Jumaring là kỹ thuật leo lên một sợi dây cố định bằng thiết bị kẹp dây (ascender), giúp người leo di chuyển lên cao hiệu quả và ít tốn sức.

Leo dây bằng ascender, hay jumaring, là một phương pháp leo lên một sợi dây đã được cố định sẵn. Bạn không leo trực tiếp trên vách đá. Thay vào đó, bạn sử dụng các thiết bị cơ khí gọi là ascender để kẹp vào dây và đi lên. Mỗi ascender có một cơ chế cam kẹp chỉ cho phép nó trượt lên trên dây nhưng sẽ khóa lại khi chịu tải trọng hướng xuống. Kỹ thuật này giúp bạn di chuyển lên cao một cách nhịp nhàng và tiết kiệm sức lực, đặc biệt trên các quãng đường dài hoặc thẳng đứng.

Để thực hiện kỹ thuật jumaring một cách an toàn và hiệu quả, bạn cần một bộ thiết bị chuyên dụng. Mỗi món đồ đều có vai trò riêng và phải được sử dụng đúng cách.

Thiết bị kẹp dây (Ascenders)

Đây là thiết bị cốt lõi. Ascender hoạt động như một chiếc kẹp một chiều trên dây. Chúng có nhiều loại, nhưng phổ biến nhất là:

• Thiết bị kẹp dây có tay cầm (Handled Ascender): Loại này có tay cầm lớn, giúp bạn dễ dàng nắm và kéo. Nó thường được dùng cho tay thuận.

• Thiết bị kẹp dây đeo ngực (Chest Ascender): Loại này nhỏ gọn hơn, được gắn vào đai an toàn ở vị trí trước ngực. Nó giúp giữ cơ thể bạn thẳng đứng và gần với dây hơn.

Dây leo tĩnh (Static Rope)

Bạn phải sử dụng dây leo tĩnh cho kỹ thuật jumaring. Dây tĩnh có độ co giãn rất thấp, dưới 5%. Điều này giúp mọi lực bạn tạo ra được chuyển thành chuyển động đi lên, không bị lãng phí do dây giãn ra như dây leo động (dynamic rope). Dây động được thiết kế để hấp thụ lực rơi và không phù hợp cho việc jumaring.

Đai an toàn (Harness)

Đai an toàn là điểm kết nối trung tâm giữa bạn và hệ thống dây. Một chiếc đai leo núi hoặc đai làm việc trên cao phù hợp sẽ giúp phân bổ trọng lượng cơ thể và cung cấp các điểm gắn thiết bị cần thiết.

Thang dây (Aiders/Foot Loops)

Đây là những vòng dây được gắn vào ascender tay cầm. Bạn sẽ đặt chân vào các vòng dây này để đứng lên, tạo lực đẩy cơ thể lên cao. Chiều dài của thang dây cần được điều chỉnh phù hợp với chiều cao của bạn để tối ưu hóa chuyển động.

Các thiết bị phụ trợ khác

• Móc khoá (Carabiners): Bạn cần nhiều móc khoá an toàn để kết nối các bộ phận của hệ thống với nhau, như nối ascender với đai an toàn.

• Mũ bảo hiểm (Helmet): Luôn đội mũ bảo hiểm để bảo vệ đầu khỏi các vật thể rơi từ trên cao.

• Găng tay (Gloves): Găng tay bảo vệ tay bạn khỏi bị mài mòn khi tiếp xúc với dây và thiết bị.

Kỹ thuật jumaring phổ biến nhất sử dụng hai ascender và hoạt động theo một chu trình lặp đi lặp lại. Chuyển động này giống như bước đi trên một chiếc thang vô hình.

1. Gắn thiết bị: Gắn hai ascender vào dây cố định. Ascender trên thường là loại có tay cầm, được nối với một thang dây. Ascender dưới là loại đeo ngực hoặc một ascender tay cầm khác, được nối trực tiếp vào đai an toàn của bạn.

