Thiết bị bảo hiểm ATC là dụng cụ hãm dây leo núi, dùng ma sát để kiểm soát tốc độ dây, giúp bảo hiểm cho bạn leo và đu dây xuống an toàn.

Giới thiệu về thiết bị ATC

ATC là viết tắt của "Air Traffic Controller", một cái tên ban đầu do Black Diamond đặt cho sản phẩm của họ và đã trở thành tên gọi chung cho loại thiết bị này. Đây là một trong những dụng cụ bảo hiểm dạng ống (tube-style) phổ biến nhất trong leo núi thể thao. Chức năng chính của ATC là tạo ra ma sát lên sợi dây thừng, cho phép người bảo hiểm (belayer) kiểm soát việc nhả dây hoặc hãm dây khi người leo (climber) bị rơi.

Thiết kế đơn giản, trọng lượng nhẹ và độ tin cậy cao làm cho ATC trở thành lựa chọn hàng đầu cho cả người mới bắt đầu và những nhà leo núi có kinh nghiệm. Nó không có các bộ phận chuyển động phức tạp, giúp giảm thiểu rủi ro hỏng hóc và dễ dàng kiểm tra tình trạng thiết bị.

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của ATC

Cấu tạo

Một thiết bị ATC tiêu chuẩn có cấu tạo rất đơn giản, bao gồm ba bộ phận chính:

• Thân thiết bị: Một miếng kim loại, thường làm từ hợp kim nhôm, được định hình để tối ưu hóa ma sát và tản nhiệt.

• Khe luồn dây: Có hai khe song song để luồn một hoặc hai sợi dây thừng qua. Các khe này thường có các rãnh hình chữ V (V-grooves) để tăng thêm ma sát khi hãm dây.

• Lỗ gắn carabiner: Một vòng cáp hoặc lỗ kim loại cứng để móc carabiner khóa, kết nối toàn bộ hệ thống vào đai leo của người bảo hiểm.

Nguyên lý hoạt động

ATC hoạt động dựa trên nguyên lý ma sát đơn giản. Khi bạn luồn một vòng dây qua một trong các khe của ATC và móc vào carabiner, một khúc cua gắt được tạo ra trên đường đi của sợi dây. Chính khúc cua này tạo ra ma sát, làm chậm và hãm tốc độ trượt của dây.

Người bảo hiểm sử dụng tay phanh (brake hand) để điều khiển lực ma sát. Khi tay phanh giữ dây ở vị trí song song với phần dây đi lên người leo, dây sẽ trượt qua thiết bị một cách mượt mà. Khi cần hãm lại, người bảo hiểm đưa tay phanh xuống, tăng góc gập của dây và tạo ra ma sát lớn hơn, đủ để giữ người leo lại khi họ rơi.

Các loại thiết bị ATC phổ biến

Có hai loại ATC chính mà bạn sẽ gặp trên thị trường.

ATC tiêu chuẩn

Đây là phiên bản cơ bản nhất, nhẹ và đơn giản. Nó phù hợp cho việc bảo hiểm trong phòng tập, leo top-rope và đu dây xuống (rappelling) với một hoặc hai sợi dây. Thiết kế tối giản làm cho nó trở thành một lựa chọn tuyệt vời cho những ai ưu tiên trọng lượng và sự nhỏ gọn.

ATC-Guide

Phiên bản này có thêm một lỗ kim loại nhỏ ở một bên. Lỗ này cho phép bạn móc ATC trực tiếp vào điểm neo phía trên để bảo hiểm cho một hoặc hai người leo thứ hai đi lên từ phía dưới. Chế độ này gọi là "guide mode", rất hữu dụng trong leo núi đa chặng (multi-pitch climbing). Khi người leo thứ hai bị rơi, dây sẽ tự động bị kẹp chặt lại. Đây là lựa chọn phổ biến cho các chuyến leo núi đa chặng tại những địa điểm như Hữu Lũng, Lạng Sơn.

Ưu và nhược điểm của thiết bị ATC

Ưu điểm

• Đơn giản và dễ sử dụng: Không có bộ phận chuyển động, dễ học và kiểm tra.

• Nhẹ và nhỏ gọn: Dễ dàng mang theo trong mọi chuyến đi.

• Linh hoạt: Hoạt động tốt với nhiều đường kính dây khác nhau và dùng được cho cả đu dây đôi.

• Kiểm soát mượt mà: Cho phép người bảo hiểm nhả dây và hãm dây một cách trơn tru.

• Giá thành hợp lý: Thường có giá thấp hơn các thiết bị hỗ trợ phanh.

Nhược điểm

• Không có chức năng hỗ trợ phanh: Toàn bộ lực hãm phụ thuộc vào tay phanh của người bảo hiểm. Điều này đòi hỏi sự tập trung liên tục.

• Yêu cầu kỹ thuật tốt: Người sử dụng phải được đào tạo bài bản về kỹ thuật tay phanh để đảm bảo an toàn.

• Ma sát thấp hơn: So với các thiết bị hỗ trợ phanh, ATC tạo ra ít ma sát hơn, đòi hỏi nhiều lực tay hơn khi giữ một người leo nặng.

Khi nào bạn nên sử dụng ATC?

Thiết bị ATC là một công cụ đa năng, hoạt động hiệu quả trong nhiều tình huống:

• Leo trong nhà và top-rope: Sự đơn giản và khả năng kiểm soát dây mượt mà làm cho nó trở thành lựa chọn lý tưởng.

• Đu dây xuống (Rappelling): ATC cho phép bạn đu dây xuống một cách trơn tru và kiểm soát tốt tốc độ, đặc biệt là khi dùng hai sợi dây.

• Leo núi đa chặng: Phiên bản ATC-Guide là tiêu chuẩn cho loại hình này nhờ khả năng bảo hiểm người đi thứ hai từ trên xuống.

Ví dụ, khi bạn cần đu dây xuống nhiều lần tại các vách đá ở Cát Bà, một chiếc ATC cho phép bạn thực hiện thao tác nhanh chóng và an toàn.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

ATC là viết tắt của từ gì?

ATC là viết tắt của Air Traffic Controller, tên sản phẩm gốc của hãng Black Diamond.

Tôi có thể sử dụng ATC để leo dẫn (lead climbing) không?

Bạn hoàn toàn có thể dùng ATC để leo dẫn, nhưng nó đòi hỏi kỹ năng bảo hiểm và sự tập trung cao độ từ người belayer.

Thiết bị ATC có an toàn cho người mới bắt đầu không?

ATC an toàn cho người mới bắt đầu khi được hướng dẫn và giám sát bởi người có kinh nghiệm.

Lựa chọn đúng thiết bị bảo hiểm phụ thuộc vào kinh nghiệm và loại hình leo núi của bạn.

Xem các thiết bị bảo hiểm ATC chính hãng tại WeTrek.vn.