Ga-rô cầm máu, hay tourniquet, là một thiết bị y tế dùng để tạo áp lực mạnh và đồng đều lên một chi (tay hoặc chân). Áp lực này ép chặt vào các động mạch bên trong, làm ngừng hoàn toàn dòng máu chảy xuống phần chi bên dưới vết thương. Mục đích chính của nó là kiểm soát tình trạng chảy máu ồ ạt, không thể cầm bằng các phương pháp thông thường như băng ép trực tiếp.

Đây là một công cụ cứu mạng trong các tình huống khẩn cấp, đặc biệt là khi nạn nhân bị chấn thương nặng ở các vùng hẻo lánh, nơi đội cứu hộ y tế cần nhiều thời gian để tiếp cận.

Môi trường outdoor tại Việt Nam luôn tiềm ẩn những rủi ro bất ngờ. Một cú trượt chân trên cung đường Tà Năng - Phan Dũng, một tai nạn xe máy trên đường lên Hà Giang, hay va chạm với đá sắc nhọn khi lội suối đều có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng. Trong những tình huống này, ga-rô trở thành một thiết bị sinh tồn quan trọng.

Lý do bạn cần trang bị ga-rô chuyên dụng:

• Kiểm soát chảy máu nhanh chóng: Ga-rô giúp chặn đứng dòng máu chỉ trong vòng chưa đầy một phút, ngăn ngừa sốc do mất máu và cứu sống nạn nhân.
• Thời gian chờ cứu hộ dài: Tại các địa điểm xa xôi như rừng quốc gia Pù Luông hay các hang động ở Quảng Bình, thời gian để đội cứu hộ chuyên nghiệp đến nơi có thể kéo dài hàng giờ. Ga-rô giúp duy trì sự sống cho nạn nhân trong thời gian chờ đợi này.
• Sơ cứu hiệu quả khi ở một mình: Nếu bạn bị thương nặng và chỉ có một mình, việc tự đặt một chiếc ga-rô chuyên dụng bằng một tay sẽ dễ dàng và hiệu quả hơn nhiều so với việc cố gắng băng bó.

Không phải tất cả các loại ga-rô đều giống nhau. Sự khác biệt về hiệu quả và an toàn giữa ga-rô chuyên dụng và ga-rô tự chế là rất lớn.

Ga-rô y tế chuyên dụng (Commercial Tourniquet)

Đây là loại được các chuyên gia y tế và quân đội khuyên dùng. Chúng được thiết kế để tạo ra áp lực tối ưu một cách nhanh chóng và an toàn.

• Cấu tạo: Gồm một dây đai rộng, một thanh xoay (tay xoay) để siết chặt và một khóa cố định thanh xoay. Một số loại còn có dải băng để ghi lại thời gian đặt ga-rô.
• Ưu điểm: Dễ sử dụng, hiệu quả cao, có thể thao tác bằng một tay. Dây đai rộng giúp phân bổ áp lực đều, giảm thiểu tổn thương mô. Ví dụ phổ biến là ga-rô loại CAT (Combat Application Tourniquet).

Ga-rô tự chế (Improvised Tourniquet)

Đây là phương án cuối cùng khi bạn không có sẵn ga-rô chuyên dụng. Người ta thường dùng một mảnh vải, khăn hoặc dây lưng kết hợp với một cành cây, thanh gỗ để siết lại.

• Nhược điểm: Rất khó để tạo đủ áp lực cần thiết để chặn hoàn toàn dòng máu động mạch. Dây siết hẹp (như dây thừng, dây điện) có thể cắt vào da và làm tổn thương mô, dây thần kinh và cơ bên dưới. Ga-rô tự chế thường bị lỏng ra và không duy trì được hiệu quả.

Sử dụng ga-rô tự chế chỉ khi bạn không còn lựa chọn nào khác. Một chiếc ga-rô chuyên dụng luôn là lựa chọn an toàn và đáng tin cậy nhất.

Việc sử dụng ga-rô không đúng cách có thể gây nguy hiểm. Hãy tuân thủ các bước cơ bản sau:

1. Xác định vị trí đặt: Đặt ga-rô ở khoảng 5-8 cm phía trên vết thương, gần tim hơn. Ví dụ, nếu vết thương ở cẳng tay, bạn đặt ga-rô ở phần bắp tay. Tuyệt đối không đặt ga-rô ngay trên khớp (khuỷu tay, đầu gối) hoặc trên vị trí có đồ vật trong túi quần áo.
2. Luồn và siết dây đai: Luồn phần chi bị thương qua vòng dây của ga-rô. Kéo mạnh đầu dây đai cho đến khi nó siết chặt nhất có thể và cố định lại bằng khóa dán. Ở bước này, máu vẫn có thể còn chảy.
3. Xoay thanh xoay: Xoay thanh xoay liên tục cho đến khi máu ngừng chảy hoàn toàn. Nạn nhân sẽ cảm thấy rất đau, đó là dấu hiệu cho thấy áp lực đã đủ.
4. Cố định và ghi thời gian: Khóa thanh xoay vào kẹp cố định để nó không bị lỏng ra. Dùng bút viết giờ và phút bạn đặt ga-rô lên trên dải băng trắng hoặc trực tiếp lên trán nạn nhân. Thông tin này rất quan trọng cho đội ngũ y tế.
5. Theo dõi và chờ cứu hộ: Để ga-rô lộ ra ngoài, không che đậy nó. Nhanh chóng gọi hoặc tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Đừng nới lỏng ga-rô sau khi đã đặt.

Những sai lầm cần tránh

• Sử dụng ga-rô cho các vết thương nhỏ, chảy máu ít.
• Đặt ga-rô quá lỏng, không đủ để chặn máu động mạch mà chỉ chặn tĩnh mạch, làm tình trạng chảy máu tệ hơn.
• Tự ý nới lỏng ga-rô định kỳ. Đây là một quan niệm sai lầm và nguy hiểm. Việc này chỉ được thực hiện bởi nhân viên y tế có chuyên môn.
• Che giấu ga-rô dưới quần áo hoặc chăn, khiến đội cứu hộ không nhận ra.

Ga-rô có gây tổn thương vĩnh viễn không?

Sử dụng ga-rô đúng cách trong khoảng thời gian dưới hai giờ sẽ giảm thiểu tối đa nguy cơ tổn thương vĩnh viễn cho chi.

Khi nào thì nên sử dụng ga-rô?

Bạn chỉ dùng ga-rô khi vết thương ở tay hoặc chân chảy máu ồ ạt, đe dọa tính mạng mà các biện pháp ép trực tiếp không hiệu quả.

Tôi có cần tham gia một lớp sơ cứu để dùng ga-rô không?

Tham gia một khóa học sơ cứu là cách tốt nhất để bạn tự tin và sử dụng ga-rô chính xác khi cần thiết.