Dây thừng cố định (Fixed Rope) là một sợi dây được neo chắc chắn vào vách đá, sườn núi hoặc các địa hình dốc. Mục đích chính của nó là tạo ra một tuyến đường an toàn để người leo núi, nhà thám hiểm hoặc đội cứu hộ có thể di chuyển lên hoặc xuống. Không giống như dây leo núi động dùng để đỡ cú ngã, dây cố định có chức năng như một tay vịn hoặc một đường ray dẫn hướng.

Bạn sẽ dùng các thiết bị chuyên dụng như kẹp leo dây (ascender/jumar) hoặc các nút dây ma sát (prusik) để tự kéo mình lên dọc theo sợi dây. Khi xuống, bạn sử dụng các thiết bị hãm phanh (descender) để đu dây (rappelling) một cách có kiểm soát.

Dây thừng cố định được sử dụng trong nhiều hoạt động ngoài trời tại Việt Nam, đặc biệt là ở những nơi có địa hình phức tạp.

- Leo núi đá (Rock Climbing): Trên các cung đường dài nhiều chặng (multi-pitch), người dẫn đầu sẽ lắp đặt dây cố định để những người theo sau leo lên an toàn và nhanh hơn. Các khu vực như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay vịnh Lan Hạ (Hải Phòng) là những ví dụ điển hình. - Thám hiểm hang động (Caving): Việt Nam có hệ thống hang động phức tạp. Dây cố định là thiết bị bắt buộc để xuống các hố sụt thẳng đứng hoặc vượt qua các vách đá trong hang. Hang Sơn Đoòng (Quảng Bình) sử dụng hàng trăm mét dây cố định để hỗ trợ các đoàn thám hiểm. - Leo núi cao (Mountaineering): Trên các đỉnh núi có sườn dốc và tiềm ẩn nguy hiểm như Fansipan vào mùa đông băng giá, các đội chuyên nghiệp có thể lắp dây cố định ở những đoạn đường trơn trượt để đảm bảo an toàn. - Hoạt động cứu hộ: Đội cứu hộ sử dụng dây cố định để tiếp cận nạn nhân ở những vị trí khó khăn như vách đá, hẻm núi và để vận chuyển nạn nhân ra khỏi đó.

Không phải loại dây nào cũng dùng làm dây cố định được. Chúng có những yêu cầu kỹ thuật riêng để đảm bảo an toàn tối đa.

- Loại dây: Hầu hết dây cố định là dây tĩnh (static rope). Dây tĩnh có độ co giãn rất thấp, giúp việc leo lên bằng kẹp leo dây hiệu quả hơn và không bị nhún. Dây động (dynamic rope) với độ co giãn cao không phù hợp cho mục đích này. - Đường kính: Dây cố định thường có đường kính lớn, từ 9mm đến 11mm. Đường kính lớn giúp dây bền hơn, chịu mài mòn tốt hơn khi tiếp xúc liên tục với đá và thiết bị. - Vật liệu: Dây thường làm từ Nylon hoặc Polyester, những vật liệu có khả năng chống mài mòn, chống tia UV và chịu được điều kiện thời tiết khắc nghiệt. - Vỏ dây (Sheath): Vỏ dây được dệt dày và chắc chắn để bảo vệ phần lõi (core) chịu lực bên trong.

An toàn là ưu tiên số một. Việc sử dụng sai cách hoặc tin tưởng mù quáng vào một sợi dây có sẵn có thể dẫn đến tai nạn.

- Luôn kiểm tra: Trước khi sử dụng một sợi dây cố định có sẵn, bạn phải kiểm tra toàn bộ chiều dài dây xem có dấu hiệu sờn, rách, hay bị đá cắt không. Quan trọng nhất là kiểm tra các điểm neo (anchors) xem chúng có chắc chắn và đáng tin cậy không. - Sử dụng đúng thiết bị: Luôn dùng kẹp leo dây (ascender) hoặc nút dây ma sát để leo lên. Luôn có một hệ thống dự phòng. Ví dụ, sử dụng hai kẹp leo dây hoặc một kẹp leo dây cùng một nút prusik. - Giữ khoảng cách: Khi có nhiều người cùng leo trên một đoạn dây, hãy giữ khoảng cách an toàn. Chỉ một người di chuyển trên một đoạn dây giữa hai điểm neo tại một thời điểm. - Không bao giờ là người duy nhất: Tránh leo một mình trên các tuyến đường yêu cầu dây cố định. Luôn đi cùng một người bạn đồng hành có kinh nghiệm.

Dây leo núi động có dùng làm dây cố định được không?

Không, độ co giãn của dây động làm việc leo lên bằng kẹp leo dây rất tốn sức và không hiệu quả.

Ai là người lắp đặt dây thừng cố định?

Người dẫn đầu đoàn leo (lead climber) hoặc một đội ngũ chuyên trách sẽ lắp đặt dây cho những người còn lại trong nhóm.

Làm sao để biết một sợi dây cố định có sẵn là an toàn?

Bạn phải tự mình kiểm tra trực quan và dùng tay để xác định tình trạng của dây và độ chắc chắn của các điểm neo trước khi sử dụng.

Trang bị đúng loại dây tĩnh chất lượng là bước đầu tiên cho một chuyến đi an toàn. Tìm các loại dây leo núi tĩnh phù hợp cho hoạt động của bạn. Xem tại WeTrek.vn.