Hang nguyên sinh là hang động được hình thành đồng thời với khối đá chứa nó, phổ biến nhất là hang dung nham do núi lửa tạo ra.

Hang nguyên sinh (Primary Cave) là gì?

Hang nguyên sinh, hay Primary Cave, là một dạng hang động có quá trình hình thành diễn ra cùng lúc với sự hình thành của khối đá xung quanh. Điều này khác biệt hoàn toàn với các hang động thông thường mà chúng ta hay biết.

Loại hang nguyên sinh phổ biến và nổi tiếng nhất là hang dung nham (Lava Tube). Chúng được tạo ra khi bề mặt của một dòng dung nham nóng chảy nguội đi và đông cứng lại, trong khi phần dung nham lỏng bên trong vẫn tiếp tục chảy. Khi dòng dung nham bên trong thoát hết ra ngoài, nó để lại một đường hầm rỗng, đó chính là hang dung nham.

Phân biệt Hang nguyên sinh (Primary Cave) và Hang thứ sinh (Secondary Cave)

Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại hang này giúp bạn có cái nhìn đúng đắn hơn về thế giới địa chất. Sự khác biệt cốt lõi nằm ở thời điểm và quá trình hình thành.

Hang nguyên sinh (Primary Cave)

• Thời điểm hình thành: Cùng lúc với đá vách xung quanh.
• Cơ chế: Do các quá trình địa chất ban đầu, ví dụ như dòng dung nham chảy tạo thành ống rỗng.
• Loại đá: Thường là đá núi lửa (đá mácma) như đá bazan.
• Ví dụ tại Việt Nam: Hệ thống hang động núi lửa Krông Nô tại tỉnh Đắk Nông.

Hang thứ sinh (Secondary Cave)

• Thời điểm hình thành: Rất lâu sau khi khối đá đã hình thành.
• Cơ chế: Do các yếu tố bên ngoài tác động vào khối đá, chủ yếu là quá trình xâm thực, bào mòn của nước. Nước mưa hòa tan CO2 tạo thành axit cacbonic yếu, từ từ ăn mòn đá vôi qua hàng triệu năm.
• Loại đá: Phổ biến nhất là đá trầm tích như đá vôi.
• Ví dụ tại Việt Nam: Hầu hết các hang động nổi tiếng như hang Sơn Đoòng, hệ thống hang Phong Nha Kẻ Bàng (Quảng Bình), Tam Cốc Bích Động (Ninh Bình). Đây là loại hang chiếm đa số ở Việt Nam.

Đặc điểm nhận biết một Hang nguyên sinh

Bạn có thể nhận ra một hang nguyên sinh, cụ thể là hang dung nham, qua những đặc điểm độc đáo của nó mà không tìm thấy ở hang đá vôi.

• Hình dạng ống tròn: Nhiều hang có tiết diện gần giống hình ống hoặc hình vòm, là dấu vết của dòng dung nham đã từng chảy qua.
• Vách hang nhẵn hoặc có gờ: Bề mặt vách hang thường khá nhẵn, đôi khi có các gờ ngang đánh dấu mức dung nham rút đi.
• Không có thạch nhũ đá vôi: Hang nguyên sinh không có các khối thạch nhũ, măng đá, cột đá được tạo ra từ sự nhỏ giọt của nước hòa tan canxi cacbonat.
• Cấu trúc dung nham: Thay vào đó, bạn có thể thấy các "nhũ dung nham" (lavacicles), là những giọt dung nham nhỏ đông cứng lại trên trần hang khi dòng chảy còn nóng. Nền hang thường lởm chởm, gồ ghề với các khối đá bazan sắc nhọn.

Hệ thống hang động núi lửa Krông Nô: Di sản của Việt Nam

Việt Nam may mắn sở hữu một hệ thống hang động dung nham nguyên sinh độc đáo tại Công viên địa chất Đắk Nông. Đây là hệ thống hang động núi lửa dài nhất Đông Nam Á, được hình thành từ các dòng dung nham phun trào cách đây hàng triệu năm.

Các hang nổi bật như hang C7 (dài hơn 1.000m) và hang C3 là những ví dụ điển hình cho cấu trúc của hang nguyên sinh. Việc phát hiện ra dấu tích của người tiền sử sinh sống bên trong các hang động này càng làm tăng thêm giá trị lịch sử và khoa học cho khu vực.

Trang bị cần thiết khi khám phá Hang nguyên sinh

Khám phá hang nguyên sinh là một trải nghiệm khác biệt so với khám phá hang đá vôi. Địa hình thường phức tạp và đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về trang thiết bị để đảm bảo an toàn.

• Đèn pin đội đầu: Đây là vật dụng bắt buộc. Ánh sáng là yếu tố sống còn trong hang tối. Bạn cần một chiếc đèn có độ sáng cao, thời lượng pin dài và khả năng chống nước.
• Mũ bảo hiểm: Trần hang thấp và các khối đá nhô ra có thể gây nguy hiểm. Mũ bảo hiểm chuyên dụng giúp bảo vệ đầu bạn khỏi va đập.
• Găng tay bảo hộ: Vách và sàn hang dung nham thường rất sắc nhọn do cấu tạo từ đá bazan. Găng tay dày giúp bảo vệ tay bạn khỏi bị trầy xước.
• Giày trekking: Một đôi giày có độ bám tốt, cổ cao để bảo vệ mắt cá chân là lựa chọn phù hợp cho địa hình gồ ghề, không bằng phẳng trong hang.
• Quần áo dài: Giúp bảo vệ cơ thể khỏi các vết xước do va chạm với đá sắc.

Câu hỏi thường gặp

Hang nguyên sinh có các khối thạch nhũ không?

Hầu hết hang nguyên sinh không có thạch nhũ tạo ra từ nước, nhưng có thể có các cấu trúc hình thành do dung nham nguội lại.

Loại hang nào phổ biến nhất tại Việt Nam?

Hang thứ sinh, đặc biệt là hang karst trong núi đá vôi như ở Quảng Bình, là loại hang động phổ biến nhất tại Việt Nam.

Khám phá hang dung nham ở Việt Nam có an toàn không?

Việc khám phá luôn an toàn khi bạn đi cùng hướng dẫn viên chuyên nghiệp và trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ cần thiết.

Xem các mẫu đèn pin đội đầu chuyên dụng tại WeTrek.vn.