Say độ cao, hay còn gọi là Hội chứng độ cao cấp tính (Acute Mountain Sickness - AMS), là một tình trạng bệnh lý xảy ra khi bạn di chuyển đến một nơi có độ cao lớn quá nhanh. Ở những nơi cao, áp suất không khí giảm xuống, làm cho lượng oxy bạn hít vào trong mỗi hơi thở ít hơn. Cơ thể bạn cần thời gian để thích nghi với sự thay đổi này. Nếu quá trình lên cao diễn ra nhanh hơn khả năng thích nghi của cơ thể, các triệu chứng của say độ cao sẽ xuất hiện. Tình trạng này thường xảy ra ở độ cao từ 2.500 mét trở lên.

Nguyên nhân chính gây say độ cao là do cơ thể không có đủ thời gian để thích nghi với mức oxy thấp hơn ở những vùng núi cao. Khi bạn lên cao, cơ thể sẽ tự điều chỉnh bằng cách thở nhanh và sâu hơn, đồng thời tăng sản xuất hồng cầu để vận chuyển oxy hiệu quả. Quá trình này được gọi là sự thích nghi. Tuy nhiên, nếu bạn lên cao quá nhanh, cơ thể sẽ không theo kịp và gây ra các triệu chứng khó chịu.

Các triệu chứng của say độ cao thường xuất hiện trong vòng 6 đến 12 giờ sau khi bạn đến một độ cao mới. Mức độ nghiêm trọng có thể khác nhau ở mỗi người.

Đây là các dấu hiệu phổ biến nhất và thường giống như cảm giác say rượu.

• Đau đầu, thường là triệu chứng đầu tiên.
• Chóng mặt, choáng váng.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Mệt mỏi, mất năng lượng.
• Khó thở khi gắng sức.
• Mất ngủ hoặc ngủ không yên giấc.

Nếu các triệu chứng nhẹ không được xử lý và bạn tiếp tục lên cao hơn, tình trạng có thể trở nên nghiêm trọng.

• Đau đầu dữ dội không thuyên giảm khi dùng thuốc.
• Khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Mất thăng bằng, đi lại khó khăn.
• Ho khan kéo dài.
• Lú lẫn, thay đổi hành vi.

Trong các trường hợp nghiêm trọng, say độ cao có thể dẫn đến hai biến chứng nguy hiểm là Phù phổi độ cao (HAPE) và Phù não độ cao (HACE). Cả hai đều là tình huống y tế khẩn cấp, cần được đưa xuống độ cao thấp hơn và cấp cứu ngay lập tức.

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bị say độ cao bằng cách tuân thủ các nguyên tắc sau.

• Lên cao từ từ: Đây là quy tắc quan trọng nhất. Nếu bạn dự định ngủ ở độ cao trên 3.000 mét, hãy cố gắng không tăng độ cao của nơi ngủ quá 500 mét mỗi ngày. Dành thêm một ngày nghỉ để thích nghi sau mỗi 1.000 mét lên cao.
• Thích nghi với độ cao: Trước khi thực hiện một chuyến leo núi lớn, hãy dành 1-2 ngày ở một độ cao trung bình để cơ thể làm quen. Ví dụ, bạn nên ở lại Sa Pa (khoảng 1.500m) một ngày trước khi bắt đầu hành trình chinh phục Fansipan.
• Uống đủ nước: Uống nhiều nước, khoảng 3-4 lít mỗi ngày. Mất nước có thể làm các triệu chứng say độ cao trở nên tồi tệ hơn.
• Chế độ ăn phù hợp: Ăn các bữa ăn giàu carbohydrate. Năng lượng từ carb giúp cơ thể sử dụng oxy hiệu quả hơn.
• Tránh các chất kích thích: Hạn chế rượu, bia và các loại thuốc ngủ. Chúng có thể làm giảm nhịp thở và cản trở quá trình thích nghi của cơ thể.

Nếu bạn bắt đầu cảm thấy các triệu chứng của say độ cao, hãy hành động ngay lập tức.

1. Ngừng di chuyển lên cao hơn: Đừng cố gắng leo tiếp khi cơ thể đang có dấu hiệu bất ổn.
2. Nghỉ ngơi tại chỗ: Dừng lại, nghỉ ngơi và theo dõi các triệu chứng.
3. Hạ độ cao: Đây là phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Nếu các triệu chứng không cải thiện sau khi nghỉ ngơi, hãy di chuyển xuống một độ cao thấp hơn, chỉ cần xuống 300-500 mét cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn.
4. Uống nước và dùng thuốc: Uống nhiều nước và có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau thông thường cho triệu chứng đau đầu.
5. Tìm kiếm sự trợ giúp: Nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.