Đá lỏng (Loose Rock) là những tảng đá, mỏm đá hoặc mảnh vỡ không liên kết chắc chắn với vách núi, tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn cho người leo núi.

Trong leo núi, Đá lỏng (Loose Rock) là thuật ngữ chỉ bất kỳ khối đá nào không còn là một phần vững chắc của vách đá. Chúng có thể là một viên sỏi nhỏ, một mảng đá sắp bong ra, hoặc cả một tảng đá lớn. Kích thước của chúng đa dạng, từ những mảnh vụn nhỏ đến các khối đá nặng hàng chục kilogam. Các khối đá này đã mất đi sự liên kết cấu trúc với khối đá chính xung quanh. Nguyên nhân của tình trạng này đến từ các yếu tố tự nhiên như phong hóa, xói mòn do mưa, gió, hoặc sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Hoạt động của những người leo núi trước đó cũng có thể làm đá yếu đi và trở nên lỏng lẻo.

Nhận biết và xử lý Đá lỏng (Loose Rock) là một kỹ năng sinh tồn trong leo núi. Việc này ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn của bạn và những người đồng hành. Một khối đá lỏng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Đối với người đang leo, việc bám hoặc đặt chân lên một khối đá lỏng sẽ khiến bạn mất thăng bằng và ngã. Điểm tựa bạn tin tưởng đột ngột biến mất, gây ra một cú rơi không mong muốn. Tình huống này đặc biệt nguy hiểm khi bạn đang ở vị trí khó hoặc đang dẫn đầu một đường leo.

Đối với người hỗ trợ (belayer) và những người khác ở phía dưới, đá lỏng rơi từ trên cao xuống giống như một viên đạn. Một viên đá nhỏ khi rơi từ độ cao vài chục mét cũng tạo ra lực tác động lớn. Nó có thể gây chấn thương nghiêm trọng, làm hỏng dây leo hoặc các thiết bị an toàn khác. Đây là lý do chính vì sao mọi người trong khu vực leo núi đều phải đội mũ bảo hiểm.

Bạn cần sử dụng tất cả các giác quan để phát hiện đá lỏng. Việc kiểm tra các điểm bám tay và đặt chân trước khi sử dụng là một thói quen bắt buộc.

• Quan sát bằng mắt: Hãy tìm kiếm các dấu hiệu trực quan. Một khối đá có các vết nứt xung quanh, có màu sắc hoặc kết cấu khác biệt so với khu vực lân cận thường là đá lỏng. Nó có thể trông giống như một mảnh ghép không khớp hoàn toàn với vách đá.
• Lắng nghe âm thanh: Dùng tay gõ nhẹ lên bề mặt các khối đá bạn định bám. Một khối đá chắc chắn sẽ phát ra âm thanh đặc và trầm. Ngược lại, Đá lỏng (Loose Rock) thường tạo ra tiếng kêu rỗng, vang hoặc bộp bộp. Âm thanh này cho thấy có khoảng trống phía sau nó.
• Cảm nhận bằng tay và chân: Trước khi chuyển toàn bộ trọng lượng cơ thể lên một điểm bám mới, hãy dùng tay hoặc chân đẩy nhẹ nó. Thử lung lay hoặc ấn vào nó từ nhiều hướng. Nếu bạn cảm thấy nó dịch chuyển, dù chỉ một chút, hãy tìm một điểm bám khác an toàn hơn.

Các địa hình leo núi ở Việt Nam có những đặc điểm riêng về đá lỏng. Ví dụ, khu vực Hữu Lũng, Lạng Sơn nổi tiếng với địa hình đá vôi. Đá vôi dễ bị nước mưa xói mòn, tạo ra các mảng đá mỏng hoặc các khối đá bị tách lớp. Sau những trận mưa lớn, nguy cơ gặp đá lỏng ở đây tăng lên do nước làm yếu các liên kết.

