Thang YDS (YDS Rating) là hệ thống xếp hạng độ khó kỹ thuật trong leo núi, giúp người leo núi đánh giá tuyến đường và chuẩn bị trang bị phù hợp.

Thang YDS (YDS Rating) là gì?

Thang YDS (YDS Rating) là viết tắt của Yosemite Decimal System. Đây là một hệ thống phân loại độ khó của địa hình do câu lạc bộ Sierra Club tại Mỹ phát triển. Hệ thống này giúp người đi bộ, trekking và leo núi đánh giá mức độ thử thách của một cung đường. Trong cộng đồng leo núi Việt Nam, Thang YDS được dùng chủ yếu để xếp hạng độ khó của các tuyến leo núi đá (rock climbing).

Mục đích chính của Thang YDS là cung cấp một ngôn ngữ chung. Nó cho phép người leo núi trên khắp thế giới hiểu nhanh độ khó của một tuyến leo chỉ qua một con số. Điều này giúp bạn chọn đúng tuyến đường phù hợp với kỹ năng và kinh nghiệm của mình, đảm bảo an toàn và trải nghiệm tốt nhất.

Các Cấp Độ (Class) trong Thang YDS

Hệ thống YDS chia địa hình thành năm cấp độ chính. Các cấp độ từ 1 đến 4 mô tả độ khó tăng dần của việc đi bộ và di chuyển ở địa hình dốc. Cấp độ 5 dành riêng cho hoạt động leo núi kỹ thuật.

• Cấp 1 (Class 1): Đi bộ trên đường mòn bằng phẳng, ít dốc. Bạn chỉ cần đi bộ bình thường. Ví dụ: Đường đi bộ quanh hồ Xuân Hương ở Đà Lạt.
• Cấp 2 (Class 2): Đi bộ trên địa hình gồ ghề hơn, dốc hơn. Đôi khi bạn cần dùng tay để giữ thăng bằng. Ví dụ: Một số đoạn đường trekking Tà Năng Phan Dũng.
• Cấp 3 (Class 3): Địa hình dốc đứng, bạn phải dùng cả tay và chân để trèo lên. Việc trượt ngã ở cấp độ này có thể gây chấn thương nghiêm trọng. Ví dụ: Các đoạn gần đỉnh núi Lảo Thẩn hoặc Fansipan.
• Cấp 4 (Class 4): Leo đơn giản trên các vách đá dốc nhưng ít kỹ thuật. Độ cao và sự cheo leo đòi hỏi sự cẩn trọng cao. Việc sử dụng dây thừng là một biện pháp an toàn được khuyến nghị.
• Cấp 5 (Class 5): Leo núi đá kỹ thuật. Đây là cấp độ yêu cầu bắt buộc phải có dây thừng, đai an toàn và các trang bị bảo hiểm chuyên dụng. Một cú ngã không có bảo hiểm ở cấp độ này sẽ dẫn đến tai nạn nghiêm trọng.

Phân Tích Sâu về Cấp 5 (Class 5)

Trong leo núi thể thao, mọi sự chú ý đều tập trung vào Cấp 5. Cấp độ này được chia nhỏ hơn nữa bằng hệ thống số thập phân, bắt đầu từ 5.0 đến 5.15, để mô tả chi tiết độ khó kỹ thuật. Mỗi mức tăng đều thể hiện một thử thách lớn hơn về sức mạnh, kỹ thuật và sức bền.

5.0 – 5.4: Cấp độ nhập môn

Các tuyến leo này giống như leo một chiếc thang rất dốc. Chỗ đặt tay (handhold) và chỗ đặt chân (foothold) to, rõ ràng và dễ nắm bám. Đây là cấp độ lý tưởng cho người mới bắt đầu làm quen với trang bị và các động tác leo cơ bản. Các khu vực leo núi cho người mới ở Hữu Lũng, Lạng Sơn có nhiều tuyến ở cấp độ này.

5.5 – 5.8: Cấp độ trung bình

Ở cấp độ này, vách đá bắt đầu thẳng đứng hơn. Các điểm bám trở nên nhỏ hơn và đòi hỏi bạn phải suy nghĩ về cách di chuyển cơ thể. Bạn cần phối hợp tay chân nhịp nhàng và có kỹ thuật tốt hơn. Nhiều người leo núi giải trí thường xuyên hoạt động ở mức 5.8.

5.9 – 5.10: Cấp độ nâng cao

Đây là bước nhảy vọt về độ khó đối với nhiều người. Các tuyến 5.9 đòi hỏi sức mạnh ngón tay và các chuỗi động tác phức tạp. Từ mức 5.10, độ khó được chia nhỏ hơn nữa bằng các chữ cái (5.10a, 5.10b, 5.10c, 5.10d). Các tuyến này yêu cầu sức bền, sức mạnh và kỹ thuật vững vàng. Một số tuyến leo khó tại vịnh Lan Hạ, Cát Bà thuộc cấp độ này.

5.11 – 5.12: Cấp độ chuyên gia

Các tuyến leo này có các điểm bám rất nhỏ, vách đá dốc ngược (overhang) hoặc đòi hỏi các động tác bùng nổ, chính xác. Người leo ở cấp độ này phải có chương trình tập luyện thể chất và kỹ thuật chuyên biệt. Họ dành nhiều năm để rèn luyện mới đạt được trình độ này.

5.13 – 5.15: Cấp độ đỉnh cao

Đây là giới hạn của khả năng leo núi của con người. Các tuyến leo này chỉ dành cho những vận động viên chuyên nghiệp hàng đầu thế giới. Chúng đòi hỏi sự kết hợp hoàn hảo giữa sức mạnh thể chất, năng lực tinh thần và kỹ thuật hoàn mỹ.

Cách Áp Dụng Thang YDS tại Việt Nam

Tại Việt Nam, các khu vực leo núi thể thao phát triển như Hữu Lũng, vịnh Lan Hạ, hay Mai Châu đều sử dụng Thang YDS để xếp hạng các tuyến leo. Khi bạn đến một khu vực leo, bạn sẽ thấy sách hướng dẫn (guidebook) hoặc thông tin tại đó liệt kê các tuyến leo kèm theo xếp hạng YDS. Thông tin này giúp bạn chọn tuyến phù hợp với trình độ của mình. Nếu bạn là người mới, hãy bắt đầu với các tuyến 5.4 đến 5.6. Sau khi leo thành thạo, bạn có thể thử sức với các tuyến 5.7 hoặc 5.8.

Câu Hỏi Thường Gặp

YDS có phải là hệ thống duy nhất không?

Không, còn có các hệ thống khác như thang Pháp (French grades) hoặc thang Anh (UK grades).

Xếp hạng YDS có tuyệt đối không?

Không, xếp hạng có thể mang tính chủ quan và khác biệt đôi chút giữa các khu vực leo núi.

Tôi nên bắt đầu leo ở cấp YDS nào?

Người mới bắt đầu nên tìm các tuyến được xếp hạng từ 5.4 đến 5.6 để làm quen kỹ thuật an toàn.

Để chuẩn bị cho các chuyến leo núi, việc lựa chọn đúng trang bị là rất quan trọng. Xem giày leo núi, dây thừng và đai an toàn tại WeTrek.vn.