Tại sao bạn cần nan hoa dự phòng?

Nan hoa xe đạp, hay căm xe, là những thanh kim loại mỏng nối từ trục (hub) đến vành bánh xe. Chúng chịu lực và giữ cho bánh xe của bạn tròn đều. Khi một nan hoa bị gãy, sự cân bằng lực bị phá vỡ. Bánh xe sẽ bị đảo, yếu đi và có thể gây hư hỏng nặng hơn cho vành hoặc trục.

Mang theo nan hoa dự phòng là một phần quan trọng của việc chuẩn bị cho mọi chuyến đi, đặc biệt là các hành trình dài hoặc trên địa hình phức tạp. Một chiếc nan hoa gãy có thể kết thúc chuyến đi của bạn nếu không có đồ thay thế.

Các tình huống phổ biến dẫn đến gãy nan hoa:

• Va chạm đột ngột với ổ gà, đá lớn hoặc các chướng ngại vật trên đường.
• Địa hình xấu, gồ ghề liên tục gây áp lực lên bánh xe, ví dụ như các cung đường off-road ở Hà Giang hay đường mòn quanh Tà Năng.
• Nan hoa bị yếu đi theo thời gian do mỏi kim loại hoặc bảo dưỡng không đúng cách.
• Chở tải nặng vượt quá giới hạn của bánh xe, thường gặp trong các chuyến touring dài ngày.

Ví dụ thực tế, khi bạn đang đổ đèo Hải Vân và gặp một ổ gà, lực tác động mạnh có thể làm gãy một nan hoa. Nếu có sẵn đồ thay thế, bạn có thể sửa chữa tạm thời và đi tiếp một cách an toàn thay vì phải dắt bộ một quãng đường dài.

Các loại nan hoa xe đạp phổ biến

Hiểu rõ các loại nan hoa giúp bạn chọn đúng loại dự phòng cho xe của mình. Có ba loại chính dựa trên thiết kế phần đầu nối với trục xe.

Nan hoa móc cong (J-bend)

Đây là loại phổ biến nhất. Phần đầu của nan hoa có một góc cong 90 độ giống hình chữ J. Thiết kế này giúp nó móc vào lỗ trên vành của trục xe (hub flange). Nan hoa J-bend dễ tìm và thay thế, xuất hiện trên hầu hết các dòng xe đạp từ road, mountain đến touring.

Nan hoa thẳng (Straight-pull)

Loại này không có đoạn uốn cong ở đầu. Nó đi thẳng từ trục đến vành. Nan hoa thẳng thường được dùng trên các bộ bánh xe hiệu suất cao vì chúng giúp giảm một chút trọng lượng và tăng độ cứng. Tuy nhiên, chúng yêu cầu loại trục xe được thiết kế riêng và ít phổ biến hơn loại J-bend.

Nan hoa dẹt (Bladed Spokes)

Nan hoa dẹt, hay nan hoa aero, có thân được ép dẹt thay vì tròn. Thiết kế này giúp cải thiện tính khí động học, giảm lực cản của không khí. Chúng thường được thấy trên các xe đạp đua (road bike) và xe triathlon. Chúng đắt hơn và yêu cầu dụng cụ giữ đặc biệt khi lắp đặt để tránh bị xoắn.

Cách chọn nan hoa dự phòng phù hợp

Để đảm bảo nan hoa dự phòng có thể sử dụng được, bạn cần chọn đúng các thông số kỹ thuật. Việc chọn sai kích thước sẽ làm cho việc thay thế không thể thực hiện.

• Chiều dài: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Chiều dài nan hoa được tính từ cuối ren đến mặt trong của khuỷu cong (với loại J-bend) hoặc đầu nan hoa (với loại thẳng). Bạn có thể đo một nan hoa cũ hoặc tìm thông số kỹ thuật từ nhà sản xuất bánh xe. Lưu ý, bánh trước, bánh sau, và thậm chí hai bên của cùng một bánh xe có thể dùng nan hoa dài khác nhau.
• Đường kính (Gauge): Độ dày của nan hoa cũng cần chính xác. Các kích thước phổ biến là 1.8mm, 2.0mm (phổ biến nhất) và 2.3mm. Sử dụng thước kẹp để đo hoặc kiểm tra thông số của xe.
• Loại đầu nan hoa: Phải khớp với loại trục xe của bạn, hoặc là J-bend hoặc Straight-pull.
• Chất liệu: Hầu hết nan hoa làm từ thép không gỉ vì độ bền và khả năng chống ăn mòn. Các lựa chọn khác gồm thép carbon (rẻ hơn) hoặc titan (nhẹ và đắt tiền).

Cần mang theo gì cùng với nan hoa dự phòng?

Chỉ mang nan hoa là chưa đủ. Bạn cần một bộ dụng cụ nhỏ để có thể thực hiện việc thay thế ngay trên đường.

• Cờ lê vặn nan hoa (Spoke Wrench): Dụng cụ bắt buộc để siết hoặc nới lỏng đầu vặn (nipple) của nan hoa.
• Dụng cụ tháo líp (Cassette Removal Tool): Ở bánh sau, phía bên líp, bạn thường phải tháo cả ổ líp ra mới có thể thay nan hoa.
• Mỏ lết: Dùng kết hợp với dụng cụ tháo líp.
• Vài sợi dây rút: Rất hữu ích để cố định nan hoa bị gãy vào một nan hoa lành lặn gần đó như một giải pháp tạm thời nếu bạn không thể thay thế ngay lập tức.

Câu hỏi thường gặp

Nên mang bao nhiêu nan hoa dự phòng?

Bạn nên mang theo từ 3 đến 5 chiếc nan hoa với độ dài phù hợp cho cả bánh trước và bánh sau.

Cất nan hoa dự phòng ở đâu?

Bạn có thể buộc chúng vào khung sườn xe, cất trong túi dụng cụ hoặc trong túi cốt yên.

Dùng nan hoa dài hơn hoặc ngắn hơn một chút được không?

Bạn không nên dùng nan hoa sai kích thước vì nó ảnh hưởng đến độ căng và sự ổn định của vành xe.

Trang bị nan hoa dự phòng và dụng cụ cần thiết là một sự đầu tư nhỏ cho sự an toàn và yên tâm trong mỗi chuyến đi. Nó giúp bạn tự chủ xử lý sự cố và tiếp tục hành trình của mình.

Xem các loại nan hoa và dụng cụ sửa chữa xe đạp tại WeTrek.vn.