Khối sương mù, hay 'fog bank', là một hiện tượng thời tiết quen thuộc với những người yêu thích hoạt động ngoài trời. Hiểu đơn giản, đây là một khối sương dày đặc, có ranh giới rõ ràng, hình thành ở độ cao thấp gần mặt đất hoặc mặt nước. Nó giống như một đám mây sà xuống, làm giảm tầm nhìn xuống dưới 1 km. Đối với người đi trekking, leo núi, hoặc cắm trại, việc nhận biết và chuẩn bị cho khối sương mù là một kỹ năng sinh tồn quan trọng.

Sương mù xuất hiện khi không khí ẩm bị làm lạnh đến điểm sương. Tại nhiệt độ này, hơi nước trong không khí ngưng tụ thành những giọt nước nhỏ li ti hoặc tinh thể băng lơ lửng. Có nhiều cách để quá trình này xảy ra, đặc biệt tại các địa hình đa dạng của Việt Nam.

Các loại sương mù phổ biến nhất mà bạn sẽ gặp khi trekking bao gồm:

• Sương mù bức xạ: Hình thành vào ban đêm khi mặt đất mất nhiệt nhanh, làm lạnh lớp không khí ngay trên nó. Loại sương này thường xuất hiện ở các thung lũng hoặc vùng đất trũng vào những đêm trời quang, lặng gió. Ví dụ điển hình là sương mù giăng kín các thung lũng ở Mộc Châu, Sơn La vào sáng sớm.
• Sương mù bình lưu: Xảy ra khi một khối không khí ấm và ẩm di chuyển qua một bề mặt lạnh hơn. Tại Việt Nam, hiện tượng này rất phổ biến ở các vùng ven biển khi gió từ biển thổi vào đất liền. Đèo Hải Vân là một ví dụ kinh điển, nơi sương mù từ biển thường xuyên bao phủ đỉnh đèo.
• Sương mù sườn núi: Hình thành khi không khí ẩm bị đẩy lên cao dọc theo sườn núi. Khi lên cao, không khí giãn nở và lạnh đi, gây ra sự ngưng tụ. Đây là loại sương mù bạn gần như chắc chắn sẽ gặp khi leo các đỉnh núi cao như Fansipan, Lảo Thần, hay Tà Xùa.

Sương mù không chỉ tạo ra khung cảnh huyền ảo mà còn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Việc đánh giá thấp các rủi ro này có thể dẫn đến những tình huống không mong muốn. Dưới đây là các mối nguy chính.

• Giảm tầm nhìn: Đây là rủi ro lớn nhất. Tầm nhìn có thể giảm xuống chỉ còn vài mét, khiến bạn dễ dàng đi lạc khỏi đường mòn, mất dấu đồng đội, hoặc không nhìn thấy các chướng ngại vật nguy hiểm như vách đá, hố sâu.
• Gây hạ thân nhiệt: Độ ẩm cao trong sương mù làm quần áo của bạn nhanh chóng bị ẩm, ngay cả khi không mưa. Quần áo ẩm làm cơ thể mất nhiệt nhanh hơn gấp nhiều lần, dẫn đến nguy cơ hạ thân nhiệt, đặc biệt khi có gió.
• Bề mặt trơn trượt: Sương mù đọng lại trên đá, rễ cây và đất, tạo thành một lớp màng ẩm ướt và rất trơn. Điều này làm tăng nguy cơ trượt ngã, gây chấn thương, đặc biệt trên các địa hình dốc và gồ ghề.
• Mất phương hướng: Khi sương mù bao phủ, các điểm định vị quen thuộc như đỉnh núi, thung lũng, hoặc thậm chí là mặt trời đều biến mất. Điều này làm cho việc sử dụng bản đồ và la bàn trở nên khó khăn hơn nhiều.

Sự chuẩn bị kỹ lưỡng là chìa khóa để đảm bảo an toàn. Bạn cần có kế hoạch cho cả trước và trong chuyến đi.

Chuẩn bị trước chuyến đi

• Kiểm tra dự báo thời tiết: Chú ý đến độ ẩm, nhiệt độ và khả năng có sương mù. Các ứng dụng thời tiết chuyên dụng có thể cung cấp thông tin chi tiết hơn.
• Trang bị phù hợp: Luôn mang theo áo mưa và quần chống nước để giữ khô. Mặc quần áo nhiều lớp giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể. Chọn lớp ngoài cùng có màu sắc sặc sỡ như cam, đỏ, vàng để người khác dễ nhìn thấy bạn.
• Thiết bị định vị: Một thiết bị GPS hoặc điện thoại thông minh có bản đồ offline là rất cần thiết. Tuy nhiên, đừng phụ thuộc hoàn toàn vào đồ điện tử. Hãy học cách sử dụng bản đồ giấy và la bàn.
• Đèn và còi: Mang theo đèn pin hoặc đèn đội đầu có độ sáng tốt, ngay cả khi bạn chỉ định đi trong ngày. Một chiếc còi cứu sinh có thể giúp bạn liên lạc với đồng đội khi bị tách ra.

Xử lý tình huống trong sương mù

• Giữ bình tĩnh và dừng lại: Nếu sương mù ập đến bất ngờ và tầm nhìn quá thấp, hãy tìm một nơi an toàn để dừng lại. Đừng cố đi tiếp trong hoảng loạn.
• Đi cùng nhau: Luôn giữ khoảng cách gần với các thành viên trong nhóm để có thể nhìn thấy nhau. Người dẫn đầu nên đi chậm lại và thường xuyên kiểm tra phía sau.
• Tạo tiếng động: Thường xuyên gọi nhau hoặc sử dụng còi để xác định vị trí của các thành viên. Tín hiệu còi quốc tế cho trường hợp khẩn cấp là 3 tiếng thổi ngắn.
• Tin vào thiết bị: Trong sương mù, cảm giác về phương hướng của bạn có thể sai. Hãy tin tưởng vào la bàn và GPS của bạn.
• Chờ đợi: Nếu bạn hoàn toàn mất phương hướng và không an toàn để di chuyển, hãy tìm một nơi trú ẩn, giữ ấm và chờ cho sương mù tan bớt.

Hiểu rõ về khối sương mù và cách đối phó với nó sẽ giúp bạn an toàn hơn và tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của thiên nhiên. Sự chuẩn bị không bao giờ là thừa, đặc biệt là trong những chuyến đi đến vùng núi cao. Xem thêm các thiết bị đi rừng và leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn để chuẩn bị tốt nhất cho chuyến đi của bạn.