Thiết bị cam là dụng cụ bảo hiểm chủ động, tự nêm vào khe nứt đá để tạo điểm neo chắc chắn khi leo núi, giúp bảo vệ người leo trong trường hợp bị ngã.

Thiết bị cam (Camming Device (Cam)) là gì?

Thiết bị cam (Camming Device (Cam)), thường gọi tắt là cam, là một dụng cụ bảo hiểm chuyên dụng trong leo núi đá. Nó được thiết kế để đặt vào các khe nứt trên vách đá, tạo ra một điểm neo tạm thời và an toàn. Cam thuộc nhóm dụng cụ bảo hiểm chủ động, nghĩa là nó có các bộ phận chuyển động để bám vào đá. Khi chịu tải trọng, ví dụ như khi người leo bị ngã, các múi cam sẽ nở ra, tạo lực ép mạnh hơn vào thành khe nứt và giữ người leo lại.

Cấu tạo và Nguyên lý hoạt động

Hiểu rõ cấu tạo giúp bạn sử dụng cam hiệu quả và an toàn. Một thiết bị cam cơ bản bao gồm bốn bộ phận chính:

Múi cam (Lobes): Đây là các bộ phận kim loại có hình xoắn ốc. Chúng là phần tiếp xúc trực tiếp với bề mặt đá. Hầu hết các cam hiện đại có bốn múi cam để tăng độ ổn định.

Thân (Stem): Là bộ phận kết nối các múi cam với dây. Thân cam có thể là một trục kim loại cứng hoặc một sợi cáp linh hoạt. Thân cáp linh hoạt phổ biến hơn vì chúng có thể uốn cong theo địa hình đá, giảm nguy cơ thiết bị bị xê dịch.

Cò (Trigger): Là một thanh kim loại hoặc vòng dây mà bạn dùng ngón tay để kéo. Khi kéo cò, các múi cam sẽ co lại, cho phép bạn đặt hoặc tháo cam ra khỏi khe nứt. Thả cò ra, các múi cam sẽ bung mở nhờ lực lò xo.

Dây (Sling): Là một vòng dây nylon hoặc Dyneema được gắn vào phần cuối của thân. Bạn sẽ móc carabiner và luồn dây thừng leo núi qua đây.

Nguyên lý hoạt động của cam dựa trên lực ma sát và góc xoắn của múi cam. Khi bạn thả cò, lò xo đẩy các múi cam bung ra và ép vào hai bên thành của khe nứt. Khi có lực rơi tác động, lực này sẽ kéo thân cam xuống, khiến các múi cam xoay và ép chặt hơn vào đá, tạo ra một điểm neo cực kỳ vững chắc.

Phân loại Thiết bị cam

Thị trường có nhiều loại cam khác nhau, mỗi loại phù hợp với các loại khe nứt và địa hình riêng. Việc phân loại giúp bạn xây dựng một bộ đồ nghề leo núi (rack) phù hợp.

Cách chọn và sử dụng Thiết bị cam tại Việt Nam

Việc lựa chọn và sử dụng cam đòi hỏi kiến thức và kinh nghiệm. Khi bắt đầu với leo núi truyền thống (trad climbing), bạn cần xây dựng một bộ đồ nghề cơ bản.

Xây dựng bộ đồ nghề ban đầu: Một bộ cam cơ bản thường bao gồm các kích thước từ nhỏ đến trung bình, tương ứng với kích thước khe nứt từ đầu ngón tay đến nắm tay. Hầu hết các nhà sản xuất đều dùng hệ thống mã màu để bạn dễ dàng nhận biết kích thước.

Đánh giá khe nứt: Kỹ năng quan trọng nhất là đánh giá chất lượng của đá và hình dạng khe nứt. Bạn cần tìm một khe nứt có hai thành song song và đá phải đặc, chắc chắn. Tránh đặt cam vào đá mục, rời rạc hoặc các mảng đá có thể bong ra.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Tại các khu vực leo núi truyền thống nổi tiếng như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay một số vách ở Cát Bà (Hải Phòng), địa hình đá vôi và granite tạo ra nhiều hệ thống khe nứt đa dạng. Các khe nứt dọc, song song ở Hữu Lũng là nơi lý tưởng để thực hành đặt cam. Việc có một bộ cam đầy đủ kích cỡ sẽ giúp bạn chinh phục được nhiều tuyến leo hơn.

An toàn là trên hết: Luôn kiểm tra lại vị trí đặt cam. Một vị trí đặt tốt là khi các múi cam mở khoảng 50-75%. Không đặt cam ở trạng thái mở hết cỡ (over-cammed) hoặc quá khép (tipped out). Luôn tìm kiếm sự hướng dẫn từ những người leo núi có kinh nghiệm trước khi tự mình sử dụng.

Câu hỏi thường gặp

Thiết bị cam là một phần không thể thiếu trong bộ đồ nghề của người leo núi truyền thống, mang lại sự tự do và an toàn trên những vách đá hoang sơ. Xem các loại Thiết bị cam (Camming Device (Cam)) tại WeTrek.vn.