Dông là hiện tượng thời tiết gồm sấm, sét, mưa lớn, gió mạnh, rất nguy hiểm cho hoạt động ngoài trời. Luôn kiểm tra dự báo và biết cách trú ẩn an toàn.

Định nghĩa dông

Dông, hay giông, là một hiện tượng thời tiết phức hợp. Nó bao gồm sự xuất hiện của sấm và sét do sự đối lưu mạnh trong khí quyển. Một cơn dông thường đi kèm với các yếu tố nguy hiểm khác. Các yếu tố này bao gồm gió giật mạnh, mưa rào nặng hạt, và đôi khi có cả mưa đá hoặc vòi rồng. Dông hình thành khi không khí nóng ẩm bốc lên cao một cách nhanh chóng, ngưng tụ và tạo thành những đám mây dông khổng lồ. Năng lượng tích tụ trong các đám mây này được giải phóng dưới dạng sét. Đây là một trong những hiện tượng thời tiết nguy hiểm nhất đối với các hoạt động ngoài trời như leo núi, cắm trại, hay đi bộ đường dài.

Vì sao dông quan trọng với người đi trekking, cắm trại

Hiểu biết về dông là kỹ năng sinh tồn thiết yếu. Nó quyết định sự an toàn của bạn trong mỗi chuyến đi. Khi ở ngoài trời, bạn không có sự che chắn của các công trình kiên cố. Bạn trực tiếp đối mặt với những rủi ro từ dông.

• Sét đánh: Đây là nguy cơ lớn nhất, có thể gây tử vong hoặc thương tích nghiêm trọng. Địa hình trống trải, đỉnh núi, hoặc gần các cây cao đều là những vị trí nguy hiểm.
• Gió giật mạnh: Gió trong cơn dông có thể làm gãy cành cây, gây nguy hiểm cho người và lều trại. Nó cũng có thể thổi bay các vật dụng cá nhân.
• Mưa lớn và lũ quét: Mưa xối xả làm giảm tầm nhìn, gây trơn trượt và hạ thân nhiệt. Nguy hiểm hơn, nó có thể gây ra lũ quét đột ngột ở các khe suối, thung lũng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.
• Mưa đá: Những viên đá rơi với tốc độ cao có thể gây thương tích cho bạn và làm hỏng các thiết bị.
• Mất phương hướng: Thời tiết xấu làm giảm tầm nhìn và che khuất các mốc định vị. Điều này khiến bạn dễ bị lạc trong rừng hoặc trên núi.

Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý

Nhận biết sớm các dấu hiệu của dông cho bạn thời gian để tìm nơi trú ẩn an toàn. Hãy chú ý đến những thay đổi của môi trường xung quanh bạn.

Dấu hiệu nhận biết

• Mây đen kéo đến: Bầu trời tối sầm lại nhanh chóng. Các đám mây phát triển theo chiều thẳng đứng, có hình dạng như cái đe.
• Gió đổi chiều và mạnh lên: Gió đột ngột thổi lạnh và mạnh hơn. Đây là dấu hiệu không khí lạnh từ cơn dông đang tràn xuống.
• Nghe thấy tiếng sấm: Nếu bạn nghe thấy tiếng sấm, dù ở xa, cơn dông đã đủ gần để gây nguy hiểm. Sét có thể đánh xa tâm bão hàng chục kilomet.
• Nhiệt độ giảm đột ngột: Cảm giác không khí mát lạnh bất thường là dấu hiệu của một cơn dông đang đến gần.

Quy tắc 30-30

Đây là một quy tắc an toàn đơn giản và hiệu quả để bạn áp dụng.
• Đếm giây: Ngay khi thấy một tia chớp, bắt đầu đếm số giây cho đến khi bạn nghe thấy tiếng sấm. Lấy số giây đó chia cho 3 để ước tính khoảng cách đến cơn dông (tính bằng kilomet).
• Tìm nơi trú ẩn: Nếu khoảng thời gian này dưới 30 giây, cơn dông đang ở rất gần. Bạn cần tìm nơi trú ẩn an toàn ngay lập tức.
• Chờ đợi: Ở yên trong nơi trú ẩn ít nhất 30 phút sau khi nghe thấy tiếng sấm cuối cùng trước khi tiếp tục hành trình.

Cách ứng phó đúng khi gặp dông

Phản ứng của bạn khi gặp dông quyết định sự an toàn của chính bạn. Hãy ưu tiên tìm nơi trú ẩn và tránh những vị trí nguy hiểm.

