của người thứ ba, điều không phải lúc nào cũng có sẵn. Người thực hiện kỹ thuật này cũng phải là người có trách nhiệm, tập trung và hiểu rõ vai trò của mình. Nếu người cứu hộ dưới lơ là, kỹ thuật sẽ mất hoàn toàn tác dụng. Nó không thể sửa chữa các lỗi sai cơ bản khác như lắp đặt hệ thống hãm dây sai cách.

Câu hỏi thường gặp về Belay cứu hộ dưới (Fireman Belay)

Hỏi: Belay cứu hộ dưới có thay thế được người hãm dây chính không?

Đáp: Không, đây chỉ là một kỹ thuật hỗ trợ để tăng cường an toàn, không thay thế vai trò của người hãm dây chính.

Hỏi: Tôi có cần găng tay để thực hiện kỹ thuật này không?

Đáp: Găng tay leo núi được khuyến khích để bảo vệ tay bạn khỏi ma sát dây khi có sự cố xảy ra đột ngột.

Hỏi: Ai có thể thực hiện belay cứu hộ dưới?

Đáp: Bất kỳ ai đã được hướng dẫn đúng kỹ thuật, hiểu rõ vai trò và giữ được sự tập trung đều có thể thực hiện.

Để đảm bảo an toàn tối đa, việc trang bị đầy đủ dụng cụ leo núi chất lượng là điều cần thiết. Xem các thiết bị belay và dây leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.