Đá chảy (Flowstone) là một loại trầm tích hang động hình thành từ các lớp canxit lắng đọng do nước chảy trên sàn hoặc tường của hang động.

Đá chảy là một dạng trầm tích hang động, thuật ngữ tiếng Anh gọi chung là Speleothem. Chúng hình thành khi nước chứa canxi cacbonat hòa tan chảy trên các bề mặt bên trong hang động. Khi nước mất đi một phần khí cacbonic, nó không còn khả năng giữ canxi cacbonat. Khoáng chất này sau đó lắng đọng lại thành từng lớp mỏng.

Qua hàng nghìn, thậm chí hàng triệu năm, các lớp khoáng chất này tích tụ, tạo nên những cấu trúc lớn, phẳng và nhẵn mịn. Bề mặt của chúng thường trông giống như một dòng sông hoặc thác nước bị đóng băng. Đây là nguồn gốc của tên gọi “đá chảy”. Màu sắc của đá chảy thay đổi tùy thuộc vào các khoáng chất khác có trong nước, từ trắng tinh khiết đến các màu vàng, nâu hoặc đỏ.

Quá trình tạo ra đá chảy diễn ra chậm chạp và cần các điều kiện địa chất ổn định trong thời gian dài. Quá trình này bao gồm các bước sau:

• Nước mưa hấp thụ khí cacbonic từ không khí và đất, tạo thành một dạng axit cacbonic yếu.

• Nước có tính axit này thấm qua các lớp đất và đá vôi phía trên hang động. Nó hòa tan đá vôi, chủ yếu là canxi cacbonat, và mang theo khoáng chất này.

• Khi giọt nước chảy vào bên trong hang, không gian rộng lớn hơn làm thay đổi áp suất không khí. Khí cacbonic thoát ra khỏi nước.

• Việc mất khí cacbonic làm cho canxi cacbonat không còn hòa tan được nữa. Nó bắt đầu kết tủa và lắng đọng thành một lớp tinh thể siêu mỏng trên bề mặt mà nước chảy qua, như sàn hang hoặc vách đá.

• Quá trình này lặp đi lặp lại qua vô số giọt nước trong hàng ngàn năm. Mỗi lớp mới chồng lên lớp cũ, dần dần tạo thành một khối đá chảy lớn.

Đá chảy có nhiều hình dạng khác nhau tùy thuộc vào bề mặt mà nước chảy qua và tốc độ của dòng nước. Một số dạng phổ biến bạn có thể gặp trong các hang động:

Đây là những khối đá chảy lớn hình thành trên các vách đá dốc đứng. Chúng có hình dạng gợn sóng giống như một thác nước đang chảy nhưng bị đóng băng lại. Đây là một trong những dạng đá chảy ấn tượng nhất về kích thước.

Rèm đá hình thành khi nước chảy xuống một trần hang nghiêng. Các lớp canxit lắng đọng tạo thành những dải đá mỏng, dài, trông giống như một tấm rèm. Nếu có các khoáng chất khác như oxit sắt, rèm đá sẽ có những dải màu đẹp mắt, thường được gọi là “thịt xông khói” (Bacon).

Khi nước chảy trên một bề mặt tương đối bằng phẳng của sàn hang, nó tạo ra các lớp đá chảy rộng lớn. Những sàn đá này có thể bao phủ một diện tích lớn, làm cho sàn hang trở nên nhẵn bóng.

Việt Nam có một hệ thống hang động đá vôi phong phú. Bạn có thể chiêm ngưỡng những khối đá chảy tuyệt đẹp tại nhiều địa điểm. Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng ở Quảng Bình là nơi nổi tiếng nhất. Các hang động như hang Sơn Đoòng, hang Thiên Đường, hay hang Tối đều có những khối đá chảy khổng lồ và đa dạng.

Ví dụ, trong hang Thiên Đường, có những khối thạch nhũ và đá chảy được đặt tên như “Thác Thiên Hà” hay “Ruộng bậc thang”. Chúng mô tả chính xác hình dạng của các cấu trúc đá chảy hình thành trên vách và sàn hang. Tại Vịnh Hạ Long, các hang động như hang Đầu Gỗ hay động Thiên Cung cũng trưng bày nhiều khối đá chảy độc đáo qua hàng triệu năm kiến tạo.

Các thành tạo hang động rất mỏng manh. Quá trình hình thành chúng mất hàng ngàn năm nhưng có thể bị phá hủy trong vài giây. Khi bạn đi thám hiểm hang động, hãy tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Không chạm vào các thành tạo đá. Dầu và bụi bẩn từ tay người có thể ngăn chặn vĩnh viễn sự phát triển của thạch nhũ và đá chảy.

• Luôn đi theo lối đi đã được wy định. Việc đi lệch khỏi đường mòn có thể làm hỏng các cấu trúc chưa được phát hiện hoặc gây xói mòn sàn hang.

• Mang theo tất cả rác của bạn ra ngoài. Giữ cho môi trường hang động nguyên sơ như khi bạn bước vào.

• Sử dụng đèn và thiết bị phù hợp. Ánh sáng mạnh và nhiệt độ từ một số loại đèn có thể ảnh hưởng đến hệ sinh thái mỏng manh của hang động.

Không, đá chảy phát triển rất chậm, tốc độ trung bình chỉ vài centimet trong một nghìn năm.

Không, sự hình thành đá chảy cần các điều kiện cụ thể về dòng nước, thông khí và hóa học, nên không phải hang động nào cũng có.

Có, dầu trên da người sẽ bịt kín các lỗ nhỏ trên bề mặt đá, ngăn nước thấm qua và làm ngừng vĩnh viễn quá trình phát triển của nó.

Khám phá hang động đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về trang bị để đảm bảo an toàn và trải nghiệm. Xem các loại đèn pin đội đầu, mũ bảo hiểm và quần áo dã ngoại chuyên dụng tại WeTrek.vn.