Điểm bám tay là gì?

Điểm bám tay, hay còn gọi là handhold, là một thuật ngữ cơ bản trong các hoạt động ngoài trời như trekking, leo núi, hay vượt địa hình đá. Nó chỉ bất kỳ vị trí nào bạn có thể dùng tay nắm, vịn, hoặc tì vào để hỗ trợ cơ thể di chuyển. Điểm bám có thể là một mỏm đá nhô ra, một đoạn rễ cây chắc chắn, một cành cây, hoặc các điểm bám nhân tạo được lắp đặt sẵn trên cung đường.

Hiểu và sử dụng điểm bám tay đúng cách là một kỹ năng sinh tồn. Nó không chỉ giúp bạn vượt qua những đoạn đường khó mà còn đảm bảo an toàn, tiết kiệm sức lực cho cả hành trình dài.

Tại sao điểm bám tay quan trọng?

Trong mọi chuyến đi có địa hình dốc, điểm bám tay đóng vai trò then chốt vì những lý do sau:

• An toàn và ổn định: Đây là lợi ích quan trọng nhất. Một điểm bám tay chắc chắn giúp bạn giữ thăng bằng, ngăn ngừa trượt ngã ở những nơi có địa hình dốc đứng hoặc trơn trượt. Nó là một phần của quy tắc "ba điểm tiếp xúc", một nguyên tắc an toàn cơ bản khi di chuyển ở địa hình khó.
• Hỗ trợ di chuyển: Điểm bám tay cho phép bạn dùng sức mạnh của phần thân trên để kéo cơ thể lên. Điều này đặc biệt hữu ích khi bạn cần vượt qua một tảng đá lớn hoặc một con dốc cao mà sức chân không đủ để đẩy toàn bộ cơ thể.
• Tiết kiệm năng lượng: Khi bạn phối hợp nhịp nhàng giữa tay và chân, bạn phân bổ đều lực cho toàn bộ cơ thể. Điều này giúp cơ chân không bị quá tải, cho phép bạn duy trì sức bền tốt hơn trên những cung đường dài như Lảo Thẩn hay Tà Xùa.

Các loại điểm bám tay phổ biến

Điểm bám tay được chia thành hai loại chính: tự nhiên và nhân tạo. Mỗi loại có đặc điểm riêng và đòi hỏi bạn phải có kỹ năng nhận biết, đánh giá khác nhau.

Điểm bám tự nhiên

Đây là những điểm bám có sẵn trong môi trường, là người bạn đồng hành quen thuộc của dân trekking Việt Nam.

• Mỏm đá, gờ đá: Loại phổ biến nhất trên các cung đường núi đá như Fansipan hay Bạch Mộc Lương Tử. Chúng có nhiều hình dạng: gờ sắc, khe nứt, hốc đá. Bạn cần đánh giá độ chắc chắn và bề mặt của đá để đảm bảo nó không bị vỡ hoặc quá trơn.
• Rễ cây: Các bộ rễ lớn, bám sâu vào đất hoặc đá thường là điểm bám rất tốt. Bạn có thể tìm thấy chúng trên các cung đường rừng rậm ở Pù Luông hay Tà Năng. Luôn kiểm tra xem rễ cây còn sống và chắc chắn không, tránh bám vào những rễ đã mục.
• Cành cây, thân cây: Các cành cây hoặc thân cây nhỏ cũng có thể là điểm tựa. Hãy đảm bảo chúng đủ khỏe để chịu được trọng lượng của bạn và không có gai nhọn.

Điểm bám nhân tạo

Đây là những cấu trúc do con người lắp đặt để tăng độ an toàn cho những đoạn đường nguy hiểm.

• Thang sắt, tay vịn: Trên những cung đường trekking nổi tiếng có các đoạn dốc đứng, người ta thường lắp thang sắt hoặc tay vịn bằng kim loại. Ví dụ điển hình là các đoạn thang sắt trên đường chinh phục đỉnh Lùng Cúng. Chúng rất an toàn nhưng có thể trơn trượt khi trời mưa.
• Dây thừng cố định: Dây thừng được buộc sẵn giúp người đi có thêm điểm tựa để kéo người lên hoặc giữ thăng bằng khi đi xuống. Hãy luôn kiểm tra độ căng và điểm neo của dây trước khi sử dụng.
• Mấu bám trên tường leo núi: Đây là các điểm bám chuyên dụng trong các phòng tập leo núi trong nhà (climbing gym) hoặc trên các vách đá đã được khai thác cho thể thao. Chúng được thiết kế với nhiều hình dạng để mô phỏng các loại điểm bám tự nhiên.

