Cột đá (Column) là một khối đá tự nhiên dạng thẳng đứng, hình thành từ quá trình nguội đi của dung nham hoặc sự xói mòn của đá trầm tích.

Cột đá (Column) là gì?

Cột đá (Column) là một cấu trúc địa chất tự nhiên có hình dạng thẳng đứng hoặc gần thẳng đứng. Chúng được tạo thành từ đá, thường là đá bazan, sa thạch hoặc đá vôi. Các cột đá có thể đứng riêng lẻ hoặc tập hợp thành cụm lớn, tạo nên những cảnh quan ấn tượng. Hình dạng, kích thước và cách sắp xếp của chúng phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện địa chất tại nơi chúng hình thành.

Đối với người yêu thích các hoạt động ngoài trời, cột đá không chỉ là một cảnh quan đẹp. Chúng còn là minh chứng cho sức mạnh của tự nhiên qua hàng triệu năm. Hiểu về chúng giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về những vùng đất bạn đi qua.

Cột đá hình thành như thế nào?

Quá trình hình thành cột đá diễn ra qua hàng triệu năm và chủ yếu thông qua hai cơ chế chính là hoạt động núi lửa và xói mòn. Mỗi quá trình tạo ra một loại cột đá với đặc điểm riêng biệt.

Quá trình núi lửa tạo cột đá bazan

Đây là quá trình phổ biến nhất tạo ra các cột đá hình lục giác đều đặn. • Dung nham phun trào: Dung nham bazan nóng chảy phun trào từ núi lửa và lan rộng trên một bề mặt. • Nguội và co lại: Khi tiếp xúc với không khí hoặc nước, lớp dung nham dày bắt đầu nguội đi từ trên xuống dưới và từ dưới lên trên. Quá trình nguội làm dung nham co lại. • Nứt gãy: Sự co ngót không đồng đều gây ra áp lực, tạo thành các vết nứt trên bề mặt. Các vết nứt này phát triển vuông góc với bề mặt nguội và lan sâu vào khối dung nham. Chúng thường giao nhau ở các góc khoảng 120 độ, tạo thành các khối đá hình lục giác. • Lộ diện: Theo thời gian, các lớp đất đá mềm hơn xung quanh bị xói mòn, làm lộ ra những cột đá bazan cứng chắc.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Gành Đá Đĩa ở Phú Yên là kết quả điển hình của quá trình này. Dòng dung nham bazan từ cao nguyên Vân Hòa phun trào và nguội đi khi gặp nước biển, tạo nên hàng nghìn cột đá lục giác xếp chồng lên nhau.

Quá trình xói mòn và phong hóa

Quá trình này thường tạo ra các cột đá sa thạch hoặc đá vôi đứng riêng lẻ. • Đá trầm tích: Các lớp đá trầm tích như sa thạch được hình thành từ cát, bùn tích tụ và nén chặt qua hàng triệu năm. • Vết nứt tự nhiên: Trong khối đá trầm tích có sẵn các đường nứt gãy theo chiều dọc và chiều ngang. • Xói mòn bởi nước và gió: Nước mưa, dòng chảy và gió bào mòn dần các lớp đá mềm hơn dọc theo các vết nứt. • Hình thành cột đá: Những phần đá cứng hơn, hoặc ít bị ảnh hưởng bởi xói mòn hơn, sẽ còn lại và đứng trơ trọi dưới dạng các cột đá. Hình dạng của chúng thường không đều đặn như cột đá bazan.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Các cột đá vôi đơn lẻ trong khu vực Vịnh Hạ Long hoặc Phong Nha - Kẻ Bàng là ví dụ về sự xói mòn của nước mưa và các yếu tố tự nhiên khác lên địa hình karst đá vôi.

Các địa điểm có cột đá nổi tiếng tại Việt Nam

Việt Nam sở hữu nhiều cảnh quan cột đá độc đáo, là điểm đến lý tưởng cho các chuyến trekking và khám phá.

Gành Đá Đĩa, Phú Yên Đây là quần thể cột đá bazan ven biển nổi tiếng nhất Việt Nam. Các cột đá có tiết diện hình lục giác, ngũ giác đều đặn, xếp chồng lên nhau như những chồng đĩa khổng lồ. Đây là điểm đến không thể bỏ qua để chiêm ngưỡng vẻ đẹp địa chất.

Đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi Khu vực quanh chùa Hang và cổng Tò Vò trên đảo Lý Sơn có những vách đá bazan ven biển được hình thành từ hoạt động núi lửa. Các cột đá ở đây không quá đều đặn nhưng vẫn cho thấy rõ cấu trúc nứt gãy đặc trưng.

Thác Dray Nur, Đắk Lắk Khu vực xung quanh thác Dray Nur và các thác lân cận ở Tây Nguyên có những vách đá bazan cao lớn. Bạn có thể quan sát cấu trúc cột đá rõ nét trên các thành vách nơi dòng nước đổ xuống, kết quả của dòng dung nham cổ đại.

Hang động Phong Nha - Kẻ Bàng, Quảng Bình Bên trong các hang động lớn như Sơn Đoòng hay hang Va, các cột đá được hình thành khi thạch nhũ (từ trần hang xuống) và măng đá (từ sàn hang lên) gặp nhau. Chúng tạo thành những cột đá vôi khổng lồ với nhiều hình thù đa dạng, một dạng cột đá hình thành từ quá trình hòa tan và tái kết tinh của canxi cacbonat.

Lưu ý an toàn khi khám phá khu vực cột đá

Để chuyến đi của bạn an toàn và trọn vẹn, hãy ghi nhớ một vài điểm sau:

• Mang giày phù hợp: Chọn giày trekking có độ bám tốt. Bề mặt các cột đá, đặc biệt là gần biển hoặc thác nước, rất trơn trượt. • Di chuyển cẩn thận: Các cột đá có thể có cạnh sắc nhọn. Hãy bước đi chậm rãi và chú ý quan sát để tránh vấp ngã hoặc bị thương. • Giữ khoảng cách an toàn: Tránh đứng quá gần mép các vách đá cao hoặc những khu vực có cảnh báo sạt lở. • Bảo vệ môi trường: Không viết, vẽ, hay làm hư hại các cột đá. Giữ lại rác của bạn và tôn trọng vẻ đẹp tự nhiên mà bạn đang chiêm ngưỡng.

Các câu hỏi thường gặp

Gành Đá Đĩa tại Phú Yên là quần thể cột đá bazan nổi tiếng và lớn nhất Việt Nam.

Bề mặt cột đá có thể trơn trượt và sắc nhọn, bạn cần di chuyển cẩn thận và mang giày phù hợp.

Khi thạch nhũ và măng đá nối liền với nhau, chúng tạo thành một cột đá trong hang động.

Trang bị đầy đủ kiến thức và dụng cụ giúp chuyến đi của bạn thêm ý nghĩa. Xem đồ trekking chất lượng tại WeTrek.vn để chuẩn bị cho hành trình tiếp theo của bạn.