Đi trên mái hang, hay Roof Walking, là một thuật ngữ chuyên ngành trong lĩnh vực thám hiểm hang động (caving). Kỹ thuật này mô tả hành động di chuyển ngang dọc theo trần hoặc vòm của một hang động. Bạn sẽ sử dụng một hệ thống dây thừng và các thiết bị chuyên dụng được neo chắc chắn vào hai bên vách hang. Về cơ bản, bạn đang đi trên một "sợi dây" căng ngang trên không, bên dưới là vực sâu, sông ngầm hoặc nền hang không thể tiếp cận.

Đây không phải là một hoạt động giải trí thông thường. Nó là một kỹ năng cần thiết để các nhà thám hiểm vượt qua những địa hình phức tạp bên trong các hệ thống hang động lớn. Kỹ thuật này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về hệ thống dây, điểm neo, vật lý và sự phối hợp đồng đội chính xác. Nó đại diện cho đỉnh cao của kỹ năng di chuyển bằng dây trong môi trường hang động.

Các nhà thám hiểm không thực hiện kỹ thuật này vì cảm giác mạnh. Họ áp dụng nó như một giải pháp cho các vấn đề cụ thể gặp phải dưới lòng đất. Mỗi lần thực hiện đều có một mục đích rõ ràng, thường là để tiếp tục cuộc hành trình khám phá.

Các lý do chính bao gồm:

• Vượt qua vực sâu hoặc hố sụt. Nhiều hang động có những hố sụt khổng lồ hoặc vực thẳm chia cắt lối đi. Đi trên mái hang là cách duy nhất để qua bờ bên kia mà không cần phải đi xuống và leo lên, một việc có thể tốn rất nhiều thời gian và công sức.
• Tránh các chướng ngại vật dưới sàn hang. Sàn hang có thể là một dòng sông ngầm chảy xiết, một hồ nước sâu, một bãi đá lởm chởm, không ổn định hoặc một lớp bùn lún dày đặc. Di chuyển phía trên giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả.
• Bảo tồn hệ sinh thái hang động. Một số khu vực sàn hang có các thành tạo thạch nhũ mỏng manh hoặc hệ sinh thái nhạy cảm. Di chuyển trên cao giúp giảm thiểu tác động của con người lên những khu vực nguyên sơ này.
• Tiếp cận các lối đi ở trên cao. Đôi khi, lối đi tiếp theo của hang động không nằm ngang mà ở một độ cao khác bên vách đối diện. Roof Walking giúp các nhà thám hiểm tiếp cận trực tiếp những lối đi này.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam, trong quá trình khám phá Hang Sơn Đoòng, các chuyên gia đã phải thiết lập một đường dây đi trên mái hang để vượt qua một khu vực rộng lớn có nền đá không ổn định và vực sâu bên dưới.

Thực hiện một cuộc đi trên mái hang là một quy trình phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và kỹ năng thành thạo. Quy trình này luôn đặt an toàn lên hàng đầu và cần sự phối hợp của cả một đội.

Kỹ thuật cơ bản

Quá trình thường bắt đầu với việc một người có kinh nghiệm nhất sẽ tìm cách sang bờ bên kia trước để thiết lập điểm neo đầu tiên. Người này có thể leo, bơi hoặc sử dụng các kỹ thuật khác. Sau khi điểm neo hai bên đã được thiết lập chắc chắn, một sợi dây chính sẽ được căng qua. Độ căng của dây là yếu tố quan trọng. Dây phải đủ căng để không bị võng quá nhiều khi có người di chuyển, nhưng cũng không được quá căng để gây áp lực lên các điểm neo.

Người di chuyển sẽ móc đai an toàn của mình vào dây chính thông qua các puli (ròng rọc) và dây an toàn phụ. Họ sử dụng sức mạnh của tay và thân trên để kéo cơ thể dọc theo sợi dây. Đồng đội ở hai đầu dây sẽ làm nhiệm vụ hỗ trợ, điều chỉnh độ căng và sẵn sàng cho các tình huống cứu hộ.

Trang bị không thể thiếu

An toàn của kỹ thuật này phụ thuộc hoàn toàn vào chất lượng và cách sử dụng trang bị. Mỗi món đồ đều có vai trò riêng và phải là loại chuyên dụng cho hoạt động leo núi, thám hiểm.

• Dây thừng tĩnh (Static Rope): Loại dây có độ co giãn rất thấp, đảm bảo đường đi ổn định.
• Đai an toàn (Harness): Thiết bị mặc vào người, phân bổ trọng lượng và là điểm kết nối chính với hệ thống dây.
• Mũ bảo hiểm (Helmet): Bảo vệ đầu khỏi đá rơi hoặc va đập vào vách hang.
• Carabiner và Sling: Các móc khóa và dây nối dùng để tạo điểm kết nối an toàn giữa các thiết bị.
• Thiết bị căng dây: Các hệ thống ròng rọc hoặc thiết bị chuyên dụng để tạo độ căng cần thiết cho dây chính.
• Puli (Pulley): Ròng rọc giúp giảm ma sát, giúp người di chuyển lướt đi trên dây dễ dàng hơn.

Tất cả các thiết bị phải được kiểm tra cẩn thận trước mỗi lần sử dụng để phát hiện bất kỳ dấu hiệu hao mòn hoặc hư hỏng nào.

Đi trên mái hang là một kỹ thuật nâng cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nó không dành cho những người thiếu kinh nghiệm hoặc không được đào tạo bài bản. An toàn trong hoạt động này đến từ việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc và sự chuẩn bị chu đáo.

Nguyên tắc an toàn cốt lõi là luôn có một hệ thống dự phòng. Các điểm neo phải được nhân đôi để nếu một điểm bị lỗi, điểm còn lại vẫn giữ được. Người di chuyển cũng thường sử dụng hai điểm kết nối với dây chính. Việc kiểm tra chéo thiết bị của nhau trong đội là một thủ tục bắt buộc trước khi bất kỳ ai bắt đầu di chuyển.

Bạn không thể tự học kỹ thuật này qua sách vở hay video. Cách duy nhất để học là tham gia các khóa huấn luyện từ các tổ chức uy tín và thực hành dưới sự giám sát của các chuyên gia hang động giàu kinh nghiệm.

Đi trên mái hang có giống đu dây zipline không?

Không, zipline chủ yếu dựa vào trọng lực để trượt xuống, còn đi trên mái hang là di chuyển ngang hoặc hơi dốc lên và đòi hỏi người thực hiện phải dùng sức để kéo mình đi.

Ai có thể thực hiện kỹ thuật này?

Chỉ những nhà thám hiểm hang động, chuyên gia cứu hộ hoặc người leo núi đã qua đào tạo chuyên nghiệp và có kinh nghiệm thực tế mới có thể thực hiện kỹ thuật này.

Đây có phải là một môn thể thao mạo hiểm không?

Không, trong cộng đồng thám hiểm, đây được xem là một kỹ năng cần thiết để giải quyết vấn đề địa hình, không phải một môn thể thao để tìm kiếm cảm giác mạnh.