Kết hợp bản đồ và la bàn là kỹ năng định vị cơ bản, giúp bạn xác định phương hướng và vị trí của mình mà không cần thiết bị điện tử.
Kết hợp bản đồ và la bàn là gì?
Kết hợp bản đồ và la bàn không phải là một sản phẩm duy nhất. Đây là một kỹ năng định vị và tìm đường cổ điển. Kỹ năng này dựa trên việc sử dụng một chiếc la bàn từ tính cùng với một bản đồ địa hình chi tiết. Bạn dùng la bàn để xác định phương hướng trong thực tế. Sau đó, bạn đối chiếu thông tin đó với các địa vật trên bản đồ. Việc này giúp bạn xác định chính xác vị trí của mình và tìm ra lộ trình tiếp theo.
Đây là kỹ năng sinh tồn nền tảng cho bất kỳ ai tham gia các hoạt động ngoài trời. Nó hoạt động độc lập, không phụ thuộc vào pin, sóng điện thoại hay tín hiệu vệ tinh. Trong nhiều trường hợp, đây là phương pháp đáng tin cậy nhất để điều hướng trong tự nhiên.
Các thành phần chính
Bản đồ địa hình (Topographic Map)
Bản đồ địa hình là một bản vẽ chi tiết của một khu vực. Nó mô tả cả địa vật tự nhiên và nhân tạo. Điểm khác biệt của nó là các đường đồng mức (contour lines). Các đường này thể hiện hình dạng và độ cao của mặt đất.
Một bản đồ địa hình tốt cung cấp các thông tin quan trọng:
- Độ cao và độ dốc của địa hình.
- Vị trí của sông, suối, hồ nước.
- Các con đường mòn, đường bộ.
- Vị trí các đỉnh núi, thung lũng, vách đá.
- Thảm thực vật như rừng rậm hoặc trảng cỏ.
Ví dụ, một bản đồ địa hình Vườn Quốc gia Cúc Phương sẽ chỉ rõ các đường mòn trekking, đỉnh Mây Bạc, các dòng suối và khu vực rừng rậm.
La bàn (Compass)
La bàn là một dụng cụ đơn giản với một kim nam châm xoay tự do. Đầu kim luôn chỉ về phía Bắc từ của Trái Đất. La bàn giúp bạn thực hiện hai nhiệm vụ chính: tìm phương Bắc và đo phương vị (bearing). Phương vị là góc giữa hướng Bắc và hướng tới một địa điểm cụ thể.
Một chiếc la bàn đế (baseplate compass) tiêu chuẩn cho trekking thường có các bộ phận sau:
- Kim nam châm.
- Vòng chia độ (360 độ).
- Mũi tên chỉ hướng đi (Direction of Travel Arrow).
- Đế nhựa trong suốt có các vạch kẻ.
Tại sao bạn cần kỹ năng này khi đi trekking ở Việt Nam?
Địa hình Việt Nam đa dạng và phức tạp. Nhiều khu vực trekking nổi tiếng thường có sóng điện thoại yếu hoặc không có. Thiết bị GPS và điện thoại thông minh có thể hết pin, bị hỏng do va đập hoặc ẩm ướt. Kỹ năng sử dụng bản đồ và la bàn là phương án dự phòng an toàn nhất.
Hãy tưởng tượng bạn đang trekking trên dãy Tà Xùa ở Sơn La. Sương mù bất ngờ kéo đến, che khuất tầm nhìn và làm các lối mòn trở nên khó phân biệt. Điện thoại của bạn hết pin. Lúc này, bản đồ địa hình và la bàn là công cụ duy nhất giúp bạn xác định vị trí dựa trên con dốc bạn đang đứng và hướng đi của một con suối gần đó. Bạn có thể tự tin tìm đường về lại điểm xuất phát một cách an toàn.
Các kỹ thuật cơ bản bạn cần biết
Định hướng bản đồ (Orienting the Map)
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bạn cần xoay bản đồ sao cho hướng Bắc trên bản đồ trùng với hướng Bắc ngoài thực tế. Đặt la bàn lên bản đồ, xoay cả bản đồ và la bàn cho đến khi kim la bàn chỉ vào chữ N (Bắc) trên vòng chia độ. Khi đó, mọi thứ trên bản đồ sẽ tương ứng với cảnh vật xung quanh bạn.
Xác định phương vị (Taking a Bearing)
Kỹ thuật này giúp bạn xác định hướng đi tới một địa điểm bạn thấy được. Hướng la bàn về phía địa điểm đó, sau đó xoay vòng chia độ cho đến khi vạch chỉ Bắc trùng với kim nam châm. Con số trên vòng chia độ tại vị trí mũi tên chỉ hướng đi chính là phương vị của bạn.
Đi theo phương vị (Following a Bearing)
Sau khi có phương vị, bạn cầm la bàn ngang trước mặt. Xoay người cho đến khi kim nam châm nằm gọn trong vạch chỉ Bắc trên vòng chia độ. Hướng mà mũi tên chỉ hướng đi đang trỏ tới chính là hướng bạn cần đi. Hãy chọn một vật thể ở xa theo hướng đó làm mốc và di chuyển tới đó.
Lựa chọn dụng cụ phù hợp
Để bắt đầu, bạn cần một la bàn đế chất lượng tốt và một bản đồ địa hình chi tiết của khu vực bạn sắp đến. Bản đồ tỷ lệ 1:50.000 hoặc 1:25.000 là lý tưởng cho hoạt động đi bộ đường dài. La bàn nên có các chức năng cơ bản như vòng chia độ xoay được và đế trong suốt.
Việc luyện tập là yếu tố quyết định. Hãy bắt đầu thực hành ở những nơi quen thuộc như công viên hoặc một khu rừng nhỏ trước khi áp dụng trong các chuyến đi lớn. Nắm vững kỹ năng này giúp bạn tự chủ, an toàn và khám phá thiên nhiên một cách trọn vẹn hơn.
Câu hỏi thường gặp
Tôi có cần bản đồ và la bàn nếu đã có điện thoại thông minh?
Có, đây là công cụ dự phòng thiết yếu khi thiết bị điện tử hết pin, mất sóng hoặc bị hỏng.
Học kỹ năng này có khó không?
Không, bạn có thể nắm vững các nguyên tắc cơ bản chỉ sau vài giờ thực hành.
Độ lệch từ (Magnetic Declination) là gì?
Đó là sự khác biệt góc giữa hướng Bắc từ (la bàn chỉ) và hướng Bắc thực (cực Bắc địa lý), bạn cần điều chỉnh để định vị chính xác.
Trang bị kiến thức và dụng cụ phù hợp đảm bảo mỗi chuyến đi của bạn đều an toàn. Xem các loại la bàn và phụ kiện định vị tại WeTrek.vn.