Sưng nhẹ do lạnh, hay frostnip, là mức độ nhẹ nhất của tổn thương mô do nhiệt độ thấp. Tình trạng này xảy ra khi da của bạn tiếp xúc với không khí lạnh trong thời gian dài, khiến các mạch máu co lại và làm giảm lưu lượng máu đến khu vực đó. Sưng nhẹ do lạnh thường ảnh hưởng đến các bộ phận cơ thể xa tim như ngón tay, ngón chân, mũi, tai và má. Đây là một dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Nếu bạn không xử lý kịp thời, nó có thể tiến triển thành tê cóng (frostbite), một tình trạng nghiêm trọng hơn nhiều.

Các triệu chứng của sưng nhẹ do lạnh thường xuất hiện từ từ. Bạn cần chú ý đến những thay đổi trên da của mình và của bạn đồng hành. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Da lạnh khi chạm vào.
• Cảm giác tê, châm chích hoặc như kim châm.
• Da chuyển sang màu trắng, vàng nhạt hoặc đỏ bừng.
• Cảm giác đau hoặc ngứa ran khi da ấm lên trở lại.

Ví dụ, khi bạn đang trekking ở Fansipan vào mùa đông, bạn có thể thấy các đầu ngón tay của mình trắng bệch và không còn cảm giác. Đó là một dấu hiệu rõ ràng của sưng nhẹ do lạnh. Khi bạn làm ấm tay, vùng da đó sẽ đỏ lên và bạn cảm thấy ngứa ran.

Nguyên nhân trực tiếp là do da tiếp xúc với nhiệt độ lạnh mà không được bảo vệ đầy đủ. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bị sưng nhẹ do lạnh:

• Nhiệt độ không khí thấp.
• Gió lạnh làm tăng tốc độ mất nhiệt của cơ thể.
• Quần áo hoặc găng tay, tất bị ẩm ướt.
• Trang phục không đủ giữ ấm, đặc biệt là ở các chi.
• Thời gian tiếp xúc với lạnh kéo dài.

Ở Việt Nam, bạn có thể gặp tình trạng này khi đi săn mây ở Lảo Thẩn, Tà Xùa hoặc leo núi ở các tỉnh phía Bắc như Hà Giang, Cao Bằng vào mùa đông, nơi nhiệt độ có thể xuống dưới 5°C kèm theo gió và độ ẩm cao.

Hiểu sự khác biệt giữa hai tình trạng này giúp bạn đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng và xử lý phù hợp.

Sưng nhẹ do lạnh (Frostnip)

• Chỉ ảnh hưởng đến lớp da bề mặt.
• Da có thể cảm thấy tê nhưng vẫn mềm khi ấn vào.
• Không gây tổn thương mô vĩnh viễn.
• Hồi phục hoàn toàn sau khi được làm ấm.

Tê cóng (Frostbite)

• Ảnh hưởng đến các lớp da sâu hơn và các mô bên dưới.
• Da trở nên cứng, sáp và mất hoàn toàn cảm giác.
• Có thể gây ra phồng rộp, thâm đen và tổn thương mô vĩnh viễn.
• Yêu cầu chăm sóc y tế ngay lập tức.

Khi nhận thấy dấu hiệu sưng nhẹ do lạnh, bạn cần hành động ngay lập tức để ngăn tình trạng trở nên tồi tệ hơn.

1. Thoát khỏi môi trường lạnh: Tìm nơi trú ẩn kín gió hoặc quay trở lại khu vực ấm áp càng sớm càng tốt.
2. Làm ấm vùng da bị ảnh hưởng một cách từ từ: Phương pháp tốt nhất là dùng nhiệt độ cơ thể. Bạn có thể đặt ngón tay bị lạnh vào nách hoặc áp lòng bàn tay ấm lên má.
3. Tháo bỏ quần áo hoặc phụ kiện ẩm ướt: Thay tất hoặc găng tay ướt bằng đồ khô.
4. Không chà xát: Chà xát vùng da bị lạnh có thể làm tổn thương các mô mềm nhạy cảm bên dưới.
5. Không sử dụng nhiệt độ cao trực tiếp: Tránh dùng lửa, túi sưởi hóa học hoặc nước nóng để làm ấm. Việc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể gây bỏng hoặc làm tổn thương da nặng hơn.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Đối với các hoạt động ngoài trời vào mùa lạnh, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là yếu tố quyết định.

• Mặc đủ lớp: Áp dụng nguyên tắc mặc đồ 3 lớp để giữ ấm và thoát ẩm hiệu quả. Lớp trong cùng thoát mồ hôi, lớp giữa cách nhiệt và lớp ngoài cùng chống gió, chống nước.
• Bảo vệ các chi: Đội mũ len che tai, đeo găng tay giữ ấm, và đi tất len hoặc tất tổng hợp chuyên dụng. Đây là những bộ phận dễ bị mất nhiệt nhất.
• Giữ cơ thể khô ráo: Quần áo ẩm làm cơ thể mất nhiệt nhanh hơn 25 lần so với quần áo khô. Hãy mang theo đồ dự phòng để thay khi cần.
• Cung cấp đủ năng lượng và nước: Ăn đủ calo và uống đủ nước giúp cơ thể bạn tạo ra nhiệt lượng cần thiết để giữ ấm.
• Nhận biết giới hạn của bản thân: Lắng nghe cơ thể bạn. Nếu bạn bắt đầu cảm thấy quá lạnh hoặc có dấu hiệu sưng nhẹ, hãy tìm cách làm ấm ngay lập tức.

Sưng nhẹ do lạnh có nguy hiểm không?

Sưng nhẹ do lạnh không gây tổn thương vĩnh viễn nhưng là dấu hiệu cảnh báo cần xử lý ngay để tránh bị tê cóng nặng hơn.

Có nên chà xát vùng da bị sưng nhẹ do lạnh không?

Bạn tuyệt đối không nên chà xát vùng da bị sưng nhẹ do lạnh vì hành động này có thể làm tổn thương mô mềm bên dưới.

Mất bao lâu để hồi phục sau khi bị sưng nhẹ do lạnh?

Da thường trở lại bình thường trong vòng 30 phút sau khi được làm ấm đúng cách và không để lại di chứng.