Dây leo núi động là loại dây co giãn, hấp thụ lực khi rơi, bảo vệ người leo. Dùng cho leo dẫn, leo thể thao và leo băng.

Dây leo núi động là một loại dây chuyên dụng được thiết kế với độ co giãn đàn hồi. Đặc tính này cho phép dây kéo dài ra khi chịu tải trọng đột ngột, ví dụ như khi một người leo núi bị rơi. Sợi dây hoạt động như một bộ giảm xóc, hấp thụ phần lớn năng lượng của cú rơi. Điều này giúp giảm lực tác động lên người leo, các điểm bảo hiểm và toàn bộ hệ thống an toàn. Dây động là thiết bị an toàn cốt lõi trong các hoạt động leo núi có nguy cơ rơi tự do, đặc biệt là leo dẫn (lead climbing).

An toàn của bạn phụ thuộc vào khả năng hấp thụ lực của sợi dây. Khi bạn rơi, cơ thể bạn tạo ra một lực cực lớn trong khoảnh khắc dừng lại. Một sợi dây tĩnh (không co giãn) sẽ chặn đứng cú rơi ngay lập tức, truyền toàn bộ lực tác động vào người bạn và các thiết bị an toàn. Lực này có thể gây chấn thương nghiêm trọng hoặc làm hỏng các điểm bảo hiểm. Dây leo núi động giải quyết vấn đề này bằng cách:

• Hấp thụ động năng: Độ co giãn của dây chuyển đổi động năng của cú rơi thành nhiệt năng, làm giảm đáng kể lực tác động cuối cùng.

• Giảm lực tác động đỉnh (Peak Impact Force): Dây động kéo dài quá trình rơi một chút, giúp cú dừng lại mượt mà hơn và an toàn hơn cho cả người và thiết bị.

• Bảo vệ hệ thống an toàn: Bằng cách giảm lực tác động, dây động bảo vệ các điểm neo (anchor), móc carabiner và dây đai của bạn khỏi việc bị quá tải và hư hỏng.

Việc hiểu các thông số kỹ thuật giúp bạn chọn được sợi dây phù hợp với nhu cầu của mình. Tất cả các dây leo núi đều phải đạt tiêu chuẩn an toàn của UIAA (Liên đoàn Leo núi Quốc tế).

Đường kính (Diameter)

Đường kính ảnh hưởng đến trọng lượng, độ bền và khả năng xử lý của dây. Phạm vi phổ biến từ 8.5mm đến 11mm.

• 9.8mm – 10.5mm: Phù hợp cho người mới bắt đầu. Dây bền, dễ cầm và tương thích tốt với nhiều dụng cụ hãm.

• 9.2mm – 9.7mm: Lựa chọn cân bằng giữa trọng lượng và độ bền. Phù hợp cho leo thể thao và những người leo có kinh nghiệm.

• Dưới 9.2mm: Dây siêu nhẹ dành cho các vận động viên chuyên nghiệp hoặc các chuyến leo núi đòi hỏi giảm trọng lượng tối đa.

Chiều dài (Length)

Chiều dài dây phải lớn hơn gấp đôi chiều dài của cung đường leo bạn dự định thực hiện.

• 60 mét: Chiều dài tiêu chuẩn cho hầu hết các hoạt động leo thể thao tại Việt Nam và trên thế giới.

• 70 mét: Cần thiết cho các cung đường leo dài hơn hoặc khi bạn muốn nối hai lần đu dây thành một.

• 30 – 50 mét: Thường dùng trong các phòng tập leo núi trong nhà.

Lực tác động (Impact Force)

Đây là thông số đo lường lực truyền đến người leo trong một cú rơi tiêu chuẩn của UIAA. Con số này càng thấp càng tốt, nghĩa là cú rơi sẽ càng “êm”. Một sợi dây đơn (single rope) phải có lực tác động dưới 12 kN. Các dây tốt thường có lực tác động khoảng 7 – 9 kN.

Số lần rơi UIAA (UIAA Falls)

Thông số này cho biết số lần dây có thể chịu được một cú rơi khắc nghiệt trong điều kiện thử nghiệm của UIAA trước khi hỏng. Dây đơn phải chịu được ít nhất 5 lần rơi. Một sợi dây có chỉ số từ 7 đến 11 lần rơi được xem là rất bền.

