Cấp độ leo bám (Scramble Grade) là hệ thống phân loại độ khó của địa hình nằm giữa đi bộ đường dài và leo núi đá, giúp bạn chọn cung đường phù hợp.
Cấp độ leo bám (Scrambling Grade) là gì?
Scrambling là một hoạt động ngoài trời, kết hợp giữa đi bộ đường dài và leo núi đá. Bạn sẽ di chuyển trên địa hình dốc, gồ ghề, yêu cầu phải dùng tay để giữ thăng bằng hoặc bám vào đá để leo lên. Nó khó hơn một chuyến đi bộ thông thường nhưng chưa đòi hỏi kỹ thuật phức tạp như leo núi đá chuyên nghiệp.
Cấp độ leo bám, hay Scramble Grade, là một hệ thống xếp hạng để đo lường độ khó của các cung đường này. Hệ thống giúp bạn đánh giá một tuyến đường có phù hợp với kinh nghiệm, kỹ năng và mức độ chấp nhận rủi ro của mình hay không. Việc hiểu rõ các cấp độ này rất quan trọng để đảm bảo an toàn và lên kế hoạch cho chuyến đi.
Các hệ thống xếp hạng phổ biến
Hệ thống xếp hạng của Anh (UK Grading System) là hệ thống được công nhận và sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Nó chia scrambling thành ba cấp độ chính, từ 1 đến 3.
Grade 1: Cấp độ dễ nhất
Đây là cấp độ nhập môn của scrambling. Bạn sẽ cần dùng tay chủ yếu để giữ thăng bằng thay vì để kéo cơ thể lên. Tuyến đường thường rõ ràng và độ exposé (cảm giác chênh vênh, trống trải khi nhìn xuống) ở mức thấp. Một cú trượt chân ở cấp độ này thường không gây ra hậu quả nghiêm trọng.
- Mô tả: Địa hình đá dốc, gồ ghề nhưng không thẳng đứng.
- Yêu cầu: Kỹ năng đi bộ đường dài vững vàng, không sợ độ cao ở mức độ nhẹ.
- Trang bị: Giày trekking có độ bám tốt là đủ.
- Ví dụ tại Việt Nam: Một số đoạn trên đường lên đỉnh Lão Thẩn (Y Tý, Lào Cai) hoặc những đoạn cuối trên cung Tà Chì Nhù (Yên Bái) có các tảng đá lớn yêu cầu bám tay để vượt qua.
Grade 2: Cấp độ trung bình
Ở cấp độ này, thử thách tăng lên đáng kể. Bạn sẽ phải thực hiện các động tác leo bám thực sự, sử dụng tay để tìm điểm bám và kéo người lên. Các đoạn scrambling dài hơn, dốc hơn và độ exposé cao hơn. Việc tìm đường có thể khó khăn hơn. Một cú ngã ở cấp độ này có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng.
- Mô tả: Các sườn núi đá dốc hơn, các sống núi hẹp và exposé hơn.
- Yêu cầu: Kinh nghiệm scrambling Grade 1, tự tin di chuyển trên địa hình đá. Cần có kiến thức cơ bản về cách chọn điểm đặt chân và tay.
- Trang bị: Giày có đế bám đá chuyên dụng, mũ bảo hiểm được khuyến khích. Một số nhóm có thể cân nhắc mang theo dây thừng để hỗ trợ thành viên yếu hơn ở các đoạn khó.
- Ví dụ tại Việt Nam: Các đoạn di chuyển trên sống lưng khủng long Tà Xùa (Sơn La) trong điều kiện thời tiết khô ráo, hoặc các đoạn vượt đá trên cung Bạch Mộc Lương Tử.
Grade 3: Cấp độ khó
Đây là ranh giới giữa scrambling và leo núi đá. Các tuyến đường Grade 3 bao gồm các động tác leo kỹ thuật trên vách đá gần như thẳng đứng. Độ exposé rất cao và một cú ngã có thể gây tử vong. Việc tìm đường đòi hỏi kinh nghiệm và kỹ năng định vị tốt.
- Mô tả: Các vách đá ngắn, các khe hẹp hoặc các sống dao sắc nhọn.
- Yêu cầu: Kinh nghiệm scrambling dày dạn, kỹ năng leo núi đá cơ bản. Phải biết cách sử dụng dây thừng và các thiết bị bảo hiểm cơ bản.
- Trang bị: Mũ bảo hiểm là bắt buộc. Dây thừng, đai an toàn và các thiết bị bảo hiểm cơ bản được khuyến nghị mạnh mẽ.
- Ví dụ tại Việt Nam: Các tuyến đường không chính thống, đòi hỏi kỹ thuật cao trên các khối núi đá vôi ở Hà Giang hoặc Quảng Ninh, gần với hoạt động leo núi đá thể thao.
Các yếu tố ảnh hưởng đến độ khó
Cấp độ chỉ là một chỉ số tham khảo. Độ khó thực tế của một cung đường còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác.
- Điều kiện thời tiết: Mưa làm đá trơn trượt, sương mù làm giảm tầm nhìn và gió mạnh ảnh hưởng đến thăng bằng. Một cung đường Grade 1 trong thời tiết khô ráo có thể trở nên khó như Grade 2 khi trời mưa.
- Chất lượng đá: Đá chắc chắn, khô ráo sẽ dễ bám hơn nhiều so với đá ẩm ướt, vụn vỡ hoặc phủ đầy rêu.
- Kinh nghiệm và thể lực của cá nhân: Một cung đường có thể là thử thách với người này nhưng lại khá dễ dàng với người khác.
- Khả năng tìm đường: Một tuyến đường không rõ ràng, đòi hỏi phải tự định vị sẽ khó hơn nhiều so với một lối mòn đã có sẵn.
Chuẩn bị gì cho một chuyến đi scrambling?
An toàn là ưu tiên hàng đầu. Bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng về cả kỹ năng và trang bị.
- Giày: Chọn giày trekking hoặc giày tiếp cận (approach shoes) có đế cao su bám dính tốt, giúp bạn đứng vững trên các bề mặt đá.
- Trang phục: Mặc quần áo co giãn, thoải mái, cho phép bạn vận động linh hoạt.
- Ba lô: Sử dụng ba lô gọn nhẹ, ôm sát lưng để không làm bạn mất thăng bằng.
- Mũ bảo hiểm: Rất quan trọng ở các khu vực có đá lở, đặc biệt là từ Grade 2 trở lên.
- Găng tay: Găng tay leo núi giúp bảo vệ tay khỏi bị trầy xước và tăng độ bám.
- Kỹ năng: Bắt đầu từ các cung đường Grade 1 để làm quen. Học kỹ năng định vị bản đồ và la bàn. Đi cùng người có kinh nghiệm hơn nếu bạn là người mới.
Câu hỏi thường gặp
Scrambling có phải là leo núi đá không?
Không, scrambling là hoạt động nằm giữa đi bộ đường dài và leo núi đá.
Người mới bắt đầu nên chọn cấp độ nào?
Bạn nên bắt đầu với các cung đường Grade 1 để xây dựng kỹ năng và sự tự tin.
Tôi có cần dây thừng cho Grade 1 không?
Dây thừng là không cần thiết cho các cung đường scrambling Grade 1.
Xem các mẫu giày leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.