Đo phương vị (Azimuth Reading) là kỹ thuật dùng la bàn để xác định hướng di chuyển tới một mục tiêu bằng một con số góc (0-360 độ) tính từ hướng Bắc.

Đo phương vị là việc xác định hướng của một vật thể hoặc điểm đến so với vị trí của bạn. Kết quả đo là một con số, tính bằng độ, từ 0 đến 360. Góc này được đo theo chiều kim đồng hồ, bắt đầu từ hướng Bắc (0 hoặc 360 độ). Hướng Đông là 90 độ, hướng Nam là 180 độ, và hướng Tây là 270 độ.

Kỹ thuật này cung cấp một phương pháp định hướng chính xác tuyệt đối. Thay vì nói “đi về phía ngọn núi đó”, bạn sẽ có một chỉ số cụ thể, ví dụ “đi theo hướng 45 độ”. Điều này loại bỏ sự mơ hồ, đặc biệt hữu ích khi mục tiêu không còn trong tầm mắt.

Trong các chuyến đi dã ngoại, đặc biệt là ở những địa hình phức tạp của Việt Nam, việc đo và đi theo phương vị mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

• Định hướng chính xác. Phương vị cho bạn một hướng đi cụ thể bằng con số, giúp bạn giữ đúng lộ trình ngay cả khi không có đường mòn rõ ràng hoặc khi tầm nhìn bị hạn chế do sương mù, rừng rậm.
• Xác định vị trí trên bản đồ. Bằng cách đo phương vị của hai hoặc ba địa danh nhìn thấy được (như đỉnh núi, tháp nước), bạn có thể vẽ các đường thẳng tương ứng trên bản đồ địa hình. Giao điểm của chúng chính là vị trí hiện tại của bạn. Kỹ thuật này gọi là Giao hội (Resection).
• An toàn. Khi bị lạc, bạn có thể xác định phương vị của một địa điểm an toàn đã biết (như một con sông, con đường) trên bản đồ và di chuyển theo hướng đó để thoát ra.
• Giao tiếp hiệu quả. Khi đi cùng nhóm, bạn có thể thông báo vị trí hoặc hướng di chuyển cho đồng đội một cách rõ ràng. Ví dụ, “Có một con suối ở phương vị 210 độ” sẽ chính xác hơn nhiều so với “Có con suối ở phía dưới bên trái”.

Ví dụ thực tế: Bạn đang trekking tại Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà và sương mù đột ngột kéo đến. Bạn không nhìn thấy đường mòn. Tuy nhiên, bạn biết điểm cắm trại nằm ở hướng Đông Bắc. Bạn dùng la bàn xác định phương vị 45 độ và duy trì hướng đi này, đảm bảo bạn di chuyển đúng hướng thay vì đi vòng tròn.

Bạn cần một chiếc la bàn định hướng (orienteering compass) có vòng xoay phương vị. Quá trình đo gồm ba bước đơn giản.

Bước 1: Ngắm mục tiêu

Giữ la bàn bằng phẳng trước mặt bạn. Hướng mũi tên chỉ hướng (direction-of-travel arrow) trên tấm đế của la bàn thẳng về phía mục tiêu bạn muốn đến. Đó có thể là một đỉnh núi, một cái cây đặc biệt, hoặc bất kỳ vật thể nào bạn chọn làm mốc.

Bước 2: Xoay vòng phương vị

Giữ nguyên hướng la bàn. Xoay vòng phương vị (bezel) cho đến khi mũi tên định hướng (orienting arrow, thường được gọi là “cái chuồng”) thẳng hàng với đầu màu đỏ của kim la bàn (magnetic needle). Hãy chắc chắn đầu đỏ của kim nằm gọn bên trong “cái chuồng”.

Bước 3: Đọc kết quả

Con số trên vòng phương vị thẳng hàng với mũi tên chỉ hướng chính là phương vị của mục tiêu. Ví dụ, nếu con số đó là 120, thì phương vị tới mục tiêu của bạn là 120 độ.

Để sử dụng phương vị hiệu quả, bạn cần nắm một vài khái niệm cốt lõi.

• Bắc Từ (Magnetic North). Đây là hướng mà kim la bàn của bạn luôn chỉ vào. Nó bị ảnh hưởng bởi từ trường của Trái Đất.
• Bắc Thực (True North). Đây là hướng chỉ về Cực Bắc địa lý, điểm mà các đường kinh tuyến hội tụ trên bản đồ.
• Độ Từ thiên (Magnetic Declination). Đây là góc chênh lệch giữa Bắc Từ và Bắc Thực tại một địa điểm cụ thể. Ở Việt Nam, độ từ thiên rất nhỏ (dưới 1 độ) nên thường có thể bỏ qua trong các hoạt động trekking thông thường. Tuy nhiên, với các chuyến đi đòi hỏi độ chính xác cao, bạn cần hiệu chỉnh thông số này.

Phương vị có giống hướng không?

Phương vị là một con số cụ thể chỉ hướng, còn hướng là một khái niệm chung.

Tôi cần gì để đo phương vị?

Bạn cần một chiếc la bàn có vòng xoay chia độ và mũi tên chỉ hướng.

Tại sao phải dùng phương vị thay vì đi theo đường mòn?

Phương vị giúp bạn định hướng khi không có đường mòn rõ ràng hoặc trong điều kiện thời tiết xấu.

Nắm vững kỹ năng đo phương vị giúp bạn tự tin hơn trong mọi chuyến đi. Việc trang bị một chiếc la bàn chất lượng là bước đầu tiên để làm chủ kỹ năng điều hướng.

Xem các mẫu la bàn chính hãng tại WeTrek.vn.