Hạt khí hang là các hạt rắn hoặc lỏng siêu nhỏ lơ lửng trong không khí hang động, chứa bụi khoáng, vi khuẩn, bào tử nấm, có thể ảnh hưởng đến hô hấp.

Hạt khí hang (Cave Aerosol) là một hỗn hợp phức tạp gồm các hạt rắn và giọt chất lỏng siêu nhỏ lơ lửng trong không khí của một hang động. Chúng có kích thước cực nhỏ, thường không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Các hạt này không phải là không khí tinh khiết mà chứa nhiều thành phần khác nhau.

Thành phần của hạt khí hang bao gồm:

• Hạt vô cơ: Gồm các hạt bụi mịn từ đá vôi, đất sét và các khoáng chất khác bị phân tán vào không khí.
• Hạt hữu cơ: Bao gồm bào tử nấm, phấn hoa, vi khuẩn, vi rút và các mảnh vụn phân hủy từ thực vật hoặc phân động vật, đặc biệt là phân dơi (guano).
• Giọt chất lỏng: Chủ yếu là các giọt nước siêu nhỏ hình thành từ quá trình ngưng tụ hoặc từ nước nhỏ giọt, bắn tóe trong hang.

Môi trường hang động kín, ẩm và ít thông gió tạo điều kiện lý tưởng để các hạt này tồn tại lơ lửng trong không khí trong thời gian dài.

Hạt khí hang được tạo ra từ nhiều nguồn khác nhau, cả tự nhiên và nhân tạo. Hiểu rõ nguồn gốc giúp bạn nhận diện các khu vực có rủi ro cao.

• Hoạt động của nước: Nước chảy, nhỏ giọt từ trần hang hoặc bắn tung tóe khi va vào các bề mặt đá sẽ tạo ra các giọt nước siêu nhỏ. Những giọt này mang theo khoáng chất hòa tan và vi sinh vật vào không khí.
• Hoạt động sinh học: Đây là nguồn tạo ra các hạt hữu cơ nguy hiểm. Các đàn dơi lớn trong hang động như ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng thải ra lượng phân lớn. Phân dơi khô và phân hủy sẽ giải phóng bào tử nấm, vi khuẩn vào không khí. Nấm mốc phát triển trong môi trường ẩm ướt cũng là một nguồn phổ biến.
• Sự xáo trộn trầm tích: Hoạt động di chuyển của con người hoặc động vật trong hang sẽ khuấy động lớp bụi mịn, đất và trầm tích hữu cơ dưới sàn hang. Các hạt này sẽ bay lên và lơ lửng trong không khí.
• Luồng không khí: Gió và các luồng không khí tự nhiên có thể mang theo bụi, phấn hoa và các hạt khác từ bên ngoài vào trong hang động, đặc biệt là ở các khu vực gần cửa hang.

Hít phải hạt khí hang có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là hệ hô hấp. Mức độ rủi ro phụ thuộc vào loại hạt, nồng độ và thời gian bạn tiếp xúc.

Nguy cơ về sức khỏe

• Bệnh hô hấp: Nguy cơ lớn nhất là bệnh Histoplasmosis, một bệnh nhiễm trùng phổi do hít phải bào tử của nấm Histoplasma capsulatum. Loại nấm này phát triển mạnh trong đất bị ô nhiễm bởi phân dơi hoặc phân chim. Các triệu chứng giống như bệnh cúm, nhưng có thể trở nên nghiêm trọng ở những người có hệ miễn dịch yếu.
• Phản ứng dị ứng: Phấn hoa, bào tử nấm mốc và các hạt hữu cơ khác trong không khí hang động có thể gây ra các phản ứng dị ứng như hắt hơi, ngứa mắt, khó thở đối với những người nhạy cảm.
• Nhiễm trùng do vi khuẩn: Không khí trong hang có thể chứa các loại vi khuẩn và vi sinh vật khác gây bệnh khi bạn hít phải hoặc chúng xâm nhập qua các vết xước trên da.

Ví dụ, các hang động ở Quảng Bình với quần thể dơi lớn là khu vực có nguy cơ cao về nấm Histoplasma. Người thám hiểm cần nhận thức rõ về rủi ro này để có biện pháp phòng ngừa thích hợp.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc trang bị kiến thức và các thiết bị bảo hộ phù hợp là điều cần thiết để chuyến thám hiểm của bạn được an toàn.

• Đeo khẩu trang phù hợp: Khẩu trang y tế thông thường không đủ khả năng lọc các hạt siêu nhỏ. Bạn nên sử dụng khẩu trang N95 hoặc các loại mặt nạ phòng độc có bộ lọc P100. Chúng được thiết kế để lọc hiệu quả các hạt bụi mịn, bào tử nấm và vi khuẩn.
• Tránh khuấy động trầm tích: Di chuyển cẩn thận, nhẹ nhàng và đi theo các lối mòn có sẵn. Tránh dẫm lên các khu vực có nhiều phân dơi hoặc bụi đất khô.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Sau khi ra khỏi hang, hãy rửa tay, mặt và các vùng da hở bằng xà phòng và nước sạch. Tránh chạm tay bẩn lên mặt, mắt và miệng khi đang ở trong hang.
• Tìm hiểu thông tin về hang động: Trước chuyến đi, hãy tìm hiểu về đặc điểm của hang động bạn sắp khám phá. Thông tin về việc hang có dơi sinh sống, có ẩm ướt hay không sẽ giúp bạn đánh giá rủi ro và chuẩn bị tốt hơn.

Để chuẩn bị tốt nhất cho chuyến thám hiểm, bạn cần trang bị đầy đủ. Xem các thiết bị dã ngoại và thám hiểm hang động chuyên dụng tại WeTrek.vn.

Có, nó có thể gây ra các bệnh về đường hô hấp và phản ứng dị ứng.

Không, bạn nên dùng khẩu trang N95 hoặc cấp cao hơn để lọc hiệu quả các hạt nhỏ.

Không phải tất cả, nhưng nhiều hang động, đặc biệt là hang có dơi hoặc ít thông gió, đều tiềm ẩn rủi ro.