Cách sử dụng điểm bám tay hiệu quả

Biết cách chọn và sử dụng điểm bám sẽ quyết định sự an toàn và hiệu quả của chuyến đi.

Luôn kiểm tra trước khi bám

Đây là quy tắc vàng. Trước khi dồn toàn bộ trọng lượng cơ thể vào một điểm bám, hãy kiểm tra nó. Dùng tay lắc nhẹ, dùng chân gõ thử để xem nó có bị lung lay hay phát ra âm thanh rỗng không. Một điểm bám trông có vẻ chắc chắn nhưng có thể bị rời ra bất cứ lúc nào.

Áp dụng quy tắc ba điểm tiếp xúc

Nguyên tắc này có nghĩa là bạn luôn phải giữ ba trong bốn chi (hai tay, hai chân) tiếp xúc ổn định với mặt phẳng. Ví dụ: hai chân và một tay, hoặc hai tay và một chân. Việc này tạo ra một thế kiềng ba chân vững chắc, giúp bạn luôn ở trạng thái cân bằng ngay cả khi một điểm tiếp xúc bị trượt.

Dùng chân nhiều hơn tay

Nhiều người mới đi trekking thường có xu hướng dùng tay để kéo cơ thể lên. Điều này rất tốn sức và làm bạn nhanh mỏi. Hãy nhớ rằng cơ chân khỏe hơn cơ tay rất nhiều. Bạn nên dùng chân để đẩy cơ thể lên, còn tay chủ yếu giữ thăng bằng và hỗ trợ lực kéo khi thật sự cần thiết.

Những lỗi thường gặp cần tránh

• Bám quá chặt (Over-gripping): Dùng quá nhiều lực để siết chặt tay vào điểm bám sẽ làm cơ cẳng tay của bạn bị mỏi rất nhanh. Hãy thả lỏng, chỉ dùng lực vừa đủ để giữ an toàn.
• Tin tưởng mù quáng: Không kiểm tra điểm bám trước khi sử dụng là sai lầm nguy hiểm nhất.
• Bám vào các vật thể không ổn định: Tránh bám vào cỏ, các cành cây khô, hoặc những tảng đá nhỏ, rời rạc. Chúng không thể chịu được trọng lượng của bạn.

Trang bị hỗ trợ

Một vài món đồ có thể giúp bạn tương tác tốt hơn với các điểm bám tay.

Găng tay trekking

Găng tay bảo vệ tay bạn khỏi bị trầy xước, côn trùng và các bề mặt sắc nhọn. Tuy nhiên, nó có thể làm giảm cảm giác thật của bạn với điểm bám. Nếu quyết định dùng, hãy chọn loại găng tay chuyên dụng có độ bám tốt ở lòng bàn tay.

Bột phấn (Chalk)

Bột phấn chủ yếu được dùng trong leo núi thể thao để hút mồ hôi, tăng độ ma sát. Trong trekking, nó ít phổ biến hơn nhưng có thể hữu ích cho những người ra nhiều mồ hôi tay hoặc khi phải đi qua những đoạn đá trơn.

Câu hỏi thường gặp

Làm sao để biết một điểm bám tay tự nhiên có an toàn không?
Bạn cần kiểm tra độ chắc chắn của điểm bám bằng cách rung lắc nhẹ và gõ thử trước khi dồn toàn bộ trọng lượng cơ thể vào đó.

Có nên đeo găng tay khi trekking để bám tốt hơn không?
Găng tay giúp bảo vệ tay nhưng có thể làm giảm cảm giác bám, vì vậy bạn cần chọn loại chuyên dụng có độ bám tốt phù hợp với địa hình.

Khi leo dốc, tôi nên dùng sức tay hay sức chân nhiều hơn?
Bạn nên ưu tiên dùng sức của cơ chân để đẩy cơ thể lên và chỉ dùng tay để giữ thăng bằng và hỗ trợ khi cần thiết.

Việc nắm vững kỹ năng sử dụng điểm bám tay sẽ giúp mỗi chuyến đi của bạn an toàn và trọn vẹn hơn. Hãy trang bị cho mình những kiến thức cần thiết và các sản phẩm phù hợp cho hành trình sắp tới.

Xem găng tay trekking tại WeTrek.vn.