TL;DR: Hải đồ định vị là bản đồ chi tiết vùng nước, cung cấp thông tin về độ sâu, vật cản, luồng lạch, giúp bạn xác định vị trí và lộ trình an toàn.

Định nghĩa hải đồ định vị

Hải đồ định vị là một loại bản đồ chuyên dụng dành cho các hoạt động trên mặt nước. Nó không giống bản đồ địa lý thông thường. Hải đồ cung cấp những thông tin quan trọng mà các loại bản đồ khác không có. Những thông tin này bao gồm độ sâu của nước, đặc điểm đường bờ, vị trí các vật thể nguy hiểm dưới nước, hệ thống phao tiêu, đèn biển và các thông tin cần thiết khác cho việc di chuyển an toàn.

Về cơ bản, hải đồ là công cụ làm việc chính của người đi biển, dù bạn đang điều khiển một con thuyền lớn, chèo kayak hay lái mô tô nước. Nó giúp bạn hiểu rõ môi trường xung quanh, từ đó đưa ra các quyết định chính xác về hướng đi, tốc độ và điểm dừng. Hải đồ tồn tại ở hai dạng chính: hải đồ giấy truyền thống và hải đồ điện tử (ENC) dùng cho các thiết bị định vị hiện đại.

Vì sao hải đồ định vị quan trọng?

Sử dụng hải đồ không chỉ là một thói quen tốt. Nó là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn. Dưới đây là những lý do chính giải thích tầm quan trọng của hải đồ định vị.

An toàn là ưu tiên hàng đầu. Mặt nước ẩn chứa nhiều nguy hiểm không nhìn thấy bằng mắt thường như đá ngầm, bãi cạn hay xác tàu đắm. Hải đồ chỉ rõ vị trí của các chướng ngại vật này, giúp bạn tránh va chạm và mắc cạn.

Điều hướng hiệu quả. Hải đồ hiển thị các luồng lạch được khuyến nghị, là những tuyến đường an toàn và sâu nhất. Đi theo các luồng này giúp bạn tiết kiệm thời gian, nhiên liệu và giảm thiểu rủi ro.

Lập kế hoạch chuyến đi. Trước mỗi hành trình, bạn dùng hải đồ để vạch ra lộ trình chi tiết. Bạn có thể xác định các điểm neo đậu an toàn, tính toán khoảng cách, ước lượng thời gian di chuyển và chuẩn bị các phương án dự phòng.

Tuân thủ quy định. Đối với nhiều loại phương tiện thủy, việc trang bị và sử dụng hải đồ cập nhật là một yêu cầu pháp lý của luật hàng hải quốc tế và Việt Nam.

Thông số và phạm vi khuyến nghị

Hải đồ được phân loại dựa trên tỷ lệ xích. Tỷ lệ xích quyết định mức độ chi tiết và phạm vi bao phủ của hải đồ. Việc chọn đúng tỷ lệ là rất quan trọng cho từng mục đích sử dụng cụ thể.

• Hải đồ tỷ lệ nhỏ (Small-scale charts): Tỷ lệ từ 1:600.000 trở lên. Loại này bao phủ một khu vực rất rộng như một vùng biển lớn hoặc một đại dương. Nó cung cấp ít chi tiết, chủ yếu dùng cho việc lập kế hoạch hành trình dài và định vị ngoài khơi xa.
• Hải đồ ven biển (Coastal charts): Tỷ lệ từ 1:150.000 đến 1:600.000. Loại này hiển thị chi tiết hơn khu vực gần bờ, bao gồm các đảo, vịnh lớn và các tuyến đường ven biển. Đây là loại hải đồ phổ biến nhất cho các chuyến đi trong ngày hoặc vài ngày.
• Hải đồ tiếp cận (Approach charts): Tỷ lệ từ 1:50.000 đến 1:150.000. Chúng cung cấp thông tin chi tiết về các lối vào cảng, vịnh hẹp hoặc các khu vực có mật độ giao thông cao, giúp bạn di chuyển an toàn khi tiến vào bờ.
• Hải đồ bến cảng (Harbour charts): Tỷ lệ lớn hơn 1:50.000. Đây là loại hải đồ chi tiết nhất, thể hiện rõ các cầu cảng, khu neo đậu, luồng vào bến và các vật cản nhỏ. Bạn bắt buộc phải dùng loại này khi di chuyển trong khu vực cảng hoặc bến du thuyền.

