TL;DR: Định tuyến là kỹ năng xác định và đi theo một lộ trình an toàn, hiệu quả trong tự nhiên, sử dụng bản đồ, la bàn hoặc thiết bị GPS.

Định tuyến là một kỹ năng sinh tồn thiết yếu trong các hoạt động ngoài trời. Nó bao gồm việc lên kế hoạch, xác định và đi theo một con đường từ điểm xuất phát đến đích. Kỹ năng này không chỉ là đi theo một lối mòn có sẵn. Nó đòi hỏi bạn phải đọc và hiểu địa hình, dự đoán các chướng ngại vật và đưa ra quyết định dựa trên thông tin từ bản đồ, la bàn, GPS và quan sát thực tế.

Quá trình định tuyến gồm ba giai đoạn chính:

• Lập kế hoạch: Nghiên cứu bản đồ và thông tin trước chuyến đi để vạch ra một lộ trình sơ bộ.
• Dẫn đường: Sử dụng các công cụ để đi theo lộ trình đã hoạch định trong thực tế.
• Thích ứng: Thay đổi lộ trình khi gặp các điều kiện bất ngờ như thời tiết xấu, địa hình thay đổi hoặc các chướng ngại vật.

Kỹ năng định tuyến tốt ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn và trải nghiệm của bạn. Nó giúp bạn:

• Đảm bảo an toàn: Giúp bạn tránh bị lạc, tránh các khu vực nguy hiểm như vách đá dựng đứng, sông suối chảy xiết hoặc các vùng sạt lở. Bạn luôn biết mình đang ở đâu và đường về ở hướng nào.
• Tăng hiệu quả: Giúp bạn tìm ra con đường ngắn nhất, bằng phẳng nhất hoặc tốn ít sức lực nhất. Điều này giúp bạn tiết kiệm năng lượng và thời gian, hoàn thành chuyến đi đúng kế hoạch.
• Nâng cao sự tự tin: Khi bạn thành thạo kỹ năng định tuyến, bạn có thể tự tin khám phá những cung đường mới, ít người đi. Bạn không còn phụ thuộc hoàn toàn vào các biển chỉ dẫn hay người dẫn đường.

Để định tuyến hiệu quả, bạn cần hiểu và sử dụng các công cụ và thông số sau:

• Bản đồ địa hình: Cung cấp thông tin chi tiết về độ cao, hình thái địa hình, sông suối, và các đặc điểm nhân tạo. Bạn nên chọn bản đồ có tỷ lệ phù hợp, ví dụ 1:25.000 hoặc 1:50.000 cho trekking.
• La bàn: Công cụ cơ bản để xác định phương hướng (Bắc, Nam, Đông, Tây). Nó hoạt động không cần pin và là một vật dụng dự phòng quan trọng ngay cả khi bạn có GPS.
• Thiết bị GPS: Cung cấp tọa độ chính xác vị trí của bạn trên bản đồ số. Đồng hồ thông minh hoặc thiết bị GPS chuyên dụng giúp theo dõi lộ trình và ghi lại quãng đường.
• Các thông số cần phân tích:
  • Đường đồng mức: Các đường cong trên bản đồ địa hình cho biết độ cao. Đường đồng mức càng sít vào nhau, địa hình càng dốc.
  • Quãng đường và độ cao chênh lệch (elevation gain): Tính toán tổng quãng đường đi và tổng độ cao phải leo lên để ước tính thời gian và độ khó.
  • Các mốc định hướng: Xác định các đặc điểm dễ nhận biết trên bản đồ và thực địa như đỉnh núi, ngã ba sông, hoặc một công trình nhân tạo để kiểm tra vị trí.

