Móc treo bu lông (Bolt Hanger) là gì?

TL;DR: Móc treo bu lông là một tấm kim loại có lỗ, được cố định vào đá bằng bu lông nở, tạo thành điểm neo vĩnh viễn và an toàn cho người leo núi.

Định nghĩa

Móc treo bu lông, hay 'bolt hanger', là một bộ phận thiết yếu trong hệ thống neo leo núi. Nó là một tấm kim loại dẹt, thường làm từ thép, có một lỗ lớn để móc carabiner của một bộ 'quickdraw'. Tấm kim loại này được gắn chặt vào vách đá bằng một bu lông nở (expansion bolt) hoặc bu lông hóa chất (glue-in bolt). Khi được lắp đặt đúng cách, nó tạo ra một điểm bảo vệ hoặc điểm neo cố định, cực kỳ chắc chắn để chịu tải trọng của người leo núi khi bị ngã hoặc khi đu dây xuống.

Vì sao quan trọng

Móc treo bu lông là nền tảng của bộ môn leo núi thể thao (sport climbing). Chúng đóng vai trò là các điểm bảo hiểm chính trên một đường leo. Người leo núi móc các bộ quickdraw vào những hanger này khi họ leo lên. Trong trường hợp bị ngã, sợi dây thừng chạy qua quickdraw sẽ giữ người leo lại, ngăn họ rơi xuống đất. Ngoài ra, các móc treo bu lông thường được lắp đặt theo cặp ở đỉnh của đường leo để tạo thành một trạm neo (anchor station), giúp người leo có thể an toàn khi kết thúc đường leo và thực hiện thao tác đu dây xuống (rappelling).

Thông số và phạm vi khuyến nghị

Việc hiểu rõ thông số kỹ thuật đảm bảo bạn nhận định được mức độ an toàn của một điểm neo.

• Vật liệu: Có hai loại vật liệu chính. Thép mạ kẽm (galvanized steel) phù hợp cho các khu vực khô ráo, trong đất liền. Thép không gỉ (stainless steel), đặc biệt là loại 316 hoặc 316L, là lựa chọn bắt buộc cho các khu vực gần biển hoặc có độ ẩm cao để chống lại sự ăn mòn của muối.
• Độ chịu lực: Các móc treo bu lông đạt chuẩn an toàn của UIAA hoặc CE phải chịu được lực tối thiểu là 22-25 kN (kilonewton) theo phương chịu lực chính. Con số này cao hơn nhiều so với lực một cú ngã thông thường tạo ra.
• Kích thước bu lông: Bu lông đi kèm thường có đường kính 10mm hoặc 12mm. Bu lông lớn hơn cung cấp độ bám và độ an toàn cao hơn trong đá.

Cách chọn đúng

Đối với người lắp đặt, việc chọn đúng loại móc treo bu lông là quyết định sống còn. Đối với người leo núi, biết loại nào phù hợp giúp bạn đánh giá được chất lượng của đường leo.

• Xem xét môi trường: Nếu bạn lắp đặt đường leo ở một khu vực ven biển như Cát Bà, bạn phải dùng thép không gỉ loại 316L. Sử dụng thép mạ kẽm ở đây sẽ khiến bu lông bị ăn mòn và hỏng trong thời gian ngắn.
• Mục đích sử dụng: Các móc treo tiêu chuẩn phù hợp cho các điểm bảo hiểm trên đường. Đối với trạm neo ở đỉnh, nên dùng loại hanger có hai lỗ hoặc loại có vòng thép đi kèm để giảm mài mòn dây thừng khi đu xuống nhiều lần.
• Kiểm tra chứng nhận: Luôn chọn sản phẩm từ các thương hiệu uy tín và có chứng nhận an toàn CE hoặc UIAA. Các chứng nhận này đảm bảo sản phẩm đã qua kiểm định chất lượng nghiêm ngặt.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Tại Việt Nam, bạn sẽ thấy móc treo bu lông ở khắp các địa điểm leo núi thể thao. Tại Hữu Lũng, Lạng Sơn, một khu vực đá vôi trong đất liền, bạn sẽ thấy cả móc treo bằng thép mạ kẽm và thép không gỉ. Ngược lại, tại các vách đá ở Vịnh Lan Hạ và Cát Bà, Hải Phòng, hầu hết các đường leo mới và được bảo trì tốt đều sử dụng móc treo bằng thép không gỉ cấp hàng hải (marine-grade stainless steel) để chống chọi với không khí mặn và ẩm ướt.

Lỗi thường gặp

Nhận biết các sai sót giúp bạn leo núi an toàn hơn.

• Tin tưởng vào bu lông cũ: Không bao giờ tin tưởng tuyệt đối vào các móc treo đã cũ, bị rỉ sét, hoặc có dấu hiệu biến dạng. Luôn kiểm tra trực quan trước khi sử dụng.
• Gắn quickdraw sai hướng: Cổng của carabiner dưới cùng trong bộ quickdraw phải quay ra hướng ngược lại với hướng di chuyển của người leo để tránh dây tự tháo ra khi di chuyển.
• Tải lực lên hanger theo phương ngang: Móc treo bu lông được thiết kế để chịu lực kéo xuống. Tránh tạo ra các hệ thống neo kéo ngang hoặc kéo ngược hanger ra khỏi mặt đá.

Thuật ngữ liên quan

• Bu lông nở (Expansion Bolt): Loại bu lông phổ biến nhất, nở ra bên trong lỗ khoan để tạo ma sát và bám chặt vào đá.
• Bu lông hóa chất (Glue-in Bolt): Một thanh thép được gắn vào đá bằng keo epoxy. Loại này thường bền hơn và chống ăn mòn tốt hơn bu lông nở.
• Điểm neo (Anchor): Một hệ thống hoàn chỉnh gồm bu lông và móc treo, dùng làm điểm bảo vệ.
• Trạm neo (Belay Station): Một điểm neo gồm ít nhất hai móc treo bu lông được kết nối với nhau, dùng để kết thúc đường leo hoặc đu dây.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Móc treo bu lông có tuổi thọ bao lâu?

Tuổi thọ của móc treo bu lông phụ thuộc vào vật liệu và môi trường, từ vài năm ở vùng biển đến vài thập kỷ ở nơi khô ráo.

Làm sao để biết một móc treo bu lông không an toàn?

Bạn cần kiểm tra trực quan xem nó có bị rỉ sét, nứt, cong vênh, hoặc phần bu lông có bị lỏng hay không.

Tôi có thể tự lắp đặt móc treo bu lông không?

Chỉ những người có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật mở đường mới nên lắp đặt móc treo bu lông để đảm bảo an toàn.

Xem các loại móc treo bu lông và thiết bị leo núi tại WeTrek.vn.