Định hướng khẩn cấp là kỹ năng xác định vị trí và tìm đường đi khi các thiết bị điện tử như GPS hoặc điện thoại bị hỏng, hết pin hoặc mất tín hiệu.

Định hướng khẩn cấp là tập hợp các kỹ năng và phương pháp giúp bạn xác định phương hướng và tìm lối đi an toàn khi bị lạc trong tự nhiên. Nó không phụ thuộc vào công nghệ hiện đại. Thay vào đó, bạn sử dụng các công cụ cơ bản như la bàn, bản đồ giấy và các dấu hiệu từ môi trường xung quanh như mặt trời, các vì sao hoặc địa hình.

Đây là một kỹ năng sinh tồn nền tảng. Nó giúp bạn giữ bình tĩnh, đưa ra quyết định hợp lý và tự cứu mình khi gặp sự cố trong các chuyến đi trekking, hiking hoặc dã ngoại.

Thiết bị điện tử không phải lúc nào cũng đáng tin cậy. Pin điện thoại có thể cạn. Tín hiệu GPS yếu đi trong các hẻm núi sâu, dưới tán rừng rậm hoặc trong điều kiện thời tiết xấu. Khi những công cụ này thất bại, kỹ năng định hướng khẩn cấp trở thành cứu cánh duy nhất của bạn.

Địa hình Việt Nam đa dạng và phức tạp, từ những cánh rừng rậm ở Pù Luông đến các dãy núi cao như Hoàng Liên Sơn. Thời tiết thay đổi đột ngột. Sương mù dày đặc có thể xuất hiện bất chợt trên đỉnh Lảo Thẩn hoặc Bạch Mộc Lương Tử, làm bạn mất phương hướng hoàn toàn. Một cơn mưa rừng có thể làm đường mòn trơn trượt và khó nhận biết. Trong những trường hợp này, việc biết cách đọc bản đồ và la bàn, hoặc xác định hướng đông tây bằng mặt trời, sẽ quyết định sự an toàn của bạn.

Nắm vững một vài phương pháp cơ bản giúp bạn tự tin xử lý tình huống khi không có thiết bị hiện đại.

Đây là phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất vào ban ngày.

• Mặt Trời mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây. Dựa vào đó, bạn có thể xác định các hướng cơ bản.
• Phương pháp que cắm: Cắm một que thẳng đứng xuống đất. Đánh dấu điểm cuối của bóng que. Chờ khoảng 15-20 phút và đánh dấu điểm cuối mới của bóng. Nối hai điểm lại, bạn sẽ có một đường thẳng chỉ hướng Đông-Tây. Điểm đánh dấu đầu tiên là hướng Tây, điểm thứ hai là hướng Đông.

Vào ban đêm, bầu trời quang đãng là một tấm bản đồ tự nhiên.

• Tại Việt Nam (Bắc bán cầu), bạn có thể tìm sao Bắc Đẩu (Polaris). Ngôi sao này luôn chỉ về hướng Bắc.
• Mặt Trăng cũng cung cấp thông tin về phương hướng. Nếu trăng khuyết và mọc trước nửa đêm, phần được chiếu sáng sẽ chỉ về hướng Tây. Nếu trăng mọc sau nửa đêm, phần sáng sẽ chỉ về hướng Đông.

Nếu bạn có một chiếc đồng hồ kim, bạn có thể biến nó thành một chiếc la bàn tạm thời.

• Hướng kim giờ của đồng hồ về phía Mặt Trời.
• Tìm điểm giữa của đường cung tạo bởi kim giờ và mốc 12 giờ.
• Đường phân giác đó sẽ chỉ về hướng Nam. Hướng ngược lại là hướng Bắc.

Chuẩn bị đầy đủ các công cụ dự phòng là một phần quan trọng của mọi chuyến đi. Những vật dụng này nhỏ gọn nhưng có thể cứu mạng bạn.

• La bàn: Một chiếc la bàn địa chất hoặc la bàn từ tính đơn giản là công cụ không thể thiếu. Nó hoạt động không cần pin và luôn chính xác.
• Bản đồ địa hình (Topo map): Một tấm bản đồ giấy của khu vực bạn đi là phương án dự phòng hoàn hảo cho GPS. Học cách đọc bản đồ để nhận diện địa hình, sông suối và các điểm mốc.
• Thiết bị GPS hoặc đồng hồ GPS: Dù là thiết bị điện tử, chúng vẫn là công cụ định vị chính xác nhất. Luôn mang theo pin hoặc sạc dự phòng.
• Đèn pin đội đầu: Cần thiết cho việc di chuyển hoặc đọc bản đồ vào ban đêm.
• Còi sinh tồn: Dùng để tạo tín hiệu âm thanh, giúp đội cứu hộ xác định vị trí của bạn dễ dàng hơn.

Nếu nhận ra mình đã đi lạc, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh. Hãy áp dụng nguyên tắc S.T.O.P.

• S – Stop (Dừng lại): Ngay lập tức ngừng di chuyển. Đừng hoảng loạn và đi sâu hơn vào nơi không xác định.
• T – Think (Suy nghĩ): Bình tĩnh ngồi xuống và suy nghĩ. Bạn nhìn thấy điểm mốc quen thuộc cuối cùng ở đâu? Bạn có bao nhiêu nước và thức ăn?
• O – Observe (Quan sát): Nhìn xung quanh. Có con đường mòn, dòng suối hay bất kỳ dấu hiệu nào của con người không? Lắng nghe âm thanh của xe cộ hoặc tiếng người.
• P – Plan (Lên kế hoạch): Dựa trên những quan sát, hãy lên một kế hoạch. Quyết định xem nên ở lại vị trí hiện tại và chờ cứu hộ hay cố gắng tìm đường quay lại. Nếu di chuyển, hãy chọn một hướng và tuân thủ nó.

Sự kết hợp giữa la bàn và bản đồ địa hình giấy là công cụ đáng tin cậy nhất.

Bạn có thể tìm sao Bắc Đẩu (Polaris) trên bầu trời đêm quang đãng để xác định hướng Bắc.

Đi xuôi theo dòng chảy thường sẽ dẫn bạn đến nơi có người ở, nhưng hãy thận trọng với các địa hình nguy hiểm như thác nước hoặc vách đá ven suối.

Trang bị đầy đủ là bước đầu tiên để đảm bảo an toàn. Xem các loại la bàn, bản đồ và thiết bị GPS chất lượng tại WeTrek.vn.