Hành vi bơi đàn là khi một nhóm cá lớn bơi cùng nhau một cách đồng bộ và có tổ chức để phòng thủ, kiếm ăn và di chuyển hiệu quả hơn.

Hành vi bơi đàn (Schooling Behavior) là gì?

Hành vi bơi đàn là một hiện tượng tự nhiên khi một nhóm cá cùng loài bơi theo một hướng nhất quán. Chúng duy trì khoảng cách đều nhau và chuyển động như một thể thống nhất. Mỗi cá thể trong đàn điều chỉnh tốc độ và hướng bơi dựa trên các cá thể xung quanh. Điều này tạo ra một khối chuyển động đồng bộ và có tổ chức cao, giúp chúng tồn tại và phát triển trong môi trường đại dương.

Phân biệt Hành vi bơi đàn (Schooling) và Hành vi tụ đàn (Shoaling)

Nhiều người thường nhầm lẫn hai khái niệm này. Bạn cần phân biệt rõ để hiểu đúng về thế giới tự nhiên dưới nước.

Hành vi tụ đàn (Shoaling) là khi một nhóm cá tụ tập lại với nhau nhưng không có sự đồng bộ chặt chẽ. Chúng có thể bơi theo các hướng khác nhau trong một khu vực nhất định. Đây là một hình thức tương tác xã hội lỏng lẻo.

Hành vi bơi đàn (Schooling) là một dạng cụ thể và có tổ chức hơn của hành vi tụ đàn. Tất cả các cá thể đều bơi cùng hướng, cùng tốc độ và giữ khoảng cách cố định. Khi gặp nguy hiểm hoặc cần di chuyển nhanh, một đàn cá đang tụ tập (shoal) sẽ chuyển sang trạng thái bơi đàn (school).

Tại sao cá lại có hành vi bơi đàn?

Hành vi này mang lại nhiều lợi ích sinh tồn quan trọng cho các loài cá. Dưới đây là những lý do chính.

Tăng cường khả năng phòng thủ

Đây là lợi ích lớn nhất của việc bơi theo đàn. Một đàn cá lớn tạo ra ảo ảnh về một sinh vật khổng lồ, khiến kẻ săn mồi chùn bước. Ngoài ra, chuyển động đồng bộ của hàng trăm hoặc hàng nghìn con cá gây nhiễu loạn thị giác, làm cho kẻ săn mồi khó tập trung vào một con mồi cụ thể.

Ví dụ, khi một con cá mập tấn công đàn cá trích, cả đàn sẽ di chuyển đồng loạt để né tránh, khiến kẻ săn mồi mất phương hướng.

Nâng cao hiệu quả tìm kiếm thức ăn

Khi bơi cùng nhau, xác suất tìm thấy nguồn thức ăn sẽ cao hơn. Nhiều cặp mắt sẽ dễ dàng phát hiện con mồi hoặc các vùng có nhiều phiêu sinh vật hơn một cá thể đơn lẻ. Một số đàn cá còn phối hợp với nhau để bao vây và dồn con mồi vào một khu vực hẹp, giúp việc săn mồi trở nên dễ dàng hơn.

Tiết kiệm năng lượng khi di chuyển

Bơi theo đàn giúp giảm lực cản của nước. Những con cá bơi phía sau tận dụng dòng chảy được tạo ra bởi những con cá bơi phía trước. Điều này giúp chúng tiết kiệm năng lượng đáng kể trong các chuyến di cư dài ngày. Cơ chế này tương tự như cách các tay đua xe đạp đi núp gió sau nhau để giảm sức cản không khí.

Tăng cơ hội sinh sản

Việc tập trung thành đàn lớn làm tăng khả năng tìm thấy bạn tình trong mùa sinh sản. Nó cũng đảm bảo rằng trứng và tinh trùng được giải phóng ra môi trường nước có tỷ lệ thụ tinh thành công cao hơn.

Các địa điểm tại Việt Nam để quan sát hành vi bơi đàn

Việt Nam có đường bờ biển dài với nhiều hệ sinh thái biển phong phú. Bạn có thể quan sát hành vi này ở nhiều điểm lặn nổi tiếng.

• Nha Trang: Khu bảo tồn biển Hòn Mun là nơi bạn có thể thấy các đàn cá sòng, cá kẽm và cá mao tiên bơi lượn quanh các rạn san hô.

• Côn Đảo: Vùng biển này nổi tiếng với các đàn cá nhồng lớn. Chúng thường tạo thành những bức tường cá bạc khổng lồ, một cảnh tượng ấn tượng cho bất kỳ thợ lặn nào.

• Phú Quốc: Tại các điểm lặn như Hòn Thơm hoặc Gành Dầu, bạn có cơ hội gặp những đàn cá bạc hoặc cá cơm di chuyển gần mặt nước.

• Cù Lao Chàm (Hội An): Các rạn san hô ở đây là nơi trú ngụ của nhiều loài cá nhỏ bơi theo đàn, tạo nên một khung cảnh đầy màu sắc.

Những lưu ý khi quan sát cá bơi đàn

Để có một trải nghiệm an toàn và không ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, bạn cần tuân thủ một số quy tắc.

• Giữ khoảng cách hợp lý. Không bơi thẳng vào giữa đàn cá vì điều này sẽ khiến chúng hoảng sợ và phân tán.

• Di chuyển chậm và nhẹ nhàng. Các chuyển động đột ngột của bạn sẽ bị xem là mối đe dọa.

• Không chạm vào cá hoặc san hô. Hành động này gây hại cho sinh vật biển và hệ sinh thái.

• Sử dụng máy ảnh không có đèn flash. Ánh sáng mạnh có thể làm cá hoảng sợ và gây hại cho mắt của chúng.

Quan sát hành vi bơi đàn là một trải nghiệm tuyệt vời, giúp bạn hiểu thêm về sự kỳ diệu của đại dương. Trang bị đầy đủ kiến thức và dụng cụ sẽ giúp chuyến đi của bạn thêm trọn vẹn.

Câu hỏi thường gặp

Hành vi bơi đàn có phải chỉ có ở cá không?

Không, một số loài tôm, mực và các sinh vật biển khác cũng thể hiện hành vi tương tự để sinh tồn.

Làm thế nào để cá không va vào nhau khi bơi trong đàn?

Cá sử dụng thị giác và một hệ thống cảm giác gọi là đường bên để cảm nhận áp lực nước và chuyển động của những con xung quanh.

Xem các mẫu thiết bị lặn biển mới nhất tại WeTrek.vn.