Khí nitrox EAN (Enriched Air Nitrox (EAN)) là gì?

Khí nitrox EAN (Enriched Air Nitrox (EAN)) là một loại khí thở dùng trong lặn biển. Nó là hỗn hợp của nitơ và oxy, nhưng có tỷ lệ oxy cao hơn và tỷ lệ nitơ thấp hơn so với không khí thông thường. Không khí bạn hít thở hàng ngày chứa khoảng 21% oxy và 79% nitơ. Nitrox, hay còn gọi là không khí giàu oxy, thường chứa từ 22% đến 40% oxy. Hai hỗn hợp phổ biến nhất trong lặn giải trí là EAN32 (32% oxy) và EAN36 (36% oxy).

Mục đích chính của việc sử dụng Nitrox là để giảm lượng nitơ mà cơ thể thợ lặn hấp thụ. Khi lặn sâu, áp suất nước làm cho khí nitơ hòa tan vào các mô của cơ thể. Lượng nitơ tích tụ này giới hạn thời gian bạn được phép ở dưới nước tại một độ sâu nhất định. Bằng cách giảm tỷ lệ nitơ trong khí thở, bạn có thể kéo dài thời gian lặn mà không cần dừng để giảm áp.

Lợi ích chính khi lặn với Nitrox EAN

Sử dụng Nitrox EAN mang lại những ưu điểm cụ thể cho thợ lặn. Lợi ích quan trọng nhất là kéo dài thời gian lặn không cần dừng giảm áp (no-decompression limit - NDL). Vì khí Nitrox có ít nitơ hơn, cơ thể bạn hấp thụ nitơ chậm hơn. Điều này cho phép bạn ở dưới nước lâu hơn một cách an toàn.

Ví dụ, khi lặn ở độ sâu 20 mét tại khu vực Hòn Mun, Nha Trang, thời gian NDL của bạn với không khí thường là khoảng 45 phút. Nếu bạn sử dụng EAN32, thời gian này có thể tăng lên đến 70 phút. Bạn có thêm nhiều thời gian để quan sát san hô và sinh vật biển.

Các lợi ích khác bao gồm:

Giảm thời gian nghỉ trên bề mặt: Sau một lần lặn, bạn cần nghỉ ngơi trên mặt nước để cơ thể đào thải lượng nitơ dư thừa. Vì bạn hấp thụ ít nitơ hơn khi lặn với Nitrox, thời gian nghỉ cần thiết giữa các lần lặn cũng ngắn lại. Điều này đặc biệt hữu ích khi bạn thực hiện nhiều lần lặn trong một ngày, ví dụ như trong một chuyến đi lặn ở Côn Đảo.

Giảm mệt mỏi sau khi lặn: Nhiều thợ lặn báo cáo rằng họ cảm thấy ít mệt mỏi hơn sau khi lặn với Nitrox so với không khí thường. Dù chưa được chứng minh khoa học một cách toàn diện, đây là một cảm nhận chung trong cộng đồng lặn.

Những hiểu lầm thường gặp về Nitrox

Có một số quan niệm sai lầm về việc sử dụng Nitrox. Việc hiểu đúng về chúng giúp bạn lặn an toàn hơn.

Hiểu lầm 1: Nitrox giúp bạn lặn sâu hơn.

Điều này hoàn toàn sai. Thực tế, Nitrox giới hạn độ sâu tối đa của bạn. Nồng độ oxy cao sẽ trở nên độc hại dưới áp suất lớn. Mỗi hỗn hợp Nitrox có một Độ sâu hoạt động tối đa (Maximum Operating Depth - MOD). Lặn vượt quá độ sâu này có thể gây ngộ độc oxy, một tình trạng nguy hiểm. Ví dụ, với EAN32, bạn không nên lặn sâu hơn 34 mét.

Hiểu lầm 2: Nitrox an toàn hơn không khí thường.

Nitrox không phải an toàn hơn, mà là khác biệt. Nó làm giảm nguy cơ mắc bệnh giảm áp (decompression sickness) nhưng lại làm tăng nguy cơ ngộ độc oxy. An toàn phụ thuộc hoàn toàn vào việc bạn được đào tạo đúng cách, lên kế hoạch lặn cẩn thận và tuân thủ các giới hạn về độ sâu và thời gian.

Ai nên học lặn với Nitrox EAN?

Khóa học lặn với Nitrox phù hợp với hầu hết các thợ lặn đã có chứng chỉ lặn cơ bản. Bạn sẽ nhận được nhiều lợi ích nhất từ Nitrox nếu bạn thuộc các nhóm sau:

Thợ lặn muốn có thời gian lặn dài hơn: Đặc biệt là các nhiếp ảnh gia dưới nước hoặc những người muốn khám phá các rạn san hô, xác tàu đắm. Một nhiếp ảnh gia macro tại Phú Quốc sẽ có thêm thời gian để tìm và chụp những sinh vật biển nhỏ mà không bị giới hạn bởi thời gian NDL.

Thợ lặn thực hiện nhiều lần lặn trong ngày: Nếu bạn tham gia một chuyến đi lặn với 2-3 lần lặn mỗi ngày, Nitrox giúp giảm thời gian nghỉ trên bề mặt và giảm mệt mỏi tích lũy.

Thợ lặn tham gia các chuyến liveaboard: Trên các chuyến đi kéo dài nhiều ngày với lịch trình lặn dày đặc, Nitrox giúp bạn tối ưu hóa thời gian dưới nước và duy trì thể lực tốt hơn.

Yêu cầu để lặn với Nitrox EAN

Để lặn với Nitrox EAN, bạn phải đáp ứng các yêu cầu cụ thể về chứng chỉ và thiết bị.

Chứng chỉ chuyên biệt: Bạn phải hoàn thành một khóa học và được cấp chứng chỉ lặn với Enriched Air Nitrox từ một tổ chức lặn được công nhận. Khóa học này dạy bạn về các lợi ích, rủi ro, quy trình lập kế hoạch lặn và cách phân tích hàm lượng oxy trong bình khí.

Thiết bị tương thích: Bạn cần một máy tính lặn (dive computer) có chế độ Nitrox. Trước mỗi lần lặn, bạn phải tự mình dùng một máy phân tích oxy (oxygen analyzer) để kiểm tra chính xác tỷ lệ oxy trong bình khí của mình và cài đặt thông số đó vào máy tính lặn. Bình khí và van cũng phải được làm sạch và chuẩn bị để tương thích với nồng độ oxy cao.

Câu hỏi thường gặp

Lặn với Nitrox có an toàn không?

Có, lặn với Nitrox an toàn khi bạn đã được đào tạo đúng cách và luôn tuân thủ các quy trình an toàn, đặc biệt là giới hạn độ sâu.

Tôi có cần thiết bị đặc biệt để lặn Nitrox không?

Bạn cần một máy tính lặn hỗ trợ chế độ Nitrox và phải sử dụng máy phân tích oxy để kiểm tra bình khí trước khi lặn.

Tôi có thể dùng bình khí nén thông thường cho Nitrox không?

Không, bình khí và các thiết bị liên quan như van và bộ điều áp phải được làm sạch và chứng nhận tương thích với nồng độ oxy cao để phòng chống cháy nổ.