Khe nứt băng là những vết nứt sâu trên sông băng, hình thành do băng di chuyển và là mối nguy hiểm lớn nhất đối với người leo núi, thám hiểm vùng băng tuyết.

Định nghĩa chi tiết về Khe nứt băng

Khe nứt băng (crevasse) là một vết gãy sâu và thẳng đứng trong một sông băng hoặc một dải băng. Chúng hình thành khi băng di chuyển qua địa hình không bằng phẳng. Lực căng bên trong khối băng vượt quá sức chịu đựng của nó, khiến băng bị nứt vỡ. Quá trình này tương tự như một khối thạch dẻo bị bẻ gãy khi bạn kéo căng nó quá nhanh.

Các khe nứt hiếm khi vượt quá 45 mét chiều sâu vì áp lực sẽ làm băng biến dạng và khép lại các vết nứt sâu hơn. Chiều rộng của chúng có thể từ vài centimet đến hàng chục mét. Chúng là một trong những mối nguy hiểm chính mà người leo núi phải đối mặt trên các sông băng.

Tại sao Khe nứt băng nguy hiểm?

Mối nguy hiểm từ khe nứt băng đến từ nhiều yếu tố. Hiểu rõ những rủi ro này là bước đầu tiên để di chuyển an toàn.

Nguy cơ rơi ngã

Rơi xuống một khe nứt băng có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng hoặc tử vong. Độ sâu lớn, thành băng trơn trượt và nhiệt độ lạnh cóng bên dưới làm cho việc tự thoát ra gần như không thể. Cú rơi ban đầu có thể gây gãy xương, và va đập vào thành băng có thể dẫn đến các chấn thương khác.

Khó phát hiện

Nguy hiểm lớn nhất là các khe nứt thường bị che phủ bởi một lớp tuyết mỏng, gọi là cầu tuyết (snow bridge). Các cầu tuyết này hình thành khi tuyết tích tụ và lấp đầy miệng khe nứt. Chúng có thể trông giống như bề mặt rắn chắc nhưng sẽ sụp đổ dưới trọng lượng của một người. Việc xác định vị trí các cầu tuyết yếu đòi hỏi kinh nghiệm và sự quan sát cẩn thận.

Môi trường khắc nghiệt bên dưới

Bên trong một khe nứt băng là một môi trường cực kỳ lạnh và thiếu ánh sáng. Người bị nạn phải đối mặt với nguy cơ hạ thân nhiệt nhanh chóng. Việc cứu hộ cũng rất phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật chuyên môn và thiết bị đặc biệt. Thời gian là yếu tố sống còn trong các cuộc cứu hộ khe nứt băng.

Phân loại các dạng Khe nứt băng phổ biến

Các nhà băng học và người leo núi phân loại khe nứt băng dựa trên hướng của chúng so với dòng chảy của sông băng. Mỗi loại hình thành do các loại áp lực khác nhau.

• Khe nứt ngang (Transverse crevasses): Đây là loại phổ biến nhất, hình thành vuông góc với dòng chảy của sông băng. Chúng xuất hiện ở những nơi tốc độ dòng chảy tăng lên, chẳng hạn như khi sông băng đi qua một dốc đứng.
• Khe nứt dọc (Longitudinal crevasses): Các khe nứt này chạy song song với dòng chảy của băng. Chúng hình thành khi sông băng mở rộng ra hai bên.
• Khe nứt rìa (Marginal crevasses): Xuất hiện ở các cạnh của sông băng, nơi băng di chuyển chậm hơn do ma sát với đá. Chúng thường hướng lên trên theo góc 45 độ so với rìa.
• Bergschrund: Đây là một loại khe nứt đặc biệt, hình thành ở đầu sông băng. Nó tách phần băng đang di chuyển khỏi phần băng tĩnh hoặc tuyết bám vào sườn núi. Vượt qua một bergschrund thường là một thử thách kỹ thuật lớn trong các cuộc leo núi cao.

