Góc phương vị (Azimuth) là góc ngang đo theo chiều kim đồng hồ từ hướng bắc đến một điểm, giúp bạn xác định phương hướng chính xác khi đi trekking.

Định nghĩa

Góc phương vị, hay Azimuth, là một góc đo bằng độ. Nó thể hiện hướng của một vật thể so với một điểm tham chiếu cố định. Trong định vị và dã ngoại, điểm tham chiếu này thường là hướng Bắc.

Góc phương vị được đo theo chiều kim đồng hồ. Phạm vi của nó là từ 0 đến 360 độ. Hướng Bắc tương ứng với 0° hoặc 360°. Hướng Đông là 90°, Nam là 180°, và Tây là 270°. Bạn sử dụng la bàn và bản đồ để xác định và đi theo một góc phương vị cụ thể.

Vì sao quan trọng

Hiểu và sử dụng góc phương vị là kỹ năng sinh tồn nền tảng. Nó giúp bạn định hướng chính xác, đặc biệt trong các điều kiện khó khăn.

• Định hướng chính xác: Thay vì ước lượng “đi về phía đông bắc”, bạn đi chính xác theo phương vị 45°. Điều này giảm thiểu rủi ro đi lạc, tiết kiệm thời gian và năng lượng.

• An toàn trong thời tiết xấu: Khi sương mù, mưa lớn hoặc đêm tối làm giảm tầm nhìn, bạn không thể dựa vào các vật chuẩn tự nhiên. La bàn và góc phương vị trở thành công cụ dẫn đường duy nhất đáng tin cậy.

• Làm việc nhóm hiệu quả: Khi di chuyển theo nhóm, mọi người cùng đi theo một góc phương vị thống nhất. Việc này đảm bảo cả đội đi đúng hướng và giữ được đội hình.

• Xác định vị trí trên bản đồ: Bằng cách lấy phương vị của hai hoặc ba địa điểm dễ nhận biết trên thực địa, bạn có thể kẻ các đường thẳng tương ứng trên bản đồ để tìm ra vị trí chính xác của mình. Kỹ thuật này gọi là giao hội.

Thông số & phạm vi

Góc phương vị có các thông số cơ bản bạn cần nắm rõ.

• Đơn vị đo: Độ (°).

• Phạm vi: 0° đến 360°.

• Hướng tham chiếu: Hướng Bắc. Có ba loại hướng Bắc bạn cần phân biệt: Bắc thực (True North), Bắc từ (Magnetic North), và Bắc lưới (Grid North). La bàn chỉ về hướng Bắc từ.

• Chiều đo: Luôn theo chiều kim đồng hồ.

Cách xác định đúng

Xác định phương vị từ bản đồ ra thực địa

Đây là kỹ thuật bạn dùng khi đã biết vị trí của mình và điểm đến trên bản đồ. Bạn muốn tìm góc phương vị để đi theo trên thực tế.

1. Đặt cạnh la bàn nối vị trí hiện tại và điểm đến trên bản đồ.

2. Xoay mặt la bàn sao cho các vạch định hướng song song với các đường kinh tuyến trên bản đồ, với mũi tên định hướng chỉ về hướng Bắc của bản đồ.

3. Đọc số độ tại vạch chỉ phương. Đây là góc phương vị lưới.

4. Cộng hoặc trừ độ từ thiên (magnetic declination) để chuyển thành phương vị từ. Con số này thường được ghi chú trên bản đồ.

5. Cầm la bàn, xoay người cho đến khi kim từ trùng với mũi tên định hướng. Hướng di chuyển phía trước chính là phương vị bạn cần đi.

Xác định phương vị từ thực địa vào bản đồ

Bạn dùng kỹ thuật này để xác định vị trí một vật thể trên thực địa và đưa nó lên bản đồ.

1. Cầm la bàn ngang bằng, hướng mũi tên di chuyển về phía vật thể bạn muốn xác định.

2. Xoay mặt la bàn cho đến khi kim từ nằm gọn trong mũi tên định hướng.

3. Đọc số độ tại vạch chỉ phương. Đây là phương vị từ của vật thể.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Leo núi Tà Chì Nhù (Yên Bái): Giả sử bạn đang ở một khu lán trại và muốn đi đến một mỏm đá có tầm nhìn đẹp đã xác định trên bản đồ. Bạn dùng la bàn và bản đồ để tìm ra góc phương vị từ lán trại đến mỏm đá là 285°. Bạn sẽ giữ la bàn và di chuyển theo hướng 285° để đến đúng địa điểm, thay vì đi mò mẫm trong rừng.

Trekking Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà (Lâm Đồng): Trên đường đi, bạn thấy một đỉnh núi lạ ở xa. Bạn dùng la bàn xác định phương vị của đỉnh núi đó là 110°. Sau đó, bạn tìm vị trí của mình trên bản đồ và kẻ một đường thẳng theo góc 110°. Đường thẳng này sẽ cắt qua đỉnh núi lạ đó trên bản đồ, giúp bạn nhận dạng nó.

Lỗi thường gặp

• Bỏ qua độ từ thiên: Sự khác biệt giữa Bắc từ và Bắc thực ở Việt Nam không lớn, nhưng có thể gây lệch hướng đáng kể trên quãng đường dài. Luôn kiểm tra và hiệu chỉnh độ từ thiên.

• Nhiễu từ trường: Sử dụng la bàn gần các vật kim loại (dao, gậy trekking, điện thoại, đồng hồ) sẽ làm kim la bàn bị lệch. Hãy giữ khoảng cách an toàn khi đọc la bàn.

• Không giữ la bàn thăng bằng: La bàn cần được đặt trên một mặt phẳng hoặc cầm thăng bằng trên tay để kim từ có thể xoay tự do và chỉ hướng chính xác.

• Nhầm lẫn phương vị và phương vị ngược: Khi quay về, bạn cần sử dụng phương vị ngược (back azimuth), không phải góc phương vị ban đầu. Nếu không, bạn sẽ đi xa hơn khỏi điểm xuất phát.

Thuật ngữ liên quan

• Bearing: Một thuật ngữ tiếng Anh khác của phương vị, thường được dùng thay thế cho Azimuth trong giao tiếp hàng ngày.

• Độ từ thiên (Magnetic Declination): Góc lệch giữa hướng Bắc từ và Bắc thực tại một địa điểm cụ thể.

• Phương vị ngược (Back Azimuth): Hướng ngược lại 180° so với góc phương vị ban đầu. Bạn dùng nó để quay trở lại hoặc xác định vị trí.

Câu hỏi thường gặp

Tôi có cần biết góc phương vị khi đã có GPS không?

Có, bạn cần biết để định hướng khi thiết bị điện tử hết pin hoặc mất tín hiệu.

Làm sao để tính phương vị ngược?

Nếu góc phương vị lớn hơn 180°, bạn trừ đi 180°; nếu nhỏ hơn 180°, bạn cộng thêm 180°.

Trang bị một chiếc la bàn chất lượng là bước đầu tiên để làm chủ kỹ năng định vị. Xem các mẫu la bàn chuyên dụng tại WeTrek.vn.