Dây động là loại dây leo núi chuyên dụng có khả năng co giãn để hấp thụ lực khi người leo bị ngã, giúp giảm chấn thương và tăng an toàn.

Dây động là gì?

Dây động (Dynamic Rope) là một loại dây chuyên dụng trong các hoạt động leo núi. Đặc tính quan trọng nhất của nó là khả năng co giãn đàn hồi. Khi một người leo núi bị ngã, dây sẽ giãn ra để hấp thụ một phần lớn lực tác động từ cú rơi. Điều này giúp giảm lực giật đột ngột lên người leo và các điểm bảo hiểm, hạn chế nguy cơ chấn thương.

Ngược lại với dây động là dây tĩnh (Static Rope). Dây tĩnh có độ co giãn rất thấp, không hấp thụ lực rơi hiệu quả. Vì vậy, dây tĩnh không được dùng để leo dẫn đầu (lead climbing) mà chủ yếu dùng cho các công việc cần độ ổn định như cứu hộ, đu dây xuống (rappelling) hoặc kéo đồ.

Tại sao độ co giãn lại quan trọng?

Khi bạn ngã trong lúc leo núi, cơ thể bạn tạo ra một lực rất lớn. Nếu sợi dây không co giãn, toàn bộ lực này sẽ tác động đột ngột lên cơ thể bạn và hệ thống bảo hiểm. Việc này tương tự như việc rơi và bị giật lại bởi một sợi cáp thép, có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng cho cột sống hoặc làm bung các điểm bảo hiểm.

Dây động hoạt động như một hệ thống giảm xóc. Độ co giãn của nó kéo dài thời gian hãm lại cú rơi. Quá trình này giúp triệt tiêu năng lượng một cách từ từ, mang lại một cú ngã "mềm" và an toàn hơn nhiều.

Các thông số kỹ thuật chính của dây động

Khi chọn mua dây động, bạn cần chú ý đến các thông số do nhà sản xuất cung cấp. Các thông số này thường tuân theo tiêu chuẩn của Hiệp hội Leo núi và Dã ngoại Quốc tế (UIAA).

Đường kính (Diameter)

Đường kính của dây ảnh hưởng đến trọng lượng, độ bền và khả năng xử lý. Dây có đường kính lớn hơn thường bền hơn nhưng cũng nặng hơn. Dây mỏng hơn thì nhẹ nhưng độ bền chịu mài mòn kém hơn. Đường kính phổ biến cho leo núi thể thao dao động từ 9.4mm đến 10.2mm.

Lực tác động (Impact Force)

Đây là chỉ số quan trọng nhất. Nó cho biết lực tối đa tác động lên người leo trong một cú ngã theo tiêu chuẩn thử nghiệm. Lực tác động càng thấp, cú ngã càng "mềm" và an toàn. Tiêu chuẩn yêu cầu lực tác động phải dưới 12kN.

Số lần rơi UIAA (UIAA Falls)

Thông số này thể hiện độ bền của dây. Nó cho biết số lần dây có thể chịu được một cú ngã nghiêm trọng trong điều kiện thử nghiệm của UIAA trước khi bị hỏng. Một sợi dây đơn (single rope) phải chịu được ít nhất 5 lần rơi như vậy. Số lần rơi càng cao, dây càng bền.

Độ giãn động (Dynamic Elongation)

Chỉ số này đo phần trăm dây giãn ra trong cú ngã thử nghiệm đầu tiên của UIAA. Độ giãn không được vượt quá 40%. Độ giãn cao hơn có nghĩa là cú ngã sẽ mềm hơn, nhưng người leo cũng sẽ rơi xuống một quãng dài hơn. Điều này cần được tính toán để tránh va vào vách đá hoặc mặt đất.

Khi nào bạn nên dùng dây động?

Dây động là thiết bị bắt buộc cho các hoạt động mà người leo có khả năng bị ngã từ phía trên điểm bảo hiểm cuối cùng. Các ứng dụng chính bao gồm:

• Leo dẫn đầu (Lead Climbing): Bao gồm leo núi thể thao (sport climbing) và leo núi truyền thống (trad climbing).

• Leo đỉnh (Top-roping): Mặc dù nguy cơ rơi thấp hơn, dây động vẫn mang lại sự an toàn và thoải mái.

• Leo núi băng (Ice Climbing).

Bạn không nên dùng dây động cho các hoạt động cần dây có độ ổn định cao và không co giãn như cứu hộ, kéo vật nặng hoặc thiết lập đường dây cố định.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam

Khi bạn tham gia leo núi thể thao tại các địa điểm nổi tiếng như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hoặc vịnh Lan Hạ (Cát Bà), dây động là người bạn đồng hành không thể thiếu. Giả sử bạn đang leo dẫn một đường mới ở Hữu Lũng và bị trượt tay. Cú ngã sẽ được sợi dây động hấp thụ lực, giúp bạn chỉ bị treo lơ lửng một cách nhẹ nhàng thay vì bị giật mạnh đột ngột. Điều này đảm bảo an toàn cho cả bạn và người hỗ trợ (belayer) phía dưới.

Cách phân biệt dây động và dây tĩnh

Cách chính xác nhất để phân biệt hai loại dây này là đọc nhãn mác của nhà sản xuất. Trên nhãn của dây động sẽ có ký hiệu số 1 trong vòng tròn (dây đơn), 1/2 (dây đôi), hoặc hai vòng tròn lồng vào nhau (dây kép). Dây động cũng phải tuân thủ tiêu chuẩn an toàn EN 892. Dây tĩnh thường được đánh dấu là "Static" và tuân thủ tiêu chuẩn EN 1891.

Câu hỏi thường gặp

Dùng dây động để đu dây xuống được không?

Bạn có thể đu dây xuống bằng dây động, nhưng dây tĩnh sẽ hiệu quả hơn vì ít co giãn và kiểm soát tốt hơn.

Dây động có tuổi thọ bao lâu?

Tuổi thọ của dây động phụ thuộc vào tần suất sử dụng và điều kiện bảo quản, trung bình từ 3 đến 5 năm với cường độ sử dụng vừa phải.

Tôi có cần dây động để đi trekking không?

Bạn không cần dây động cho hoạt động trekking thông thường, trừ khi lộ trình có các đoạn leo vách đá kỹ thuật.

Lựa chọn đúng loại dây là một phần quan trọng để đảm bảo an toàn cho mỗi chuyến đi. Xem dây leo núi tại WeTrek.vn.