Cách chọn hải đồ phù hợp

Việc lựa chọn đúng loại hải đồ phụ thuộc vào khu vực và tính chất chuyến đi của bạn. Hãy làm theo các bước sau:

1. Xác định khu vực hoạt động: Bạn dự định đi đâu? Chèo thuyền trong Vịnh Lan Hạ, câu cá ở vùng biển Phú Quốc, hay đi từ Vũng Tàu ra Côn Đảo? Mỗi khu vực yêu cầu một hoặc nhiều bộ hải đồ khác nhau.
2. Chọn loại hải đồ (giấy hay điện tử): Hải đồ điện tử trên máy GPS hoặc ứng dụng rất tiện lợi cho việc định vị thời gian thực. Tuy nhiên, bạn luôn cần có một bộ hải đồ giấy dự phòng cho khu vực chính, phòng trường hợp thiết bị điện tử gặp sự cố.
3. Chọn đúng tỷ lệ: Một chuyến đi thường yêu cầu nhiều loại hải đồ. Bạn cần hải đồ tỷ lệ nhỏ để lên kế hoạch tổng thể, hải đồ ven biển cho phần lớn hành trình, và hải đồ tỷ lệ lớn khi tiếp cận điểm đến hoặc ra vào cảng.
4. Kiểm tra ngày xuất bản: Luôn đảm bảo bạn đang dùng phiên bản hải đồ mới nhất. Các thông tin như vị trí phao, độ sâu luồng lạch có thể thay đổi. Sử dụng hải đồ cũ rất nguy hiểm.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

• Chèo thuyền kayak ở Vịnh Hạ Long: Bạn cần một hải đồ tỷ lệ lớn (như 1:50.000) để thấy rõ các hòn đảo đá vôi, các hang động, luồng nước và đặc biệt là các bãi cạn chỉ lộ ra khi thủy triều xuống. Nó giúp bạn không bị mắc kẹt và tìm được những bãi tắm ẩn mình.
• Câu cá ngoài khơi Nha Trang: Một bộ hải đồ ven biển (tỷ lệ 1:150.000) sẽ cho bạn biết vị trí các rạn san hô, gò đá ngầm hoặc xác tàu chìm. Đây là những nơi cá thường tập trung. Hải đồ cũng chỉ ra các tuyến hàng hải để bạn tránh va chạm với tàu lớn.
• Đi thuyền buồm từ Phan Thiết ra đảo Phú Quý: Bạn cần hải đồ tỷ lệ nhỏ để hoạch định hải trình vượt biển. Khi đến gần đảo, bạn chuyển sang dùng hải đồ tiếp cận và hải đồ bến cảng để vào khu neo đậu một cách an toàn, tránh các dải đá ngầm bao quanh đảo.

Những lỗi thường gặp khi sử dụng

• Chỉ tin vào GPS: Thiết bị GPS chỉ cho bạn biết chấm tròn vị trí của mình trên màn hình. Hải đồ mới là thứ giải thích ý nghĩa của khu vực xung quanh chấm tròn đó, ví dụ như có đá ngầm ngay bên cạnh.
• Dùng hải đồ lỗi thời: Môi trường biển luôn thay đổi. Một luồng lạch từng an toàn có thể bị bồi đắp. Một cây đèn biển có thể đã được di dời. Luôn dùng bản cập nhật mới nhất.
• Không hiểu các ký hiệu: Hải đồ sử dụng một hệ thống ký hiệu tiêu chuẩn quốc tế. Bạn cần học và hiểu các ký hiệu này để đọc đúng thông tin về độ sâu, chất đáy, loại vật cản.
• Chọn sai tỷ lệ: Dùng hải đồ tỷ lệ nhỏ để đi vào một con lạch hẹp là cực kỳ nguy hiểm vì nó không thể hiện đủ chi tiết các mối nguy gần bờ.

Thuật ngữ liên quan

• Hải đồ điện tử (ENC): Là phiên bản số của hải đồ giấy, chứa dữ liệu vector được các tổ chức thủy đạc quốc gia phát hành.
• La bàn (Compass): Dụng cụ cơ bản để xác định phương hướng (Bắc, Nam, Đông, Tây), dùng kết hợp với hải đồ để định hướng di chuyển.
• Máy định vị GPS (GPS Chartplotter): Thiết bị điện tử hiển thị hải đồ điện tử và vị trí thời gian thực của bạn trên đó.
• Độ sâu (Sounding/Depth): Các con số in trên hải đồ thể hiện độ sâu của nước tại một điểm, được đo theo một mực nước chuẩn (thường là mực nước ròng thấp nhất).

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Tôi có thể dùng Google Maps thay hải đồ được không?

Không, Google Maps không cung cấp thông tin chi tiết về độ sâu, vật cản dưới nước và luồng lạch an toàn cho hàng hải.

Bao lâu thì tôi nên cập nhật hải đồ một lần?

Bạn nên kiểm tra và sử dụng phiên bản mới nhất có sẵn trước mỗi chuyến đi vì thông tin hàng hải thay đổi liên tục.

Tôi cần những dụng cụ gì để dùng hải đồ giấy?

Bạn cần một chiếc la bàn, thước đo song song để kẻ hướng đi và một com-pa để đo khoảng cách trên hải đồ.

Trang bị kiến thức và công cụ phù hợp giúp mọi chuyến đi an toàn hơn. Xem các thiết bị định vị tại WeTrek.vn.