Động tác kết thúc leo, hay còn gọi là top-out, là một chuỗi các chuyển động cuối cùng trong một lần leo núi. Mục tiêu là đưa toàn bộ cơ thể của bạn từ vị trí leo thẳng đứng lên một bề mặt phẳng hoặc an toàn trên đỉnh của tảng đá, vách đá.

Hành động này khác với việc kết thúc một đường leo trong phòng tập. Tại phòng tập, bạn thường chỉ cần chạm hai tay vào mấu bám (hold) cuối cùng là hoàn thành. Ngược lại, top-out đòi hỏi kỹ thuật, sức mạnh và sự quyết đoán để thực sự chinh phục đỉnh. Đây là một kỹ năng quan trọng trong leo núi đá tảng (bouldering) và leo núi truyền thống (trad climbing) ngoài trời.

Việc thực hiện top-out thành công không chỉ là dấu hiệu bạn đã kết thúc đường leo. Nó còn thể hiện sự kiểm soát và năng lực toàn diện của một người leo núi.

- Hoàn thành một lần leo núi thực sự: Top-out là khoảnh khắc bạn đứng trên đỉnh, đánh dấu sự chinh phục hoàn toàn thay vì chỉ chạm vào điểm cao nhất.

- Yêu cầu kỹ thuật và sức mạnh toàn diện: Động tác này huy động sức mạnh từ cơ tay, vai, cơ lõi (core) và chân. Nó kiểm tra khả năng phối hợp và giữ thăng bằng của bạn trong tình huống áp lực.

- Xây dựng sự tự tin và bản lĩnh: Vượt qua được thử thách tâm lý ở những mét cuối cùng giúp bạn tự tin hơn cho những lần leo tiếp theo. Nhiều người leo núi thấy phần top-out là phần đáng sợ nhất của một đường leo.

Có nhiều kỹ thuật để thực hiện top-out. Việc lựa chọn kỹ thuật nào phụ thuộc vào hình dạng của mép đá, các vị trí đặt tay và kinh nghiệm của bạn.

Mantle (Kỹ thuật đẩy người lên)

Đây là kỹ thuật top-out cơ bản và phổ biến nhất. Nó tương tự động tác bạn đẩy người lên khỏi thành bể bơi. Bạn đặt hai lòng bàn tay lên bề mặt phẳng trên đỉnh, sau đó dùng sức mạnh cơ tay sau và vai để đẩy thân người lên. Cùng lúc đó, bạn tìm một chỗ đặt chân cao để hỗ trợ lực đẩy.

Beached Whale (Kỹ thuật "cá voi mắc cạn")

Khi bạn mệt hoặc mép đá không có vị trí đặt tay tốt, kỹ thuật này là một lựa chọn. Bạn sẽ cố gắng đưa phần bụng hoặc ngực của mình trườn lên mép đá trước. Sau đó, bạn từ từ kéo phần còn lại của cơ thể lên. Dù trông không đẹp mắt, nó lại rất hiệu quả và an toàn trong nhiều tình huống.

Rock-Over (Kỹ thuật vắt chân lên)

Kỹ thuật này đòi hỏi sự dẻo dai và thăng bằng tốt. Bạn sẽ tìm cách đặt một bàn chân lên mép đá. Tiếp theo, bạn chuyển toàn bộ trọng tâm cơ thể lên chân đó và đứng thẳng dậy. Kỹ thuật này hiệu quả khi mép đá có một chỗ đặt chân tốt và vững chắc.

Để thực hiện top-out một cách trơn tru, bạn cần tuân thủ một quy trình có phương pháp. Đừng vội vàng, hãy bình tĩnh và kiểm soát từng động tác.

1. Tìm vị trí tay tốt: Trước khi bắt đầu, hãy quan sát và xác định các vị trí đặt tay vững chắc nhất trên đỉnh. Ưu tiên các bề mặt phẳng, không có sỏi đá vụn hay rêu trơn.

2. Đưa chân lên cao: Cố gắng di chuyển chân lên các mấu bám cao nhất có thể. Hành động này giúp giảm tải cho cánh tay và đưa trọng tâm cơ thể bạn lên gần hơn với mép đá.

3. Chuyển đổi trọng tâm: Đây là bước quan trọng nhất. Bạn cần dứt khoát di chuyển trọng tâm từ phía sau (trên vách đá) ra phía trước (lên trên đỉnh). Hãy giữ cơ lõi căng cứng để ổn định cơ thể.

4. Đẩy người lên: Sử dụng kỹ thuật Mantle hoặc Rock-Over để đẩy hoặc kéo cơ thể lên. Hãy phối hợp nhịp nhàng giữa lực đẩy của tay và chân.

5. Giữ thăng bằng: Khi đã đưa được phần lớn cơ thể lên đỉnh, hãy giữ người ở vị trí thấp và ổn định. Cẩn thận di chuyển vào khu vực an toàn trước khi đứng thẳng dậy hoàn toàn.

Địa hình leo núi tại Việt Nam có những đặc thù riêng. Bạn cần chú ý để đảm bảo an toàn tối đa khi top-out.

- Kiểm tra bề mặt đỉnh đá: Bề mặt các khối đá ở Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay núi Dinh (Vũng Tàu) thường không bằng phẳng và có thể có sỏi vụn hoặc cây cỏ. Hãy dùng tay gạt nhẹ để làm sạch bề mặt trước khi đặt toàn bộ trọng lượng lên đó.

- Sử dụng đệm an toàn (Crash Pad): Khi leo bouldering, luôn luôn đặt đệm an toàn ở vị trí bạn dự kiến sẽ top-out. Đệm giúp giảm chấn thương nếu bạn không may trượt ngã.

- Cần người đỡ (Spotter): Người đỡ sẽ giúp hướng cơ thể bạn rơi vào đệm an toàn. Họ cũng có thể quan sát và chỉ cho bạn những vị trí đặt tay tốt nhất khi bạn đang ở trên cao.

- Cẩn thận với thời tiết: Sau mưa, đá và rêu ở các khu vực như Dinh Mười Ba (Đà Nẵng) sẽ rất trơn. Hãy đợi đá khô hoàn toàn trước khi thực hiện các động tác khó.

Top-out có giống nhau ở trong nhà và ngoài trời không?

Không, top-out chủ yếu thực hiện khi leo ngoài trời, còn trong phòng gym bạn thường chỉ cần chạm vào mấu bám cuối cùng.

Cần dụng cụ gì để top-out an toàn khi leo bouldering?

Bạn cần có đệm an toàn (crash pad) và người đỡ (spotter) để đảm bảo an toàn tối đa.

Kỹ thuật top-out nào dễ nhất cho người mới bắt đầu?

Kỹ thuật "cá voi mắc cạn" (Beached Whale) thường là cách dễ nhất vì nó không đòi hỏi nhiều sức mạnh và kỹ thuật phức tạp.