Hang đá lở là khoảng trống giữa các tảng đá lớn tích tụ ở chân vách đá, hình thành do sạt lở tự nhiên, khác với hang động do nước xói mòn.

Hang đá lở (Talus Cave) là một loại hang động tự nhiên. Nó không hình thành do nước chảy hay dung nham. Thay vào đó, nó là những khoảng trống, kẽ hở được tạo ra giữa các tảng đá lớn. Những tảng đá này vỡ ra từ vách núi hoặc sườn dốc rồi tích tụ lại ở phía dưới.

Bạn hãy hình dung một vụ lở đá. Hàng trăm tảng đá với kích thước khác nhau rơi xuống và chồng chất lên nhau. Các khoảng trống ngẫu nhiên giữa chúng tạo thành một hệ thống hang, lối đi và phòng nhỏ. Đây chính là hang đá lở. Chúng còn được gọi là hang giả Karts (pseudokarst) để phân biệt với hang động Karts (solutional cave) phổ biến ở Việt Nam, vốn được hình thành do nước ăn mòn đá vôi.

Quá trình hình thành hang đá lở phụ thuộc hoàn toàn vào các yếu tố tự nhiên và trọng lực. Quá trình này diễn ra qua các bước đơn giản.

Đầu tiên, các quá trình phong hóa vật lý làm đá trên vách núi bị nứt vỡ. Băng giá, thay đổi nhiệt độ và sự phát triển của rễ cây là các nguyên nhân chính. Theo thời gian, những tảng đá này trở nên yếu đi và mất ổn định.

Sau đó, dưới tác động của trọng lực, các tảng đá này vỡ ra và rơi xuống. Chúng tích tụ thành một đống lộn xộn ở chân dốc hoặc vách đá. Đống đá này được gọi là một sườn tích (talus slope).

Cuối cùng, các khoảng trống giữa các tảng đá lớn tạo thành một mạng lưới hang động phức tạp. Cấu trúc của hang hoàn toàn phụ thuộc vào cách các tảng đá rơi xuống và sắp xếp với nhau.

Bạn có thể nhận biết hang đá lở dựa vào một số đặc điểm khác biệt so với các loại hang động khác như hang động đá vôi hay hang động dung nham.

• Vị trí: Luôn nằm ở chân các vách đá, sườn núi dốc hoặc trong các khu vực có nhiều đá tảng lở.
• Cửa hang: Thường có nhiều lối vào không đều nhau. Đây là các kẽ hở giữa những tảng đá lớn thay vì một cửa vào duy nhất, rõ ràng.
• Cấu trúc bên trong: Mê cung của những lối đi hẹp, ngóc ngách và các phòng nhỏ. Tường, trần và sàn hang là bề mặt thô ráp của chính những tảng đá chồng lên nhau.
• Sự ổn định: Cấu trúc của hang đá lở thường không ổn định. Các tảng đá có thể dịch chuyển, đặc biệt sau các trận mưa lớn hoặc chấn động nhỏ.
• Ánh sáng và không khí: Ánh sáng mặt trời và không khí dễ dàng lọt vào sâu bên trong qua các kẽ hở. Điều này làm cho môi trường bên trong ít tối và ẩm ướt hơn hang động đá vôi.

Một ví dụ thực tế ở Việt Nam là các khối đá tích tụ dưới chân đèo Mã Pí Lèng (Hà Giang) hoặc các sườn núi đá ở khu vực Ninh Bình. Khi bạn đi trekking qua những vùng này, bạn sẽ thấy các đống đá tảng khổng lồ. Các khe hở giữa chúng chính là một dạng hang đá lở.

Thám hiểm hang đá lở là một hoạt động mạo hiểm và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bạn cần nhận thức rõ các nguy hiểm này trước khi quyết định đi vào một hang đá lở.

Nguy cơ chính đến từ sự mất ổn định của các tảng đá. Một tảng đá bạn đang đứng hoặc bám vào có thể dịch chuyển bất ngờ, gây ra sạt lở và khiến bạn bị mắc kẹt hoặc bị thương. Nguy cơ này tăng lên khi thời tiết xấu.

Các lối đi bên trong hang thường chật hẹp, ngoằn ngoèo và dễ gây mất phương hướng. Bạn có thể dễ dàng bị lạc trong một hệ thống phức tạp nếu không có kinh nghiệm và sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Ngoài ra, các kẽ hở tối và ẩm ướt là nơi trú ẩn lý tưởng của rắn, rết và các loại côn trùng khác.

Bạn tuyệt đối không nên thám hiểm hang đá lở một mình. Luôn đi cùng người có kinh nghiệm, mang đầy đủ thiết bị bảo hộ và thông báo kế hoạch của bạn cho người khác biết.

Nếu bạn quyết định khám phá một hang đá lở, việc trang bị đầy đủ và phù hợp là yếu tố sống còn. Dưới đây là danh sách các thiết bị bạn cần chuẩn bị.

• Mũ bảo hiểm: Bảo vệ đầu bạn khỏi các mảnh đá nhỏ rơi từ trên cao. Đây là vật dụng bắt buộc.
• Đèn pin đội đầu: Giúp bạn rảnh tay để di chuyển và bám vào đá. Luôn mang theo pin dự phòng.
• Giày leo núi chuyên dụng: Cần loại có độ bám tốt, cổ cao để bảo vệ mắt cá chân và mũi giày cứng để bảo vệ ngón chân.
• Găng tay: Bảo vệ tay khỏi các cạnh đá sắc nhọn và tăng độ bám khi leo trèo.
• Bộ đàm hoặc điện thoại vệ tinh: Để liên lạc trong trường hợp khẩn cấp, vì sóng điện thoại thông thường sẽ không hoạt động.
• Bộ sơ cứu cá nhân: Bao gồm các vật dụng cần thiết để xử lý các vết cắt, trầy xước hoặc bong gân.

Hang đá lở có phải là một hang động thực sự không?

Hang đá lở là một loại hang động, nhưng hình thành do đá lở tích tụ chứ không phải do nước ăn mòn như hang động đá vôi.

Thám hiểm hang đá lở có an toàn không?

Việc thám hiểm hang đá lở có rủi ro cao do đá không ổn định và đòi hỏi bạn phải có kinh nghiệm cùng trang bị phù hợp.

Tôi cần trang bị gì khi vào hang đá lở?

Bạn cần mũ bảo hiểm, giày leo núi chuyên dụng, găng tay và đèn pin đội đầu chất lượng để đảm bảo an toàn.

Để chuẩn bị cho mọi chuyến đi, từ trekking gần các khu vực đá lở đến khám phá những cung đường quen thuộc, bạn cần những trang bị đáng tin cậy. Xem các thiết bị dã ngoại chuyên dụng tại WeTrek.vn.