Lục phân (Sextant) là gì?

Định nghĩa

• Khung: Thân chính của dụng cụ, thường có hình tam giác.
• Cung chia độ (Arc): Thang đo góc được khắc độ từ 0 đến 120.
• Cánh tay chỉ số (Index Arm): Một cánh tay có thể di chuyển dọc theo cung chia độ.
• Gương chỉ số (Index Mirror): Gắn trên cánh tay chỉ số, di chuyển cùng với nó.
• Gương chân trời (Horizon Mirror): Gương cố định, một nửa trong suốt và một nửa phản xạ.
• Kính thiên văn (Telescope): Giúp người dùng quan sát thiên thể và đường chân trời rõ nét hơn.
• Trống vi kế (Micrometer Drum): Dùng để đọc kết quả đo chính xác đến từng phút góc.

Vì sao quan trọng

Thông số và phạm vi khuyến nghị

• Chất liệu khung: Lục phân bằng nhựa nhẹ, giá phải chăng, phù hợp cho người mới học hoặc dùng làm dự phòng trong các chuyến đi ngắn. Lục phân bằng kim loại như nhôm hoặc đồng thau nặng hơn, bền và ổn định nhiệt tốt hơn, cho kết quả đo chính xác hơn, phù hợp cho các chuyến đi biển dài ngày và chuyên nghiệp.
• Kích thước gương: Gương lớn hơn giúp thu được nhiều ánh sáng hơn, làm cho việc quan sát các ngôi sao mờ vào ban đêm dễ dàng hơn.
• Kính lọc (Shade Filters): Bộ kính lọc chất lượng giúp bạn quan sát mặt trời an toàn mà không làm hỏng mắt. Hãy kiểm tra xem có đủ các mức độ lọc sáng khác nhau không.
• Độ phóng đại kính thiên văn: Độ phóng đại phổ biến là từ 3x đến 7x. Phóng đại lớn hơn giúp nhìn rõ hơn nhưng cũng làm cho hình ảnh dễ bị rung khi tàu lắc lư.

Cách chọn đúng

• Đối với người mới bắt đầu: Một chiếc lục phân nhựa như Davis Mark 15 hoặc Mark 25 là lựa chọn tốt để học và thực hành. Chúng có chi phí thấp và đủ chính xác cho việc luyện tập.
• Đối với người đi biển thường xuyên: Bạn nên đầu tư vào một lục phân kim loại. Các mẫu bằng nhôm cung cấp sự cân bằng giữa độ bền và trọng lượng. Các mẫu bằng đồng thau là lựa chọn cao cấp, có độ chính xác và độ bền cao nhất.
• Kiểm tra độ chính xác: Dù là lục phân mới hay đã qua sử dụng, hãy kiểm tra các lỗi quang học và cơ khí. Cánh tay chỉ số phải di chuyển mượt mà. Các gương phải sạch và không bị ăn mòn.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Lỗi thường gặp

• Cầm lục phân không thẳng đứng: Việc này làm sai lệch góc đo so với đường chân trời thực.
• Không kiểm tra lỗi chỉ số (index error): Luôn phải kiểm tra và hiệu chỉnh lỗi này trước mỗi lần sử dụng để đảm bảo độ chính xác.
• Đọc sai thang đo: Nhầm lẫn giữa thang đo chính trên cung chia độ và thang đo phụ trên trống vi kế.
• Đo quá nhanh: Cần di chuyển cánh tay chỉ số một cách từ từ và nhẹ nhàng để hình ảnh thiên thể tiếp xúc chính xác với đường chân trời.
• Quên hiệu chỉnh độ cao mắt đo (dip): Góc đo phải được điều chỉnh dựa trên chiều cao của bạn so với mặt biển.

Thuật ngữ liên quan

• Thiên văn hàng hải
• Kính thiên văn
• Đường chân trời
• Vĩ độ
• Kinh độ
• Nhật ký hàng hải

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Dùng lục phân trên đất liền được không?

Học dùng lục phân có khó không?

Tôi có cần lục phân nếu đã có GPS không?