Chuyển đổi góc hướng là quá trình quy đổi giữa Bắc Thực, Bắc Từ và Bắc Lưới để bạn xác định phương hướng chính xác trên bản đồ và la bàn.

Tại sao bạn cần biết về chuyển đổi góc hướng?

Khi đi trekking hoặc dã ngoại, bạn dùng bản đồ và la bàn để định vị. Tuy nhiên, hướng Bắc trên bản đồ và hướng Bắc mà la bàn chỉ vào không giống nhau. Sự khác biệt này, dù nhỏ, có thể dẫn bạn đi chệch hướng hàng cây số sau một quãng đường dài. Chuyển đổi góc hướng là kỹ năng giúp bạn đồng bộ la bàn và bản đồ. Nó đảm bảo hướng bạn đi theo trên thực tế trùng khớp với hướng bạn đã vạch ra trên bản đồ.

Nắm vững kỹ năng này giúp bạn điều hướng chính xác, tự tin và an toàn hơn trong mọi chuyến đi, đặc biệt tại các khu vực hẻo lánh không có sóng điện thoại.

Ba loại hướng Bắc bạn cần phân biệt

Sự chênh lệch phương hướng bắt nguồn từ việc có ba loại hướng Bắc khác nhau. Hiểu rõ chúng là bước đầu tiên để thực hiện chuyển đổi chính xác.

Bắc Thực (True North)

Bắc Thực là hướng chỉ đến Cực Bắc địa lý của Trái Đất, điểm mà trục quay của hành tinh đi qua. Đây là một điểm cố định và không thay đổi. Tất cả các kinh tuyến trên bản đồ đều hội tụ tại điểm này. Bắc Thực thường được ký hiệu bằng một ngôi sao trên bản đồ địa hình.

Bắc Từ (Magnetic North)

Bắc Từ là hướng mà kim la bàn của bạn chỉ vào. Nó hướng về Cực Bắc từ của Trái Đất, một điểm nằm ở phía Bắc Canada. Điểm này liên tục dịch chuyển do các thay đổi trong lõi sắt nóng chảy của Trái Đất. Vì vậy, hướng Bắc Từ không cố định và khác nhau tùy thuộc vào vị trí và thời gian bạn đo đạc.

Bắc Lưới (Grid North)

Bắc Lưới là hướng của các đường kẻ dọc trong hệ thống lưới tọa độ trên bản đồ, ví dụ như lưới UTM (Universal Transverse Mercator). Các đường này song song với nhau để tạo thành một mạng lưới vuông. Chúng giúp việc xác định tọa độ và đo khoảng cách trở nên đơn giản. Bắc Lưới gần trùng với Bắc Thực tại kinh tuyến trung tâm của mỗi múi tọa độ, nhưng có sự khác biệt nhỏ ở các vị trí khác.

Cách thực hiện chuyển đổi góc hướng

Để chuyển đổi góc hướng, bạn cần làm việc với hai giá trị quan trọng được ghi trong phần chú giải của bản đồ địa hình: độ lệch từ và góc hội tụ kinh tuyến.

Độ lệch từ (Magnetic Declination)

Đây là góc tạo bởi hướng Bắc Thực và hướng Bắc Từ tại một vị trí cụ thể. Độ lệch này có thể là Đông (East) hoặc Tây (West).

• Nếu độ lệch từ là Tây (West): Hướng Bắc Từ nằm về phía Tây của Bắc Thực. Bạn cần cộng giá trị độ lệch vào góc phương vị đo trên bản đồ để có góc phương vị trên la bàn.

• Nếu độ lệch từ là Đông (East): Hướng Bắc Từ nằm về phía Đông của Bắc Thực. Bạn cần trừ giá trị độ lệch khỏi góc phương vị đo trên bản đồ.

Thông tin này luôn có trên chú giải bản đồ, bao gồm giá trị và năm đo đạc. Vì độ lệch từ thay đổi theo thời gian, bạn nên dùng bản đồ được xuất bản gần nhất.

Ví dụ thực tế tại cung trekking Tà Năng - Phan Dũng

Bạn đang dùng bản đồ địa hình của khu vực Tà Năng. Bạn muốn đi từ đồi cỏ đến một con suối.

1. Dùng thước đo độ, bạn xác định góc phương vị trên bản đồ (Góc phương vị Bắc Lưới) từ vị trí của bạn đến con suối là 120 độ.

2. Bạn xem phần chú giải của bản đồ. Thông tin ghi rằng độ lệch từ (Magnetic Declination) là 1 độ Tây (1°W) cho khu vực này vào năm xuất bản.

3. Vì độ lệch là Tây, bạn cộng thêm giá trị này vào góc phương vị bản đồ: 120° + 1° = 121°.

4. Bây giờ, bạn xoay la bàn cho đến khi kim chỉ hướng Bắc từ trùng với vạch 121 độ trên vòng xoay. Đây chính là hướng bạn cần đi theo trên thực địa để đến được con suối.

Sự điều chỉnh 1 độ này có vẻ nhỏ. Nhưng sau khi đi bộ 10 km, nó có thể tạo ra độ chệch lên đến hàng trăm mét, đủ để bạn lạc mất nguồn nước hoặc điểm hạ trại.

Công cụ hỗ trợ chuyển đổi góc hướng

Việc chuyển đổi sẽ dễ dàng hơn với các công cụ phù hợp.

• La bàn có chức năng điều chỉnh độ lệch từ: Nhiều mẫu la bàn hiện đại cho phép bạn cài đặt sẵn giá trị độ lệch từ. La bàn sẽ tự động bù trừ, và hướng bạn đọc được chính là hướng Bắc Thực hoặc Bắc Lưới, giúp loại bỏ các bước tính toán thủ công.

• Thiết bị GPS và ứng dụng bản đồ: Các thiết bị định vị GPS hoặc ứng dụng trên điện thoại thông minh như Garmin Explore, Gaia GPS có thể hiển thị cả ba loại hướng Bắc. Bạn có thể cài đặt để chúng hiển thị góc phương vị theo Bắc Từ, giúp bạn dễ dàng đối chiếu với la bàn vật lý.

• Bản đồ địa hình cập nhật: Luôn sử dụng phiên bản bản đồ mới nhất. Điều này đảm bảo thông tin về độ lệch từ là chính xác nhất cho thời điểm hiện tại.

Câu hỏi thường gặp

Tại sao kim la bàn không chỉ về Bắc Thực?

Vì kim la bàn chỉ về Cực Bắc từ của Trái Đất, một điểm vật lý khác với Cực Bắc địa lý.

Độ lệch từ có thay đổi không?

Có, độ lệch từ thay đổi theo vị trí và thời gian do sự dịch chuyển liên tục của cực từ Trái Đất.

Tôi có cần chuyển đổi góc hướng khi dùng GPS không?

Không, hầu hết các thiết bị GPS hiện đại đều tự động thực hiện việc này khi bạn cài đặt đúng hệ tọa độ.

Chuyển đổi góc hướng là một kỹ năng nền tảng trong định vị. Thực hành thường xuyên sẽ giúp bạn sử dụng bản đồ và la bàn một cách thành thạo, đảm bảo an toàn cho mọi hành trình khám phá.

Xem các mẫu la bàn và thiết bị định vị chính hãng tại WeTrek.vn.