Lên tự do (Free Ascent) là kỹ thuật lặn đi lên mặt nước bằng cách dùng tay kéo cơ thể dọc theo một dây tham chiếu, không sử dụng chân vịt.

Lên tự do (Free Ascent) là một kỹ thuật trong môn lặn. Bạn sử dụng tay để kéo mình lên dọc theo một dây cố định, thường là dây neo hoặc dây tham chiếu. Bạn không dùng chân vịt để tạo lực đẩy. Kỹ thuật này đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa hơi thở và chuyển động của tay. Mục tiêu là đi lên mặt nước với tốc độ được kiểm soát, ổn định và an toàn.

Việc thành thạo kỹ thuật Lên tự do mang lại nhiều lợi ích trực tiếp cho thợ lặn. Nó không chỉ là một kỹ năng mà còn là một biện pháp đảm bảo an toàn quan trọng dưới nước.

Các lợi ích chính bao gồm:

• Kiểm soát tốc độ đi lên. Tốc độ đi lên quá nhanh là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh giảm áp. Lên tự do giúp bạn duy trì một tốc độ chậm và đều, cho phép cơ thể có đủ thời gian để giải phóng nitơ tích tụ. Hầu hết các máy tính lặn đều cảnh báo khi bạn đi lên nhanh hơn 9-10 mét mỗi phút.

• Tiết kiệm năng lượng. Thay vì phải đạp chân vịt liên tục, bạn chỉ dùng lực tay để kéo. Điều này giúp tiết kiệm sức, đặc biệt hữu ích sau một ca lặn dài hoặc khi dòng chảy mạnh. Bạn giữ được nhiều không khí hơn cho điểm dừng an toàn.

• Tăng cường an toàn. Trong trường hợp bạn bị chuột rút ở chân hoặc gặp vấn đề với chân vịt, Lên tự do là phương pháp thay thế hiệu quả. Nó cũng là kỹ năng nền tảng cho các tình huống cần kiểm soát độ sâu chính xác, như khi thực hiện các điểm dừng an toàn (safety stop).

Để thực hiện kỹ thuật này, bạn cần tuân thủ một quy trình cụ thể để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Mỗi bước đều đóng vai trò riêng trong việc kiểm soát chuyển động và áp suất.

1. Định vị dây tham chiếu. Xác định rõ vị trí dây neo hoặc dây dẫn đường bạn sẽ dùng để đi lên.

2. Ra tín hiệu. Thông báo cho bạn lặn (dive buddy) về ý định đi lên của bạn bằng ký hiệu tay tiêu chuẩn.

3. Tiếp cận dây. Di chuyển đến gần dây và nắm chắc bằng cả hai tay. Giữ cơ thể ở tư thế thẳng đứng.

4. Bắt đầu kéo. Dùng kỹ thuật tay đổi tay (hand-over-hand). Kéo tay này xuống, sau đó đưa tay kia lên cao hơn và lặp lại. Chuyển động cần nhịp nhàng, không giật cục.

5. Thở ra liên tục. Bạn phải thở ra một cách chậm và đều trong suốt quá trình đi lên. Việc nín thở khi đi lên sẽ gây ra tổn thương phổi nghiêm trọng do không khí nở ra.

6. Theo dõi thiết bị. Luôn quan sát máy tính lặn để kiểm soát tốc độ đi lên và độ sâu. Điều chỉnh lực kéo của tay để giữ tốc độ trong giới hạn an toàn.

7. Quan sát xung quanh. Trong khi đi lên, bạn cần ngẩng đầu nhìn lên trên để tránh va chạm với tàu thuyền hoặc các vật cản khác trên mặt nước.

Tại Việt Nam, bạn có nhiều cơ hội để thực hành kỹ thuật Lên tự do. Hầu hết các trung tâm lặn đều thả dây neo tại các điểm lặn để tàu cố định và để thợ lặn dùng làm điểm tham chiếu khi lên xuống.

• Tại Hòn Mun, Nha Trang. Sau khi khám phá các rạn san hô, bạn sẽ quay về dây neo của tàu. Đây là lúc lý tưởng để bạn thực hành Lên tự do từ độ sâu 10-15 mét, kết hợp với điểm dừng an toàn ở 5 mét.

• Tại Côn Đảo. Một số điểm lặn có độ sâu lớn hơn. Việc dùng dây neo để thực hiện Lên tự do giúp bạn kiểm soát quá trình giảm áp tốt hơn, đặc biệt sau các ca lặn sâu.

An toàn là ưu tiên hàng đầu khi thực hiện bất kỳ kỹ thuật lặn nào.

• Không bao giờ nín thở. Quy tắc vàng trong lặn biển là thở liên tục. Khi bạn đi lên, áp suất giảm và không khí trong phổi bạn nở ra. Thở ra đều đặn giúp giải phóng lượng không khí dư thừa này.

• Luôn lặn cùng bạn lặn. Thực hành kỹ thuật này dưới sự giám sát của bạn lặn hoặc người hướng dẫn.

• Bắt đầu ở vùng nước nông. Nếu bạn mới tập, hãy thực hành ở độ sâu nông, nơi bạn cảm thấy thoải mái, trước khi áp dụng ở các ca lặn sâu hơn.

Lên tự do (Free Ascent) có phải là kỹ năng bắt buộc không?

Đây là một kỹ năng lặn cơ bản và quan trọng mà mọi thợ lặn cần nắm vững để đảm bảo an toàn.

Tốc độ Lên tự do an toàn là bao nhiêu?

Tốc độ an toàn không vượt quá 9 mét mỗi phút, hoặc chậm hơn tốc độ của bọt khí nhỏ nhất bạn thở ra.

Xem các mẫu máy tính lặn giúp theo dõi tốc độ đi lên tại WeTrek.vn.