- Hình dạng vòm cung: Đặc điểm rõ ràng nhất là hình dạng cong, vòm lên trên. Nhìn từ dưới lên, nó trông giống như trần của một nhà thờ lớn hoặc một sân vận động. Độ cong có thể thoải hoặc sâu tùy thuộc vào kích thước và quá trình hình thành của buồng hang.

- Kích thước rộng lớn: Mái vòm hang thường được tìm thấy ở những buồng hang có quy mô lớn. Chiều cao từ sàn đến đỉnh vòm có thể lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm mét. Chiều rộng của vòm cũng tương ứng, tạo ra một không gian mở mênh mông dưới lòng đất.

- Bề mặt đa dạng: Bề mặt của mái vòm có thể nhẵn do bị dòng nước cổ đại bào mòn. Nó cũng có thể gồ ghề, lởm chởm với các khối đá lớn do các vụ sụp đổ trần. Nhiều mái vòm còn được trang trí bởi các hệ thống thạch nhũ, măng đá, rèm đá phức tạp, tạo nên vẻ đẹp độc đáo.

1. Nước hòa tan đá vôi: Nước mưa hấp thụ carbon dioxide từ không khí và đất, tạo thành một loại axit cacbonic yếu. Khi nước này ngấm xuống lòng đất qua các khe nứt của khối đá vôi, nó bắt đầu hòa tan canxi cacbonat trong đá. Quá trình này từ từ mở rộng các khe nứt thành những kênh dẫn nước và các khoang rỗng nhỏ.

2. Mở rộng buồng hang: Theo thời gian, các khoang rỗng này ngày càng lớn hơn khi nước tiếp tục hòa tan đá. Dòng chảy ngầm tạo ra các đường hầm và buồng hang. Khi một buồng hang đạt đến một kích thước nhất định, các yếu tố cấu trúc bắt đầu thay đổi.

3. Sụp đổ và tạo vòm: Trọng lực đóng vai trò quan trọng ở giai đoạn cuối. Khi buồng hang bên dưới đủ lớn, lớp đá phía trên không còn đủ khả năng chống đỡ. Các mảng đá yếu bắt đầu sụp đổ xuống sàn hang. Quá trình sụp đổ này tiếp tục diễn ra theo chiều hướng lên trên, tạo ra một không gian ngày càng cao hơn. Các mảnh vỡ tích tụ dưới sàn, trong khi phần trần hang phía trên dần ổn định thành một cấu trúc vòm cung. Hình dạng vòm cung giúp phân tán trọng lực hiệu quả, làm cho cấu trúc trở nên bền vững hơn và ngăn chặn các vụ sụp đổ tiếp theo.

- Hang Sơn Đoòng: Hang động lớn nhất thế giới này sở hữu những mái vòm hang khổng lồ. Các buồng hang chính có chiều cao lên tới 200 mét và rộng 150 mét. Đứng bên trong và nhìn lên các mái vòm của Sơn Đoòng, bạn sẽ cảm nhận được sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên. Đây là ví dụ tiêu biểu nhất về quy mô và sự hùng vĩ của một mái vòm hang.

- Hang Én: Là hang động lớn thứ ba thế giới, Hang Én cũng có những buồng hang với mái vòm rất lớn. Lối vào chính của hang có trần cao hơn 100 mét. Ánh sáng tự nhiên chiếu vào từ các giếng trời (doline) càng làm nổi bật quy mô của các mái vòm bên trong.

- Hang Lùng Khúy: Nằm ở Hà Giang, hang Lùng Khúy được mệnh danh là “đệ nhất động” của cao nguyên đá. Mặc dù không lớn bằng các hang ở Quảng Bình, Lùng Khúy có những mái vòm được bao phủ bởi hệ thống thạch nhũ dày đặc, lấp lánh, tạo nên một khung cảnh huyền ảo.

- Giá trị địa chất: Mái vòm hang là một minh chứng sống động cho lịch sử hình thành địa chất của một khu vực. Việc nghiên cứu chúng giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về các quá trình kiến tạo, sự thay đổi của khí hậu và mực nước ngầm trong quá khứ.

- Giá trị sinh thái: Không gian rộng lớn và ổn định của các buồng hang có mái vòm tạo ra một môi trường sống độc đáo. Nơi đây là nhà của nhiều loài sinh vật thích nghi với bóng tối như côn trùng, cá hang, và dơi. Sự tồn tại của chúng góp phần tạo nên một hệ sinh thái ngầm đa dạng.

- Giá trị du lịch và thám hiểm: Sự hùng vĩ của các mái vòm hang thu hút những người yêu thích khám phá và mạo hiểm. Các hoạt động như trekking, cắm trại trong hang động mang lại trải nghiệm độc đáo, đồng thời thúc đẩy du lịch bền vững và nâng cao ý thức bảo tồn thiên nhiên.