Nứt xương do áp lực là vết nứt nhỏ trên xương, gây ra bởi lực tác động lặp đi lặp lại, thường gặp khi vận động quá sức hoặc tăng cường độ đột ngột.

Nứt xương do áp lực là một chấn thương phổ biến trong các hoạt động ngoài trời. Đây là một vết nứt nhỏ, đôi khi không hoàn toàn, trên bề mặt xương. Chấn thương này không phải do một tác động mạnh duy nhất gây ra. Nó hình thành từ từ do áp lực lặp đi lặp lại lên một vị trí xương cụ thể. Cơ bắp của bạn, khi mệt mỏi, sẽ không còn khả năng giảm xóc hiệu quả. Điều này khiến nhiều áp lực hơn truyền trực tiếp vào xương, gây ra các vết nứt nhỏ.

Đối với người chạy bộ, leo núi, xương bàn chân và cẳng chân là những khu vực dễ bị ảnh hưởng nhất. Áp lực liên tục từ hàng ngàn bước chân tích tụ lại và vượt quá khả năng tự sửa chữa của xương.

Nguyên nhân chính là tình trạng quá tải. Xương của bạn liên tục trải qua quá trình tái tạo, trong đó mô xương cũ được thay thế bằng mô xương mới. Khi áp lực tác động lên xương nhanh hơn khả năng tái tạo, các vết nứt nhỏ sẽ xuất hiện.

Các yếu tố cụ thể bao gồm:

• Tăng cường độ tập luyện đột ngột. Bạn tăng quãng đường hoặc tốc độ chạy quá nhanh trong một thời gian ngắn.

• Thay đổi bề mặt địa hình. Bạn chuyển từ chạy trên đường nhựa bằng phẳng sang chạy trail trên địa hình gồ ghề, dốc ở Đà Lạt mà không có thời gian thích nghi.

• Sử dụng giày không phù hợp. Giày quá cũ, mất khả năng đệm hoặc không đúng loại cho hoạt động của bạn (dùng giày chạy bộ đường bằng để leo núi) sẽ tăng áp lực lên xương.

• Kỹ thuật chạy hoặc đi bộ sai. Các chuyển động không đúng cách tạo ra áp lực bất thường lên một số điểm của bàn chân và cẳng chân.

Ví dụ, một người chuẩn bị cho giải Vietnam Mountain Marathon ở Sapa. Họ tăng quãng đường chạy hàng tuần từ 20km lên 50km chỉ trong hai tuần. Sự gia tăng đột ngột này không cho xương đủ thời gian để thích ứng, dẫn đến nguy cơ cao bị nứt xương ở bàn chân.

Nhận biết sớm các dấu hiệu giúp bạn ngăn ngừa chấn thương trở nên nghiêm trọng. Dấu hiệu chính là đau.

• Cơn đau tăng lên khi vận động và giảm đi khi nghỉ ngơi.

• Đau nhói hoặc đau âm ỉ tại một điểm cụ thể trên xương.

• Sưng và ấn vào thấy đau ở khu vực bị ảnh hưởng.

• Cơn đau ban đầu có thể nhẹ và chỉ xuất hiện khi kết thúc buổi tập. Nếu bạn tiếp tục hoạt động, cơn đau sẽ xuất hiện sớm hơn và cuối cùng trở thành cơn đau liên tục, ngay cả khi nghỉ ngơi.

Nếu bạn nghi ngờ mình bị nứt xương do áp lực, bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa. Việc tự chẩn đoán và tiếp tục vận động có thể làm vết nứt lớn hơn, thậm chí dẫn đến gãy xương hoàn toàn.

Bác sĩ sẽ hỏi về hoạt động thể chất và kiểm tra khu vực bị đau. Chụp X-quang thường là bước đầu tiên, nhưng các vết nứt nhỏ có thể không xuất hiện trên phim trong vài tuần đầu. Chụp cộng hưởng từ (MRI) là phương pháp nhạy hơn và có thể phát hiện các vết nứt sớm hơn.

Điều trị quan trọng nhất là nghỉ ngơi. Bạn phải ngừng hoạt động gây đau để cho xương có thời gian lành lại. Quá trình này thường mất từ 6 đến 8 tuần. Trong thời gian này, bạn có thể tham gia các hoạt động ít tác động như bơi lội hoặc đạp xe tại chỗ để duy trì thể lực.

Các biện pháp hỗ trợ khác bao gồm:

• Chườm đá: Giúp giảm sưng và đau trong 24-48 giờ đầu.

• Băng ép: Sử dụng băng thun để giảm sưng.

• Kê cao: Nâng cao chân bị thương để giảm sưng.

Trong một số trường hợp nặng, bác sĩ có thể yêu cầu bạn dùng nạng hoặc mang nẹp để giảm tải trọng lên xương bị tổn thương.

Phòng ngừa luôn tốt hơn chữa trị. Bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ bị nứt xương do áp lực bằng cách tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Tăng tiến từ từ: Áp dụng quy tắc 10%, không tăng quãng đường hoặc cường độ tập luyện quá 10% mỗi tuần.

• Chọn giày phù hợp: Đầu tư vào một đôi giày đúng kích cỡ, phù hợp với loại hình hoạt động (chạy trail, trekking, chạy bộ đường bằng) và thay giày khi chúng đã mòn.

• Tập luyện bổ trợ (Cross-training): Xen kẽ các môn thể thao khác nhau. Nếu bạn là người chạy bộ, hãy thêm bơi lội hoặc đạp xe vào lịch tập. Điều này giúp giảm áp lực lặp đi lặp lại lên cùng một nhóm cơ và xương.

• Đảm bảo dinh dưỡng: Bổ sung đủ canxi và vitamin D trong chế độ ăn uống để giúp xương chắc khỏe và hỗ trợ quá trình tái tạo.

• Lắng nghe cơ thể: Đừng cố gắng vượt qua cơn đau. Nếu bạn cảm thấy đau ở một điểm cụ thể, hãy nghỉ ngơi và theo dõi. Đau là tín hiệu cơ thể cảnh báo bạn đang gặp vấn đề.

Có, nứt xương do áp lực có thể tự lành nếu bạn nghỉ ngơi đầy đủ và đúng cách.

Thời gian nghỉ ngơi thường kéo dài từ 6 đến 8 tuần tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của chấn thương.

Có, việc tiếp tục đi bộ hoặc vận động trên xương bị nứt sẽ làm chấn thương nặng hơn và kéo dài thời gian hồi phục.

Việc lựa chọn đúng dụng cụ, đặc biệt là giày, đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa chấn thương. Xem các mẫu giày chạy trail và trekking phù hợp tại WeTrek.vn.