Nếu bạn đang ở ngoài trời

• Tránh nơi trống trải: Không đứng ở các đỉnh núi, sườn núi trống, hoặc cánh đồng rộng.
• Tránh vật cao và kim loại: Tránh xa các cây cao đơn độc, cột điện, hàng rào kim loại. Đặt các vật dụng kim loại như gậy leo núi, khung balo ra xa.
• Tìm nơi trú ẩn thấp: Vị trí an toàn nhất là các vùng đất thấp như thung lũng hoặc khu rừng rậm có cây cối đồng đều. Tránh các hang đá nhỏ, nông vì sét có thể phóng qua.
• Hạ thấp cơ thể: Nếu không có nơi trú ẩn, hãy ngồi xổm, đặt chân gần nhau, gục đầu vào đầu gối và bịt tai. Hạn chế tiếp xúc với mặt đất càng ít càng tốt.

Nếu bạn đang ở trong lều

Lều không bảo vệ bạn khỏi sét. Tuy nhiên, nó giúp bạn khô ráo. Hãy ngồi ở trung tâm lều, tránh chạm vào cọc lều hoặc thành lều, đặc biệt là các chi tiết kim loại.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Địa hình và khí hậu Việt Nam tạo ra những kiểu dông đặc thù ở từng vùng miền. Người đi trekking cần nắm rõ để chuẩn bị.
• Vùng núi phía Bắc (Sapa, Hà Giang): Dông thường xảy ra vào buổi chiều các tháng mùa hè. Dông ở đây rất mạnh, đi kèm mưa lớn gây lũ quét và sạt lở đất. Các trekker trên cung Tà Xùa hoặc Fansipan phải luôn kiểm tra dự báo và sẵn sàng tìm nơi trú ẩn an toàn.
• Tây Nguyên (Tà Năng - Phan Dũng): Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 thường có dông vào buổi chiều. Địa hình đồi cỏ trọc khiến việc tìm nơi trú ẩn khó khăn. Sét trên các quả đồi là một rủi ro lớn.
• Vùng duyên hải Nam Trung Bộ: Các cơn dông thường hình thành từ biển và di chuyển vào đất liền, mang theo gió mạnh và mưa lớn. Người cắm trại ven biển cần chú ý neo chặt lều và tìm nơi trú ẩn kiên cố.

Lỗi thường gặp cần tránh

• Chủ quan, không xem dự báo thời tiết trước chuyến đi.
• Cố gắng đi tiếp để đến điểm cắm trại thay vì dừng lại tìm nơi trú ẩn.
• Trú mưa dưới một gốc cây cao, đơn độc.
• Đứng thành nhóm đông người ở nơi trống trải.
• Nằm thẳng người trên mặt đất khi không có chỗ trú. Tư thế này làm tăng diện tích tiếp xúc của cơ thể với mặt đất, tăng nguy cơ bị điện giật lan truyền.

Thuật ngữ liên quan

• Sét (Lightning): Sự phóng điện mạnh trong khí quyển, xảy ra giữa các đám mây hoặc giữa mây và mặt đất.
• Sấm (Thunder): Âm thanh gây ra bởi sự giãn nở không khí đột ngột do nhiệt độ cao của tia sét.
• Lũ quét (Flash Flood): Dòng nước lũ dâng lên rất nhanh, đột ngột, đặc biệt nguy hiểm ở các khu vực khe suối, thung lũng hẹp.
• Gió giật (Wind Gust): Một cơn gió mạnh, thổi nhanh và bất ngờ trong một thời gian ngắn.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Làm gì khi gặp dông lúc đang leo núi?
Bạn cần di chuyển xuống các vị trí thấp hơn ngay lập tức, tránh xa đỉnh núi, các gờ đá và cây cao.

Lều cắm trại có an toàn khi có sét không?
Lều không bảo vệ bạn khỏi sét đánh trực tiếp nhưng giúp bạn khô ráo, hãy ngồi giữa lều và tránh chạm vào khung kim loại.

Khi nào có thể tiếp tục di chuyển sau cơn dông?
Bạn nên đợi ít nhất 30 phút sau tiếng sấm cuối cùng để đảm bảo cơn dông đã đi qua an toàn.

Trang bị đầy đủ giúp bạn đối phó tốt hơn với thời tiết xấu. Xem các trang bị chống nước tại WeTrek.vn.