Kỹ năng và Trang bị cần thiết để vượt qua Khe nứt băng

Di chuyển an toàn trên địa hình có khe nứt băng đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng và trang bị phù hợp.

Kỹ năng cơ bản

Bạn cần thành thạo các kỹ năng di chuyển theo nhóm bằng dây thừng (rope team), cách nhận biết các dấu hiệu của khe nứt bị che phủ và kỹ thuật cứu hộ khe nứt băng. Tham gia một khóa đào tạo chuyên nghiệp về leo núi băng tuyết là điều cần thiết trước khi bạn thực hiện các chuyến đi như vậy.

Trang bị an toàn

Trang bị cá nhân và đồng đội là tuyến phòng thủ quan trọng nhất của bạn. Mỗi người trong đội cần có:

• Dây thừng leo núi: Loại dây chuyên dụng cho sông băng, có khả năng chống thấm nước.
• Đai an toàn (Harness): Loại dùng cho leo núi, có các vòng để mang dụng cụ.
• Mũ bảo hiểm: Bảo vệ đầu khỏi băng đá rơi và va đập khi ngã.
• Giày leo núi chuyên dụng: Cứng, có khả năng chống thấm nước và cách nhiệt tốt.
• Đế gai (Crampons): Gắn vào giày để tạo độ bám trên băng.
• Cây cuốc băng (Ice axe): Dụng cụ đa năng để giữ thăng bằng, tự hãm khi trượt ngã và tạo neo.
• Bộ dụng cụ cứu hộ: Bao gồm puly, dây đai, thiết bị hãm, vít băng (ice screws) và các carabiner khóa.

Lưu ý an toàn khi di chuyển trên sông băng

• Luôn di chuyển theo nhóm và nối với nhau bằng dây thừng. Khoảng cách giữa mỗi người phải đủ lớn để một người có thể hãm lại nếu người khác rơi.
• Người đi đầu có kinh nghiệm nhất sẽ dùng cuốc băng hoặc gậy leo núi để thăm dò tuyết phía trước.
• Di chuyển vào sáng sớm khi các cầu tuyết còn cứng và ổn định nhất do nhiệt độ ban đêm.
• Học cách đọc địa hình. Các vùng trũng hoặc các đường thẳng bất thường trên bề mặt tuyết có thể là dấu hiệu của một khe nứt ẩn.
• Thực hành kỹ thuật cứu hộ khe nứt băng thường xuyên cùng đồng đội.

Khe nứt băng có ở Việt Nam không?

Việt Nam là một quốc gia nhiệt đới và không có sông băng vĩnh cửu. Vì vậy, bạn sẽ không tìm thấy khe nứt băng tự nhiên ở đây. Ngay cả trên đỉnh Fansipan, đỉnh núi cao nhất Việt Nam, vào mùa đông cũng chỉ có sương giá và tuyết mỏng, không đủ để hình thành sông băng.

Tuy nhiên, kiến thức về khe nứt băng rất quan trọng cho cộng đồng outdoor Việt Nam. Ngày càng nhiều người Việt tham gia các chuyến leo núi quốc tế đến các dãy núi lớn như Himalaya (Nepal), Alps (Châu Âu), hoặc các đỉnh núi cao ở New Zealand. Tại những nơi này, sông băng và khe nứt băng là một phần không thể thiếu của địa hình.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Làm thế nào để nhận biết một khe nứt băng bị tuyết che phủ?

Tìm kiếm các vùng tuyết trũng, lõm xuống hoặc có sự thay đổi màu sắc bất thường trên bề mặt.

Độ sâu của một khe nứt băng là bao nhiêu?

Độ sâu có thể từ vài mét đến hơn 40 mét, tùy thuộc vào độ dày của sông băng.

Cần làm gì ngay lập tức nếu một người trong đội rơi xuống khe nứt băng?

Những người còn lại phải ngay lập tức nằm xuống tuyết và dùng cuốc băng để tạo neo, ngăn người rơi xuống sâu hơn.

Để chuẩn bị cho các chuyến thám hiểm quốc tế của bạn, xem các thiết bị leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.