Lỗ hút nước (Swallet) là điểm một dòng sông hoặc suối chảy xuống lòng đất, thường gặp trong địa hình karst đá vôi ở Việt Nam.

Lỗ hút nước, hay còn gọi là Swallet hoặc Ponor, là một đặc điểm địa chất tự nhiên. Đây là nơi một dòng nước trên mặt đất, như sông hoặc suối, biến mất đột ngột và chảy vào một hệ thống ngầm. Dòng nước này tiếp tục di chuyển qua các hang động hoặc kẽ nứt trong lòng đất. Bạn sẽ thường thấy hiện tượng này ở các vùng có địa hình karst đá vôi.

Về cơ bản, Lỗ hút nước hoạt động như một cửa ngõ. Nó kết nối hệ thống sông ngòi bề mặt với mạng lưới thủy văn ngầm. Đây là một phần quan trọng trong chu trình nước của các khu vực núi đá.

Nhận biết Lỗ hút nước rất quan trọng cho sự an toàn của bạn khi đi trekking hoặc khám phá. Dưới đây là các dấu hiệu chính:

• Dòng chảy kết thúc đột ngột: Dấu hiệu rõ ràng nhất là một con suối hoặc lòng sông cạn dần rồi biến mất hoàn toàn vào một kẽ nứt, một cái hố hoặc chân một vách đá.
• Vùng trũng hoặc phễu: Mặt đất xung quanh Lỗ hút nước thường có dạng lòng chảo hoặc hình phễu. Nước từ nhiều hướng sẽ đổ dồn về điểm trũng nhất này trước khi chui xuống đất.
• Âm thanh nước chảy ngầm: Khi đến gần, bạn có thể nghe thấy tiếng nước chảy hoặc tiếng róc rách phát ra từ dưới mặt đất, ngay cả khi không thấy dòng chảy trên bề mặt.
• Thảm thực vật khác biệt: Cây cối và rêu xung quanh khu vực này thường tươi tốt hơn do độ ẩm cao. Các mảnh vụn thực vật như lá cây, cành cây thường bị cuốn lại và tích tụ ở miệng lỗ.
• Nước xoáy: Trong mùa mưa hoặc khi lưu lượng nước lớn, bạn có thể quan sát thấy các xoáy nước nhỏ hình thành trên bề mặt khi nước bị hút mạnh xuống dưới.

Quá trình hình thành Lỗ hút nước gắn liền với sự hòa tan của đá vôi. Quá trình này diễn ra qua hàng nghìn đến hàng triệu năm.

Đầu tiên, nước mưa hấp thụ carbon dioxide (CO2) từ không khí, tạo thành một loại axit yếu gọi là axit carbonic. Khi nước mưa này ngấm xuống đất, nó len lỏi qua các khe nứt của tầng đá vôi. Axit carbonic trong nước phản ứng hóa học và từ từ hòa tan đá vôi (canxi cacbonat). Quá trình này được gọi là sự xâm thực hóa học.

Theo thời gian, các khe nứt nhỏ ban đầu ngày càng mở rộng, tạo thành các kênh dẫn, đường hầm và cuối cùng là hệ thống hang động phức tạp dưới lòng đất. Khi một dòng suối trên mặt đất chảy qua khu vực này, nó sẽ tìm thấy một trong những lối vào hệ thống ngầm và bắt đầu đổ vào đó. Lối vào này chính là Lỗ hút nước. Dòng chảy liên tục sẽ tiếp tục bào mòn và mở rộng lối vào, làm cho Lỗ hút nước ngày càng lớn hơn.

Việt Nam có địa hình karst đá vôi rộng lớn, vì vậy Lỗ hút nước là một đặc điểm địa chất quen thuộc ở nhiều khu vực. Bạn có thể tìm thấy chúng tại các địa điểm nổi tiếng sau:

Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình): Đây là ví dụ điển hình nhất. Hệ thống hang động khổng lồ tại đây được hình thành bởi các dòng sông ngầm. Nhiều con suối trong khu vực vườn quốc gia biến mất vào các Lỗ hút nước để hợp vào mạng lưới sông ngầm bên dưới, bao gồm cả dòng sông bên trong hang Sơn Đoòng.

Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang): Toàn bộ cao nguyên là một bảo tàng địa chất với các hố sụt (doline) và Lỗ hút nước. Người dân bản địa thường gọi chúng là các "hang cạn" hoặc "lỗ thông trời". Nước mưa và các dòng suối nhỏ theo mùa đều chảy vào các lỗ này, cung cấp nước cho hệ thống thủy văn ngầm.

Lỗ hút nước là một kỳ quan thiên nhiên nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Bạn cần tuân thủ các nguyên tắc an toàn khi hoạt động gần chúng:

• Giữ khoảng cách: Không đứng quá gần miệng Lỗ hút nước. Nền đất xung quanh có thể yếu, trơn trượt và dễ sạt lở.
• Cẩn trọng vào mùa mưa: Lưu lượng nước có thể tăng đột ngột, tạo ra dòng chảy rất mạnh và xoáy nước nguy hiểm. Tránh xa các khu vực này trong và sau các trận mưa lớn.
• Không đi một mình: Luôn đi theo nhóm và thuê người dẫn đường địa phương. Họ có kinh nghiệm và hiểu rõ địa hình, biết khu vực nào an toàn.
• Kiểm tra dự báo thời tiết: Nắm rõ tình hình thời tiết trước chuyến đi để tránh các rủi ro liên quan đến lũ quét và dòng chảy mạnh.

Có, chúng nguy hiểm do dòng chảy mạnh, khó lường và nền đất xung quanh không ổn định.

Bạn có thể tìm thấy chúng ở các vùng núi đá vôi như Quảng Bình, Hà Giang và Cao Bằng.

Lỗ hút nước là nơi nước chủ động chảy vào, còn hố sụt là một vùng đất bị sụp xuống.

Để chuẩn bị cho chuyến đi khám phá các vùng địa chất độc đáo, bạn cần trang bị đầy đủ. Xem các thiết bị khám phá hang động và đi rừng chuyên dụng tại WeTrek.vn.