Tương tự, các vách đá ở Cát Bà, Hải Phòng cũng là đá vôi và chịu ảnh hưởng của thời tiết ven biển. Gió và hơi nước mặn đẩy nhanh quá trình phong hóa, khiến bề mặt đá dễ bị vỡ vụn. Người leo núi ở những khu vực này cần đặc biệt cẩn thận kiểm tra các điểm bám, nhất là trên các đường leo mới hoặc ít người đi.

Khi phát hiện đá lỏng, cách bạn phản ứng sẽ quyết định sự an toàn cho cả nhóm. Giao tiếp là yếu tố quan trọng nhất.

Nếu bạn đang leo và vô tình làm rơi một viên đá, dù lớn hay nhỏ, hành động đầu tiên và bắt buộc là phải hô thật to và rõ ràng: “ĐÁ”. Khẩu lệnh ngắn gọn này là tín hiệu cảnh báo khẩn cấp cho tất cả mọi người bên dưới. Nó cho họ vài giây quý giá để phản ứng.

Khi nghe thấy tiếng hô “ĐÁ”, những người ở dưới tuyệt đối không được nhìn lên. Phản xạ tự nhiên là nhìn lên để xem vật gì đang rơi, nhưng đây là hành động sai lầm vì nó khiến mặt và đầu của bạn lộ ra. Thay vào đó, hãy lập tức áp sát người vào vách đá, cúi đầu xuống và dùng tay che gáy. Mũ bảo hiểm sẽ phát huy tác dụng bảo vệ phần đỉnh đầu.

Nếu bạn phát hiện một khối đá lỏng nhưng nó chưa rơi, hãy tìm cách tránh nó. Tìm một đường di chuyển khác hoặc một điểm bám thay thế. Chỉ trong trường hợp khối đá đó quá nguy hiểm và có khả năng tự rơi xuống, bạn mới nên cân nhắc việc loại bỏ nó. Trước khi làm, hãy đảm bảo không có ai bên dưới, thông báo rõ cho mọi người, sau đó dùng lực vừa đủ để đẩy nó ra xa khỏi đường đi và dây leo.

Trang bị phù hợp giúp bạn giảm thiểu rủi ro từ đá lỏng.

• Mũ bảo hiểm: Đây là trang bị quan trọng nhất để chống lại nguy cơ từ Đá lỏng (Loose Rock). Mũ bảo hiểm leo núi được thiết kế chuyên dụng để chịu được các va đập từ trên cao. Việc đội mũ bảo hiểm là bắt buộc cho tất cả mọi người trong khu vực leo, kể cả người chỉ đứng xem.
• Găng tay leo núi: Găng tay giúp bảo vệ da tay khi bạn kiểm tra các bề mặt đá sắc nhọn. Nó cũng giúp bạn cầm nắm dây chắc chắn hơn khi hỗ trợ đồng đội.
• Giày leo núi: Một đôi giày tốt với độ bám cao giúp bạn đứng vững trên những điểm đặt chân nhỏ. Điều này cho phép bạn lựa chọn các vị trí an toàn, vững chắc và tránh phụ thuộc vào các khối đá lớn, không đáng tin cậy.

Hỏi: Làm sao để kiểm tra đá có lỏng không?

Đáp: Bạn hãy gõ nhẹ lên bề mặt đá, nếu nghe tiếng rỗng hoặc thấy nó dịch chuyển thì đó là đá lỏng.

Hỏi: Phải làm gì ngay khi làm rơi đá?

Đáp: Bạn phải hô to và rõ khẩu lệnh "ĐÁ" để cảnh báo ngay lập tức cho mọi người bên dưới.

Hỏi: Đội mũ bảo hiểm có thật sự cần thiết khi leo núi không?

Đáp: Có, mũ bảo hiểm là trang bị an toàn bắt buộc để bảo vệ đầu khỏi rủi ro do đá lỏng và các va đập khác.

Hiểu rõ về Đá lỏng (Loose Rock) và trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng xử lý giúp mỗi chuyến đi của bạn an toàn hơn. Xem các loại mũ bảo hiểm, găng tay và giày leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.