Caving không để lại dấu vết (Leave No Trace Caving) là một triết lý và bộ quy tắc ứng xử dành cho người thám hiểm hang động. Mục tiêu chính là bảo vệ môi trường hang động khỏi những tác động của con người. Hang động là một hệ sinh thái cực kỳ nhạy cảm. Quá trình kiến tạo địa chất và hình thành thạch nhũ mất hàng triệu năm. Một hành động vô ý nhỏ có thể gây ra thiệt hại không thể phục hồi.

Áp dụng các nguyên tắc này đảm bảo rằng những người đến sau cũng có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp nguyên sơ của hang động. Điều này đặc biệt quan trọng tại Việt Nam, nơi sở hữu những hệ thống hang động đá vôi hùng vĩ như Phong Nha - Kẻ Bàng. Việc bảo tồn giúp duy trì giá trị tự nhiên và phát triển du lịch bền vững.

Bộ nguyên tắc này được điều chỉnh từ 7 nguyên tắc Leave No Trace gốc để phù hợp với môi trường đặc thù của hang động.

1. Lên kế hoạch và chuẩn bị kỹ (Plan Ahead and Prepare)

Sự chuẩn bị tốt giúp đảm bảo an toàn và giảm thiểu tác động. Bạn cần tìm hiểu kỹ về hang động mình sắp khám phá, bao gồm các quy định, mức độ khó và điều kiện bên trong. Hãy kiểm tra tất cả trang thiết bị, đặc biệt là nguồn sáng như đèn pin đội đầu và pin dự phòng. Luôn đi theo nhóm nhỏ để giảm áp lực lên môi trường hang. Ví dụ, các tour đến Sơn Đoòng giới hạn số lượng khách và yêu cầu chuẩn bị thể lực, trang bị kỹ càng từ nhiều tháng trước.

2. Di chuyển và cắm trại trên các bề mặt bền vững (Travel and Camp on Durable Surfaces)

Trong hang động, bạn chỉ nên di chuyển trên các lối đi đã có sẵn hoặc được chỉ định. Tránh tuyệt đối việc dẫm lên các thành tạo nhạy cảm như thạch nhũ, măng đá, rèm đá, hoặc các bãi bùn non. Các bề mặt này rất dễ bị tổn thương. Khi di chuyển, hãy đi thành một hàng để hạn chế mở rộng lối mòn. Trong Hang Én, các hướng dẫn viên luôn yêu cầu du khách đi chính xác theo lối mòn để bảo vệ nền hang cát và hệ sinh thái xung quanh.

3. Xử lý rác đúng cách (Dispose of Waste Properly)

Quy tắc này rất đơn giản: mang vào thứ gì, mang ra thứ đó. Bạn phải mang ra khỏi hang tất cả rác thải, bao gồm cả vỏ kẹo, bao bì và thức ăn thừa. Rác hữu cơ cũng không được để lại, vì chúng có thể mang vi sinh vật lạ vào hang và làm thay đổi hệ sinh thái. Các đơn vị khai thác tour chuyên nghiệp ở Tú Làn còn trang bị các nhà vệ sinh sinh thái di động để xử lý chất thải của con người đúng cách.

4. Để lại những gì bạn thấy (Leave What You Find)

Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất. Bạn không được lấy bất cứ thứ gì ra khỏi hang, từ một mảnh đá nhỏ, một viên ngọc động đến các di vật cổ. Bạn cũng không được chạm vào các thành tạo hang động. Dầu tự nhiên và vi khuẩn trên da người có thể làm ngừng vĩnh viễn quá trình phát triển của thạch nhũ. Hãy giữ khoảng cách và chiêm ngưỡng bằng mắt. Ví dụ, khu vực ngọc động trong Hang Va được bảo vệ nghiêm ngặt, du khách chỉ được quan sát từ xa.

5. Giảm thiểu tác động của lửa (Minimize Impact)

Nguyên tắc này được điều chỉnh cho phù hợp với môi trường hang. Tuyệt đối không đốt lửa trong hang động. Khói và bồ hóng sẽ làm đen và phá hủy vĩnh viễn các thành tạo. Thay vào đó, hãy giảm thiểu tác động của ánh sáng. Sử dụng đèn LED hiệu suất cao. Tắt đèn khi nghỉ ngơi để trải nghiệm bóng tối hoàn toàn và không làm phiền các sinh vật sống trong hang. Việc nấu ăn cũng nên được thực hiện ở khu vực cửa hang hoặc bên ngoài.

6. Tôn trọng động vật hoang dã (Respect Wildlife)

Hang động là nhà của nhiều loài sinh vật độc đáo, thích nghi với bóng tối như cá mù, nhện, côn trùng. Hãy quan sát chúng từ xa và giữ im lặng. Không chiếu đèn trực tiếp và liên tục vào chúng. Tiếng ồn và ánh sáng đột ngột có thể gây căng thẳng và phá vỡ tập tính tự nhiên của chúng. Sự tôn trọng của bạn giúp bảo vệ các loài sinh vật đặc hữu này.

7. Tôn trọng những người khác (Be Considerate of Other Visitors)

Giữ im lặng hoặc nói chuyện nhỏ nhẹ. Âm thanh trong hang vang rất xa và có thể làm phiền trải nghiệm của người khác. Hãy nhường đường cho các nhóm di chuyển nhanh hơn. Tránh chiếm dụng một vị trí đẹp quá lâu. Chia sẻ không gian và trải nghiệm để mọi người cùng có những kỷ niệm đẹp về chuyến đi.

Để thực hành Caving không để lại dấu vết hiệu quả, bạn cần chuẩn bị các trang bị sau:

• Đèn pin đội đầu: Cung cấp ánh sáng cần thiết và giúp bạn rảnh tay để di chuyển. Luôn mang theo pin dự phòng.
• Mũ bảo hiểm: Bảo vệ đầu khỏi các va đập hoặc đá rơi.
• Giày chuyên dụng: Giày trekking hoặc giày đi hang có độ bám tốt, giúp di chuyển an toàn và tránh trượt ngã gây tổn hại cho hang.
• Găng tay: Giúp bảo vệ tay và giảm thiểu việc tiếp xúc trực tiếp lên bề mặt hang.
• Túi đựng rác: Dùng để thu gom và mang tất cả rác thải của bạn ra ngoài.

Tôi có thể chạm vào thạch nhũ không?

Không, dầu và vi khuẩn từ tay người sẽ ngăn chặn sự phát triển và làm hỏng bề mặt vĩnh viễn của thạch nhũ.

Tại sao không được để lại rác hữu cơ như vỏ chuối trong hang?

Rác hữu cơ mang theo vi sinh vật ngoại lai, làm thay đổi hệ sinh thái ổn định và nhạy cảm vốn có của hang động.