Sườn dốc đá vụn (Scree) là gì? TL;DR: Sườn dốc đá vụn (scree) là địa hình dốc, không ổn định, bao phủ bởi các mảnh đá nhỏ vỡ ra từ vách núi, đòi hỏi kỹ thuật di chuyển và trang bị phù hợp.

Định nghĩa

Sườn dốc đá vụn, hay scree trong tiếng Anh, là một dạng địa hình đặc trưng trong leo núi. Nó là một con dốc được bao phủ bởi các mảnh đá, sỏi nhỏ và rời rạc. Những mảnh đá này là kết quả của quá trình phong hóa vật lý, khi đá từ các vách núi cao hơn bị vỡ ra và tích tụ lại ở chân dốc.

Đặc điểm chính của scree là tính mất ổn định. Mỗi bước chân của bạn đều khiến các viên đá dịch chuyển, tạo ra cảm giác như đang đi trên một băng chuyền sỏi đá. Kích thước của đá vụn rất đa dạng, từ những viên sỏi nhỏ như cát đến những tảng đá to bằng nắm tay.

Vì sao quan trọng

Hiểu về sườn dốc đá vụn là kỹ năng sống còn đối với người đi trekking và leo núi. Địa hình này tiềm ẩn nhiều rủi ro nhưng cũng mang lại những lợi ích nhất định nếu bạn biết cách di chuyển đúng.

• An toàn: Di chuyển sai cách trên sườn dốc đá vụn dễ dẫn đến trượt ngã, bong gân hoặc các chấn thương nghiêm trọng hơn. Đá lở do người đi trước cũng là một mối nguy hiểm cho người đi sau.
• Hiệu quả năng lượng: Leo lên một sườn dốc đá vụn rất tốn sức vì mỗi bước tiến có thể bị lùi lại nửa bước. Ngược lại, xuống dốc đúng kỹ thuật giúp bạn di chuyển nhanh và tiết kiệm năng lượng.
• Bảo vệ trang bị: Địa hình này bào mòn đế giày rất nhanh và dễ làm hỏng gậy trekking nếu sử dụng không đúng cách.

Thông số và đặc điểm

Không phải tất cả các sườn dốc đá vụn đều giống nhau. Độ khó của chúng phụ thuộc vào các yếu tố sau:

• Góc dốc: Các sườn dốc có góc nghiêng từ 30 đến 40 độ là phổ biến nhất. Dốc càng đứng, việc di chuyển càng khó khăn và nguy hiểm.
• Kích thước đá: Đá vụn nhỏ (như sỏi) thường dễ trượt hơn khi đi lên. Đá có kích thước trung bình (bằng nắm tay) cung cấp độ bám tốt hơn nhưng vẫn không ổn định.
• Độ ổn định: Một số sườn dốc đã tồn tại lâu năm và các viên đá đã liên kết với nhau tương đối chắc chắn. Các sườn dốc mới hình thành thường rất lỏng lẻo và nguy hiểm hơn.

Cách di chuyển an toàn

Tiếp cận sườn dốc đá vụn đòi hỏi kỹ thuật và sự tập trung cao độ. Trang bị phù hợp là yếu tố quyết định sự an toàn và thoải mái của bạn.

Trang bị cần thiết

• Giày trekking cổ cao: Bảo vệ mắt cá chân khỏi bị lật và ngăn đá vụn lọt vào trong. Đế giày có độ bám tốt, ví dụ như đế Vibram, giúp tăng ma sát.
• Gậy trekking: Cung cấp thêm hai điểm tiếp xúc, giúp bạn giữ thăng bằng tốt hơn khi đi lên và giảm áp lực lên đầu gối khi đi xuống.
• Ghệt (gaiter): Phụ kiện bọc bên ngoài giày và ống quần, giúp ngăn đá, sỏi và bụi lọt vào giày.

Kỹ thuật di chuyển

Khi đi lên

Đi lên là phần tốn sức nhất. Bạn cần di chuyển một cách có phương pháp để tiết kiệm năng lượng.