Việc định tuyến thành công phụ thuộc vào sự chuẩn bị và thực hành. Bạn cần áp dụng một quy trình có hệ thống:

1. Nghiên cứu trước chuyến đi: Tìm hiểu thông tin về cung đường từ các nguồn tin cậy. Đọc các bài chia sẻ kinh nghiệm, xem hình ảnh và video để hình dung về địa hình. Kiểm tra dự báo thời tiết.
2. Vạch lộ trình trên bản đồ: Dùng bút đánh dấu lộ trình dự kiến trên bản đồ giấy. Xác định các điểm tham chiếu quan trọng, các điểm có thể lấy nước, và các lối thoát hiểm tiềm năng.
3. Chuẩn bị công cụ phù hợp: Mang theo bản đồ, la bàn và thiết bị GPS đã sạc đầy pin. Tải bản đồ ngoại tuyến (offline map) vào điện thoại hoặc thiết bị GPS của bạn.
4. Luôn đối chiếu bản đồ và thực tế: Trong suốt hành trình, bạn cần thường xuyên dừng lại để xác định vị trí của mình trên bản đồ. So sánh các đặc điểm địa hình bạn thấy với những gì thể hiện trên bản đồ.

• Tà Năng - Phan Dũng: Cung đường này nổi tiếng với những ngọn đồi cỏ trọc và tầm nhìn rộng, nhưng cũng có nhiều ngã rẽ dễ gây nhầm lẫn. Việc xác định sai một ngã ba có thể dẫn bạn đi lạc hàng giờ. Kỹ năng đọc bản đồ và dùng la bàn để giữ đúng hướng đi là rất quan trọng.
• Leo Bạch Mộc Lương Tử (Ky Quan San): Địa hình phức tạp, nhiều sương mù và các lối mòn nhỏ dễ biến mất. Người đi phải liên tục sử dụng GPS hoặc đối chiếu các đỉnh núi, con suối với bản đồ để đảm bảo đi đúng đường lên đỉnh.
• Khám phá Vườn Quốc gia Cúc Phương: Dù có nhiều đường mòn được đánh dấu, việc đi vào các tuyến đường sâu hơn đòi hỏi bạn phải biết định tuyến. Bạn cần nhận diện các điểm giao cắt, hướng đi của con suối để không bị lạc trong khu rừng rậm.

• Quá phụ thuộc vào công nghệ: Điện thoại hoặc GPS có thể hết pin, mất tín hiệu hoặc hỏng. Nếu không có kỹ năng dùng bản đồ giấy và la bàn, bạn sẽ gặp rắc rối lớn.
• Không thường xuyên kiểm tra vị trí: Đi một quãng đường dài mà không kiểm tra lại vị trí trên bản đồ. Một sai lầm nhỏ ban đầu có thể dẫn đến việc bạn đi lệch khỏi lộ trình rất xa.
• Đánh giá sai thời gian và sức lực: Nhìn trên bản đồ thấy quãng đường ngắn nhưng không tính đến độ dốc và loại địa hình. Điều này dẫn đến việc di chuyển chậm hơn dự kiến và có thể phải đi trong bóng tối.
• Bỏ qua các đặc điểm địa hình: Không chú ý đến các mốc định hướng như ngọn đồi, dòng sông, hay thung lũng mà bạn đi qua. Đây là những thông tin giá trị giúp bạn xác nhận vị trí.

• Dẫn đường (Navigation): Là hành động đi theo một lộ trình đã được xác định trước. Định tuyến là việc chọn ra lộ trình đó, còn dẫn đường là việc đi theo nó.
• Bản đồ địa hình (Topographic Map): Loại bản đồ thể hiện chi tiết hình dạng ba chiều của bề mặt Trái Đất trên một mặt phẳng hai chiều thông qua các đường đồng mức.
• Điểm tham chiếu (Waypoint): Một tọa độ địa lý cụ thể do người dùng xác định và lưu lại, dùng để đánh dấu các điểm quan trọng trên lộ trình.

Tôi có cần la bàn nếu đã có GPS không?

Có, la bàn là công cụ dự phòng không cần pin, đáng tin cậy và hoạt động trong mọi điều kiện.

Làm sao để biết địa hình dốc hay thoải khi xem bản đồ?

Bạn hãy xem các đường đồng mức, chúng càng nằm gần nhau thì địa hình thực tế càng dốc.

Xem các thiết bị định vị GPS và la bàn tại WeTrek.vn.