Nút overhand (Overhand Knot) là gì?

Nút overhand (Overhand Knot) là nút thắt nền tảng và đơn giản nhất. Bạn tạo nó bằng cách làm một vòng trên dây và luồn đầu dây qua vòng đó. Dù đơn giản, nó đóng vai trò quan trọng trong nhiều hệ thống an toàn của môn leo núi.

Nó có tên gọi như vậy vì cách thắt mô phỏng hành động vắt tay qua một vật gì đó. Đây là nút thắt đầu tiên mà nhiều người học, cả trong leo núi và trong cuộc sống hàng ngày. Trong leo núi, sự đơn giản của nó vừa là điểm mạnh vừa là điểm yếu. Bạn cần hiểu rõ khi nào nên và không nên dùng nó.

Các ứng dụng của nút overhand trong leo núi

Nút overhand có nhiều ứng dụng cụ thể trong leo núi, từ việc tăng cường an toàn đến việc xây dựng các hệ thống phức tạp.

Dùng làm nút chặn (Stopper Knot)

Công dụng phổ biến nhất của nút overhand là làm nút chặn. Bạn thắt một nút overhand ở cuối sợi dây leo núi. Nút này giúp ngăn dây trượt qua dụng cụ đu dây hoặc thiết bị bảo hiểm. Đây là một biện pháp an toàn quan trọng, đặc biệt khi bạn không chắc chiều dài của dây có đủ cho quãng đường leo hoặc đu xuống hay không.

Ví dụ, khi một người leo núi ở Hữu Lũng, Lạng Sơn chuẩn bị đu dây xuống một vách đá dài, họ sẽ thắt một nút overhand ở mỗi đầu dây. Nếu tính toán sai chiều dài, nút chặn này sẽ kẹt vào thiết bị và ngăn họ tuột khỏi đầu dây.

Dùng để nối hai sợi dây (Overhand Bend)

Khi bạn cần nối hai sợi dây có cùng đường kính để thực hiện một lần đu dây dài hơn, bạn có thể dùng nút overhand. Kỹ thuật này được gọi là Overhand Bend, hoặc European Death Knot (EDK). Bạn cầm hai đầu dây song song và thắt một nút overhand đơn giản với cả hai sợi.

Nút này có tiết diện nhỏ và một mặt phẳng. Đặc điểm này giúp nó ít bị kẹt vào các mỏm đá khi bạn kéo dây xuống sau khi đu. Dù tên gọi có vẻ đáng sợ, nó lại là một phương pháp nối dây hiệu quả và được chấp nhận rộng rãi khi dùng đúng cách cho việc đu dây.

Dùng làm nút khóa cho các nút khác

Nút overhand còn được dùng làm nút khóa dự phòng (backup knot) cho các nút thắt khác. Sau khi thắt một nút chính, ví dụ như nút số 8 (Figure 8 Follow Through), bạn có thể thắt thêm một nút overhand bằng đoạn dây thừa. Nút khóa này giúp ngăn nút chính bị lỏng ra do di chuyển hoặc rung động trong quá trình leo.

Hướng dẫn cách thắt nút overhand

Thắt nút overhand rất nhanh chóng. Bạn chỉ cần làm theo các bước sau:

Bước 1: Tạo một vòng dây (loop) bằng cách vắt đầu dây làm việc (working end) lên trên phần dây tĩnh (standing part).

Bước 2: Luồn đầu dây làm việc xuống dưới và xuyên qua vòng dây vừa tạo.

Bước 3: Kéo cả hai đầu dây để siết chặt nút thắt. Hãy đảm bảo các sợi dây không bị bắt chéo lên nhau để nút được gọn gàng và chắc chắn. Thao tác này gọi là "dressing the knot".

Ưu điểm và nhược điểm

Hiểu rõ ưu và nhược điểm của nút overhand giúp bạn sử dụng nó một cách an toàn và hiệu quả.

Ưu điểm

Nút overhand có một số lợi ích rõ ràng:

• Đơn giản: Đây là nút thắt dễ học và dễ nhớ nhất.

• Nhanh chóng: Bạn có thể thắt nút này chỉ trong vài giây, rất hữu ích trong các tình huống cần tốc độ.

• Ít vướng víu: Khi dùng để nối dây đu, nút này có tiết diện nhỏ, giảm khả năng bị kẹt vào đá khi thu hồi dây.

Nhược điểm

Tuy nhiên, nút overhand cũng có những hạn chế nghiêm trọng:

• Dễ bị siết chặt: Sau khi chịu tải trọng lớn, nút overhand trở nên rất khó cởi. Điều này gây bất tiện khi bạn cần tái sử dụng dây nhanh chóng.

• Làm giảm độ bền của dây: Nút overhand tạo ra một góc gập rất gắt, làm giảm đáng kể sức bền của sợi dây tại vị trí nút thắt, có thể lên đến 50%. Vì lý do này, bạn không bao giờ được dùng nó cho các ứng dụng chịu tải trọng động lớn, ví dụ như làm nút buộc vào người (tie-in knot).

Những sai lầm cần tránh khi sử dụng

Để đảm bảo an toàn, bạn cần tránh những lỗi phổ biến sau đây khi dùng nút overhand:

• Dùng sai mục đích: Sai lầm nguy hiểm nhất là dùng nút overhand cho các vị trí quan trọng chịu toàn bộ trọng lượng cơ thể, như buộc dây vào đai an toàn. Hãy dùng các nút chuyên dụng như nút số 8 cho mục đích này.

• Không chừa đủ đuôi dây: Khi thắt nút chặn hoặc nối dây, hãy đảm bảo phần đuôi dây thừa ra đủ dài. Một quy tắc chung là đuôi dây phải dài ít nhất 10 lần đường kính của dây.

• Không siết nút đúng cách: Một nút thắt lỏng lẻo có thể bị tuột hoặc biến dạng dưới tải trọng. Luôn siết chặt và kiểm tra lại nút thắt trước khi sử dụng.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Nút overhand có an toàn cho leo núi không?

Nút overhand an toàn khi được sử dụng đúng mục đích như làm nút chặn hoặc nối hai dây để đu dây.

2. Tại sao nút nối dây overhand lại có tên là European Death Knot (EDK)?

Tên gọi này xuất phát từ sự hoài nghi ban đầu của một số người leo núi ở Mỹ về sự đơn giản của nó, nhưng thực tế nó rất an toàn cho việc đu dây khi thắt đúng.

3. Nút overhand khác nút số 8 ở điểm nào?

Nút overhand chỉ có một vòng xoắn, trong khi nút số 8 có thêm một vòng xoắn nữa, giúp nó chịu lực tốt hơn và dễ cởi hơn sau khi chịu tải.