• Đi theo đường ziczac: Thay vì đi thẳng lên dốc, hãy đi theo đường chéo qua lại. Cách này làm giảm độ dốc hiệu quả và ít tốn sức hơn.
• Dồn trọng tâm vào mũi chân: Đặt cả bàn chân xuống và dồn lực vào phần trước của bàn chân để đẩy cơ thể tiến lên. Tìm những viên đá lớn và ổn định hơn để làm điểm tựa.
• Giữ khoảng cách: Luôn giữ khoảng cách an toàn với người đi trước để tránh đá do họ làm rơi.

Khi đi xuống

Đi xuống có thể nhanh hơn nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu bạn mất kiểm soát. Kỹ thuật phổ biến nhất là 'scree skiing' hay trượt trên đá vụn.

• Hạ thấp trọng tâm: Hơi chùng gối, ngả người về phía sau một chút và giữ thăng bằng.
• Bước dài và trượt: Thực hiện các bước dài, để gót chân tiếp đất trước. Cho phép bàn chân trượt một đoạn ngắn cùng với dòng chảy của đá vụn. Gậy trekking lúc này đóng vai trò như gậy trượt tuyết, giúp bạn điều chỉnh tốc độ và giữ thăng bằng.
• Quan sát liên tục: Luôn nhìn về phía trước để chọn đường đi và tránh các tảng đá lớn hoặc chướng ngại vật.

Ví dụ thực tế ở Việt Nam

Địa hình Việt Nam có nhiều cung đường trekking với các sườn dốc đá vụn đặc trưng. Bạn sẽ gặp chúng khi chinh phục các đỉnh núi cao ở phía Bắc.

• Lảo Thẩn (Lào Cai): Đoạn đường gần đỉnh Lảo Thẩn có những con dốc phủ đầy đá vụn nhỏ, thử thách sự kiên nhẫn của người leo.
• Bạch Mộc Lương Tử (Lai Châu): Một trong những cung đường khó nhất Việt Nam với nhiều đoạn dốc đá lởm chởm, đòi hỏi thể lực và kỹ năng tốt.
• Tà Chì Nhù (Yên Bái): Con đường lên đỉnh núi này có những đoạn sườn dốc thoáng đãng, phủ đầy sỏi đá nhỏ do quá trình xói mòn.

Lỗi thường gặp

• Di chuyển quá nhanh và vội vàng, đặc biệt là khi xuống dốc.
• Không giữ đủ khoảng cách với người khác trong đoàn.
• Đi thành một hàng dọc thẳng đứng, làm tăng nguy cơ đá rơi trúng người đi sau.
• Sử dụng giày không phù hợp như giày thể thao đế mỏng, không có khả năng bảo vệ mắt cá chân.
• Không sử dụng gậy trekking để hỗ trợ thăng bằng.

Thuật ngữ liên quan

• Talus: Tương tự như scree nhưng dùng để chỉ các sườn dốc có tảng đá to hơn, thường từ kích thước bằng bàn tay trở lên.
• Scrambling: Kỹ thuật leo núi ở địa hình dốc và đá tảng, đòi hỏi phải dùng cả tay và chân để di chuyển nhưng chưa cần đến các thiết bị chuyên dụng như dây thừng.
• Boulder field: Một khu vực rộng lớn được bao phủ bởi các tảng đá lớn (boulder), đòi hỏi người đi phải nhảy hoặc trèo từ tảng này qua tảng khác.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Làm sao để đi xuống sườn dốc đá vụn nhanh và an toàn?

Bạn hãy hạ thấp trọng tâm, bước những bước dài bằng gót chân và dùng gậy trekking để giữ thăng bằng như đang trượt tuyết.

Trang bị quan trọng nhất khi đi qua sườn dốc đá vụn là gì?

Giày trekking cổ cao có độ bám tốt và một đôi gậy trekking chắc chắn là hai trang bị quan trọng nhất.

Có nên đi một mình trên địa hình scree không?

Bạn không nên đi một mình trên địa hình scree vì rủi ro trượt ngã và chấn thương cao mà không có người hỗ trợ.

Xem các mẫu gậy trekking trợ lực tại WeTrek.vn.