Đầu dò sonar là đôi mắt và đôi tai của máy dò cá dưới nước. Nó hoạt động dựa trên nguyên tắc của sóng âm. Quá trình này diễn ra liên tục và rất nhanh, tạo ra hình ảnh gần như thời gian thực trên màn hình của bạn.

Quy trình hoạt động gồm các bước sau:

1. Thiết bị dò cá (fishfinder) gửi một xung điện đến đầu dò sonar.

2. Bên trong đầu dò có các tinh thể gốm áp điện (piezoelectric ceramic elements). Các tinh thể này rung lên khi nhận xung điện, tạo ra một sóng âm, hay còn gọi là "ping".

3. Sóng âm này truyền qua nước theo một chùm tia hình nón.

4. Khi sóng âm gặp một vật thể, như cá, đáy sông, hoặc một tảng đá ngầm, nó sẽ bị dội ngược lại.

5. Đầu dò sonar thu nhận sóng âm dội lại (echo). Các tinh thể bên trong lại rung lên và chuyển đổi sóng âm này trở lại thành tín hiệu điện.

6. Tín hiệu điện được gửi về máy dò cá. Máy sẽ phân tích thời gian và cường độ của tín hiệu dội về để tính toán độ sâu, kích thước và cấu trúc của vật thể. Sau đó, nó hiển thị thông tin này thành hình ảnh trên màn hình.

Ví dụ, khi bạn câu cá ở hồ Trị An, đầu dò sẽ phát sóng âm xuống. Sóng dội lại từ một đàn cá diêu hồng hay một gốc cây chìm sẽ được ghi nhận và hiển thị trên màn hình, giúp bạn xác định chính xác vị trí để thả câu.

Việc lựa chọn loại đầu dò phụ thuộc vào loại thuyền và điều kiện sử dụng của bạn. Có ba loại lắp đặt chính.

• Đầu dò gắn đuôi tàu (Transom Mount): Đây là loại phổ biến nhất, đặc biệt cho các thuyền nhỏ và vừa. Nó được gắn vào đuôi tàu bằng một giá đỡ. Ưu điểm là dễ lắp đặt, điều chỉnh và bảo trì. Loại này phù hợp cho thuyền câu cá nhân hoặc xuồng nhỏ đi dạo trên các hồ chứa như hồ Dầu Tiếng.
• Đầu dò xuyên thân tàu (Thru-Hull Mount): Loại này yêu cầu khoan một lỗ xuyên qua thân tàu để lắp đặt. Nó mang lại hiệu suất tốt nhất, đặc biệt ở tốc độ cao, vì đầu dò tiếp xúc trực tiếp với nước và không bị nhiễu loạn. Các tàu câu cá thể thao lớn đi biển Vũng Tàu thường dùng loại này để có tín hiệu ổn định khi lướt sóng.
• Đầu dò trong thân tàu (In-Hull Mount): Đầu dò này được dán vào mặt trong của đáy tàu, thường áp dụng cho tàu có thân bằng sợi thủy tinh. Nó phát sóng âm xuyên qua thân tàu. Ưu điểm là không cần khoan lỗ, bảo vệ đầu dò khỏi các va chạm. Tuy nhiên, hiệu suất có thể giảm một chút. Loại này thích hợp cho thuyền kayak câu cá, giúp giữ nguyên kết cấu của thuyền.

Tần số quyết định độ chi tiết và phạm vi hoạt động của đầu dò. Các máy dò cá hiện đại thường cho phép bạn chuyển đổi giữa các tần số khác nhau hoặc sử dụng chúng cùng lúc.

• Tần số cao (High Frequency): Các tần số như 200 kHz hoặc CHIRP Cao (High CHIRP) tạo ra chùm tia hẹp. Chùm tia này cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao, giúp phân biệt rõ các vật thể gần nhau. Tuy nhiên, nó chỉ hiệu quả ở vùng nước nông. Khi câu ở các đầm phá ven biển miền Trung như Phá Tam Giang, tần số cao giúp bạn phân biệt rõ từng con cá gần đáy.
• Tần số thấp (Low Frequency): Các tần số như 50 kHz hoặc CHIRP Thấp (Low CHIRP) tạo ra chùm tia rộng. Chùm tia này có khả năng xuyên sâu tốt hơn nhưng độ chi tiết thấp hơn. Nó phù hợp để quét một khu vực rộng lớn ở vùng nước sâu. Khi đi câu biển sâu ở Côn Đảo, tần số thấp giúp bạn dò được cấu trúc đáy và cá ở độ sâu hàng trăm mét.
• Công nghệ CHIRP: Hầu hết các máy dò cá hiện đại đều sử dụng công nghệ CHIRP (Compressed High-Intensity Radiated Pulse). Thay vì phát một tần số duy nhất, CHIRP phát ra một dải tần số liên tục. Điều này tạo ra hình ảnh rõ nét hơn, phân tách mục tiêu tốt hơn và giảm nhiễu đáng kể.

Để chọn được đầu dò phù hợp, bạn cần xem xét các yếu tố sau:

• Loại thuyền của bạn: Thân thuyền làm bằng chất liệu gì, sợi thủy tinh, nhôm hay nhựa? Kích thước thuyền ra sao? Yếu tố này quyết định loại lắp đặt (gắn đuôi, xuyên thân, hay trong thân).
• Môi trường câu cá: Bạn chủ yếu câu ở sông hồ nước nông hay biển sâu? Điều này quyết định bạn cần đầu dò tần số cao, thấp hay một thiết bị đa tần số.
• Máy dò cá (Fishfinder): Đảm bảo đầu dò tương thích với máy dò cá bạn đang có hoặc dự định mua. Mỗi hãng sản xuất thường có các chuẩn kết nối và công nghệ riêng.
• Ngân sách: Giá của đầu dò rất đa dạng, từ các mẫu cơ bản đến các thiết bị CHIRP đa chùm tia cao cấp. Xác định ngân sách giúp bạn khoanh vùng lựa chọn dễ dàng hơn.

Tôi có thể dùng đầu dò của hãng này với máy dò cá của hãng khác không?

Hầu hết các trường hợp là không, bạn cần sử dụng đầu dò tương thích với máy dò cá cùng hãng để đảm bảo hoạt động chính xác.

Tại sao hình ảnh sonar của tôi bị nhiễu?

Nhiễu có thể do lắp đặt sai vị trí, nhiễu điện từ động cơ hoặc các thiết bị khác, hoặc do bọt khí và sinh vật phù du trong nước.

CHIRP sonar có thực sự tốt hơn sonar truyền thống không?

Có, công nghệ CHIRP cung cấp hình ảnh rõ nét hơn, khả năng xuyên sâu tốt hơn và phân tách mục tiêu vượt trội so với sonar đơn tần truyền thống.

Việc chọn đúng đầu dò sonar sẽ cải thiện trải nghiệm câu cá của bạn. Bạn cần tìm một thiết bị phù hợp với chiếc thuyền và nhu cầu của mình. Xem các loại đầu dò sonar và máy dò cá tại WeTrek.vn.