Kiệt sức do nhiệt là tình trạng cơ thể quá nóng do tiếp xúc kéo dài với nhiệt độ cao hoặc gắng sức trong thời tiết nóng mà không uống đủ nước.

Kiệt sức do nhiệt xảy ra khi cơ thể bạn mất khả năng tự làm mát. Hệ thống làm mát tự nhiên của cơ thể, chủ yếu là đổ mồ hôi, không còn đủ sức để hạ nhiệt độ cơ thể xuống mức an toàn. Tình trạng này thường xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố khi bạn hoạt động ngoài trời.

Các nguyên nhân chính bao gồm:

• Mất nước: Không uống đủ nước để bù lại lượng mồ hôi mất đi khi vận động.
• Hoạt động gắng sức: Trekking, leo núi, hoặc chạy trail trong điều kiện thời tiết nóng ẩm làm tăng nhiệt độ cơ thể nhanh chóng.
• Độ ẩm cao: Khí hậu Việt Nam có độ ẩm cao. Độ ẩm làm mồ hôi khó bay hơi, cản trở quá trình làm mát tự nhiên của da.
• Trang phục không phù hợp: Mặc quần áo dày, tối màu, hoặc làm từ chất liệu bí khí như cotton giữ nhiệt và mồ hôi, khiến cơ thể nóng hơn.
• Tiếp xúc trực tiếp với nắng: Di chuyển dưới nắng gắt mà không có nón hoặc thiết bị che chắn làm cơ thể hấp thụ một lượng nhiệt lớn.

Ví dụ thực tế: Một nhóm trekking tại Tà Năng vào mùa khô. Họ xuất phát muộn, đi bộ dưới nắng trưa gay gắt và không mang đủ nước. Sau vài giờ, một thành viên bắt đầu cảm thấy chóng mặt và buồn nôn. Đó là dấu hiệu của kiệt sức do nhiệt.

Các triệu chứng của kiệt sức do nhiệt thường phát triển từ từ. Bạn cần chú ý đến những thay đổi của cơ thể mình và đồng đội. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu giúp bạn xử lý kịp thời trước khi tình trạng trở nên nghiêm trọng.

Những dấu hiệu phổ biến nhất:

• Đổ mồ hôi nhiều.
• Da lạnh, tái nhợt và ẩm.
• Mệt mỏi, yếu sức.
• Chóng mặt, choáng váng.
• Đau đầu.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Nhịp tim nhanh nhưng yếu.
• Chuột rút cơ bắp.
• Nước tiểu có màu vàng sậm, dấu hiệu của mất nước.

Các triệu chứng này có thể xuất hiện đột ngột sau một thời gian hoạt động gắng sức. Đừng bỏ qua chúng, dù bạn cảm thấy mình vẫn còn sức đi tiếp.

Nhiều người nhầm lẫn giữa kiệt sức do nhiệt và say nắng (sốc nhiệt). Say nắng là một tình trạng y tế khẩn cấp, nguy hiểm đến tính mạng, còn kiệt sức do nhiệt là giai đoạn cảnh báo trước đó. Phân biệt đúng giúp bạn có cách xử lý phù hợp.

Kiệt sức do nhiệt

• Mồ hôi: Đổ mồ hôi rất nhiều.
• Da: Cảm giác mát, ẩm và tái nhợt.
• Nhiệt độ cơ thể: Bình thường hoặc tăng nhẹ.
• Trạng thái tinh thần: Tỉnh táo nhưng có thể mệt mỏi, chóng mặt.
• Mức độ: Cần xử lý ngay nhưng chưa phải cấp cứu y tế.

Say nắng (Sốc nhiệt)

• Mồ hôi: Ngừng đổ mồ hôi.
• Da: Nóng, khô và đỏ ửng.
• Nhiệt độ cơ thể: Tăng cao, thường trên 40 độ C.
• Trạng thái tinh thần: Lú lẫn, nói lắp, mất phương hướng, có thể bất tỉnh.
• Mức độ: Tình trạng y tế khẩn cấp, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Khi bạn hoặc ai đó trong nhóm có dấu hiệu kiệt sức do nhiệt, hành động nhanh chóng là điều quan trọng nhất. Các bước xử lý ban đầu giúp ngăn tình trạng tiến triển thành say nắng.

1. Ngừng mọi hoạt động: Dừng việc đi bộ, leo núi ngay lập tức.
2. Tìm nơi mát mẻ: Di chuyển người bị nạn vào bóng râm, dưới tán cây, hoặc bất kỳ nơi nào mát hơn.
3. Cởi bỏ quần áo không cần thiết: Nới lỏng quần áo hoặc cởi bỏ các lớp áo ngoài để cơ thể thoát nhiệt.
4. Làm mát cơ thể: Dùng khăn ướt, nước mát đắp lên trán, cổ, nách và bẹn. Vẩy nước lên da hoặc dùng quạt tay để tạo gió.
5. Bù nước và điện giải: Cho người bị nạn uống từng ngụm nước mát. Các loại nước uống thể thao hoặc dung dịch điện giải (oresol) là lựa chọn tốt nhất. Tránh đồ uống chứa cồn hoặc caffeine.
6. Theo dõi tình hình: Quan sát các triệu chứng. Nếu tình trạng không cải thiện sau khoảng 30 phút hoặc có dấu hiệu xấu đi như lú lẫn, co giật, mất ý thức, hãy gọi cấp cứu ngay.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng giúp bạn tận hưởng chuyến đi một cách an toàn dưới thời tiết nóng ẩm của Việt Nam.

Uống đủ nước

Luôn mang theo nhiều nước hơn mức bạn nghĩ mình cần. Uống nước đều đặn trong suốt hành trình, đừng đợi đến khi khát mới uống. Bổ sung thêm các viên uống hoặc bột điện giải vào nước để bù lại lượng muối khoáng mất qua mồ hôi.

Chọn trang phục phù hợp

Ưu tiên quần áo sáng màu, rộng rãi, làm từ chất liệu tổng hợp nhanh khô và thoáng khí. Đội nón rộng vành và đeo kính râm để bảo vệ đầu và mắt khỏi ánh nắng trực tiếp.

Lên kế hoạch hợp lý

Tránh đi bộ vào những giờ nắng nóng đỉnh điểm, thường là từ 11 giờ trưa đến 3 giờ chiều. Bắt đầu chuyến đi sớm hơn vào buổi sáng hoặc muộn hơn vào buổi chiều. Chọn những cung đường có nhiều bóng râm nếu có thể.

Lắng nghe cơ thể bạn

Nghỉ ngơi thường xuyên ở những nơi có bóng mát. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy dừng lại, nghỉ ngơi và thông báo cho những người bạn đồng hành.

Kiệt sức do nhiệt có nguy hiểm không?

Kiệt sức do nhiệt có thể dẫn đến say nắng, một tình trạng y tế khẩn cấp nếu không được xử lý kịp thời.

Nên uống gì khi bị kiệt sức do nhiệt?

Bạn nên uống nước mát hoặc các loại nước có bổ sung chất điện giải để bù nước và khoáng chất.

Khi nào cần gọi cấp cứu khi bị kiệt sức do nhiệt?

Bạn cần gọi cấp cứu nếu người bị nạn có dấu hiệu lú lẫn, mất ý thức hoặc các triệu chứng không cải thiện sau 30 phút sơ cứu.

Trang bị đúng cách là bước đầu tiên để có một chuyến đi an toàn. Xem các mẫu trang phục chống nắng, thoáng khí tại WeTrek.vn.