2. Đứng lên: Đặt một chân vào thang dây và dùng sức của chân để đứng thẳng lên. Khi bạn đứng lên, trọng lượng cơ thể được chuyển khỏi ascender dưới. Hành động này cho phép bạn đẩy ascender dưới trượt lên cao dọc theo sợi dây.

3. Ngồi xuống: Từ từ ngồi xuống, chuyển toàn bộ trọng lượng cơ thể vào đai an toàn và ascender dưới. Lúc này, ascender dưới sẽ khoá lại. Trọng lượng cơ thể được chuyển khỏi ascender trên, cho phép bạn đẩy nó trượt lên cao hơn.

4. Lặp lại: Lặp lại chu trình đứng lên và ngồi xuống. Mỗi chu kỳ sẽ giúp bạn di chuyển lên một khoảng cách ngắn. Chìa khóa của kỹ thuật này là sự nhịp nhàng và hiệu quả, sử dụng cơ chân thay vì cơ tay.

Kỹ thuật jumaring có nhiều ứng dụng thực tế trong các hoạt động ngoài trời và công việc chuyên nghiệp tại Việt Nam.

• Thám hiểm hang động: Tại các khu vực như Phong Nha - Kẻ Bàng, các nhà thám hiểm và du khách phải dùng kỹ thuật jumaring để leo lên từ các hố sụt sâu hoặc các giếng thẳng đứng trong hang động.

• Leo núi đá vách lớn (Big Wall Climbing): Ở những địa điểm leo núi như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay vịnh Lan Hạ (Hải Phòng), người leo núi thường cố định dây ở một số đoạn và sử dụng jumaring để nhanh chóng quay lại các điểm cao đã đạt được.

• Cứu hộ chuyên nghiệp: Lực lượng cứu hỏa và cứu hộ miền núi sử dụng jumaring như một kỹ năng cơ bản để tiếp cận nạn nhân ở các địa hình phức tạp, chẳng hạn như vực sâu hoặc các tòa nhà cao tầng.

• Công việc trên cao: Các chuyên gia cắt tỉa cây xanh, công nhân vệ sinh kính nhà cao tầng cũng áp dụng các nguyên tắc của jumaring để làm việc an toàn và hiệu quả.

Jumaring là một kỹ thuật an toàn khi được thực hiện đúng cách, nhưng sai sót có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Luôn tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Luôn có phương án dự phòng: Luôn thắt các nút khoá dự phòng (backup knots) trên dây phía dưới bạn khi leo, ví dụ như nút Prusik hoặc sử dụng một thiết bị backup cơ khí. Điều này đảm bảo bạn vẫn an toàn nếu cả hai ascender gặp sự cố.

• Kiểm tra thiết bị trước mỗi lần dùng: Đảm bảo ascender không bị mòn, lò xo còn hoạt động tốt và răng cưa sắc bén. Kiểm tra dây và đai an toàn để phát hiện bất kỳ dấu hiệu hư hỏng nào.

• Tham gia một khoá đào tạo: Bạn không nên tự học jumaring qua video. Hãy tìm một người hướng dẫn hoặc một khoá học có chuyên môn để được chỉ dẫn trực tiếp và thực hành trong môi trường được kiểm soát.

Leo dây bằng ascender có an toàn không?

An toàn nếu bạn được đào tạo bài bản, sử dụng đúng thiết bị và luôn có nút khoá dự phòng.

Dùng dây leo co giãn (dynamic rope) để jumaring được không?

Không, bạn phải dùng dây leo tĩnh (static rope) vì nó không co giãn, giúp việc leo lên hiệu quả và an toàn hơn.

Tôi có cần hai ascender để jumaring không?

Sử dụng hai ascender là phương pháp tiêu chuẩn và hiệu quả nhất, một cho tay và một cho ngực hoặc một cho tay và một cho chân.

Xem các thiết bị leo dây chuyên dụng tại WeTrek.vn.