Lựa chọn của bạn nên dựa trên hoạt động chính bạn tham gia.

• Người mới bắt đầu: Chọn một sợi dây đơn (single rope) có đường kính từ 9.8mm đến 10.2mm, dài 60 mét. Loại dây này bền, dễ thao tác và tạo sự tự tin khi học các kỹ năng belay.

• Leo thể thao (Sport Climbing): Một sợi dây đơn, đường kính 9.5mm – 9.8mm, dài 60 hoặc 70 mét là lựa chọn lý tưởng. Nó cung cấp sự cân bằng tốt giữa trọng lượng nhẹ và độ bền cho việc leo thường xuyên.

• Leo trong nhà (Indoor Climbing): Một sợi dây ngắn hơn (30-40 mét) và dày hơn (khoảng 10mm) sẽ bền và kinh tế hơn cho việc luyện tập trong phòng tập.

Địa hình và khí hậu Việt Nam có những yêu cầu riêng đối với dây leo.

• Leo thể thao ở Hữu Lũng, Lạng Sơn: Hầu hết các cung đường ở đây đều dưới 30 mét. Một sợi dây động đơn 60 mét là lựa chọn hoàn hảo, đủ dài để leo và hạ người an toàn.

• Leo vách đá ở Cát Bà, Hải Phòng: Môi trường biển ẩm và mặn. Bạn nên cân nhắc một sợi dây có lớp xử lý chống thấm (dry treatment) để tăng độ bền và chống lại hơi ẩm.

• Phòng tập VietClimb (Hà Nội) hoặc Push Climbing (TP.HCM): Không gian trong nhà có các đường leo ngắn. Một sợi dây 40 mét là đủ và giúp bạn tiết kiệm chi phí.

• Dùng sai loại dây: Sai lầm nguy hiểm nhất là dùng dây tĩnh (static rope) để leo dẫn. Dây tĩnh không co giãn và sẽ gây ra lực tác động cực lớn khi rơi.

• Không kiểm tra dây: Luôn kiểm tra dây bằng cách tuốt qua tay trước mỗi lần leo để phát hiện các dấu hiệu mòn, sờn hoặc điểm lõi bị tổn thương.

• Bảo quản không đúng cách: Để dây tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, hóa chất (axit, xăng dầu) hoặc các vật sắc nhọn sẽ làm giảm tuổi thọ và độ an toàn của dây.

• Chọn chiều dài không phù hợp: Sử dụng dây quá ngắn cho một cung đường leo có thể dẫn đến tai nạn nghiêm trọng khi hạ người xuống hoặc đu dây.

• Dây tĩnh (Static Rope): Dây có độ co giãn rất thấp, dùng chủ yếu cho việc cứu hộ, thám hiểm hang động hoặc kéo đồ, không dùng để chịu cú rơi của người leo dẫn.

• UIAA (Union Internationale des Associations d'Alpinisme): Tổ chức quốc tế đặt ra các tiêu chuẩn an toàn cho thiết bị leo núi. Logo UIAA trên sản phẩm đảm bảo nó đã qua kiểm định nghiêm ngặt.

• Xử lý chống thấm (Dry Treatment): Lớp phủ đặc biệt trên vỏ hoặc cả vỏ và lõi dây giúp chống thấm nước, giữ cho dây nhẹ và bền hơn trong môi trường ẩm ướt hoặc leo băng.

Dây leo núi động dùng được bao lâu?

Tuổi thọ của dây phụ thuộc vào tần suất sử dụng và cách bảo quản, thường từ 3 đến 5 năm với mức dùng trung bình.

Khi nào cần thay dây leo núi?

Bạn cần thay dây ngay lập tức nếu nó chịu một cú rơi mạnh, có dấu hiệu lõi bị hỏng, hoặc vỏ bị mòn hay tưa nhiều.

Tôi có thể dùng dây động để đu dây (rappelling) không?

Bạn có thể dùng dây động để đu dây, nhưng độ co giãn của nó sẽ làm việc này kém hiệu quả hơn so với dây tĩnh.

Xem các mẫu dây leo núi động chính hãng tại WeTrek.vn.