Thoát belay (Belay Escape) là kỹ thuật tự cứu hộ trong leo núi, giúp người belay chuyển tải trọng của người leo sang một điểm neo an toàn để rảnh tay.

Thoát belay (Belay Escape) là gì?

Thoát belay (Belay Escape) là một chuỗi các kỹ năng cho phép người giữ dây (belayer) chuyển toàn bộ trọng lượng của người leo núi từ thiết bị belay của họ sang một điểm neo (anchor) vững chắc. Mục đích chính là giải phóng người belay khỏi hệ thống, giúp họ có thể di chuyển tự do để thực hiện các thao tác cứu hộ, gọi trợ giúp, hoặc xử lý các tình huống khẩn cấp khác mà không gây nguy hiểm cho người leo đang treo trên dây.

Đây là một kỹ năng tự cứu hộ (self-rescue) nền tảng. Việc thành thạo kỹ thuật này giúp bạn tự chủ và chuẩn bị tốt hơn cho các sự cố bất ngờ khi tham gia leo núi thể thao hoặc leo núi đa chặng (multi-pitch climbing).

Khi nào bạn cần thực hiện Thoát belay (Belay Escape)?

Kỹ thuật này được áp dụng trong các tình huống khẩn cấp khi người belay không thể tiếp tục nhiệm vụ của mình. Bạn cần thoát khỏi hệ thống belay một cách an toàn để giải quyết vấn đề.

Một số ví dụ thực tế:

• Người leo bị thương hoặc bất tỉnh: Người leo của bạn bị kẹt, không thể tiếp tục di chuyển lên hoặc xuống. Bạn cần thoát khỏi hệ thống belay để leo lên hỗ trợ họ hoặc thiết lập một hệ thống kéo, hạ xuống an toàn.
• Người belay bị thương: Trong lúc đang giữ dây, bạn bị đá rơi trúng hoặc gặp một chấn thương đột ngột. Kỹ thuật Thoát belay (Belay Escape) cho phép bạn cố định người leo một cách an toàn, giải phóng bản thân để tự chăm sóc vết thương.
• Tình huống nguy hiểm tại trạm belay: Trạm belay của bạn gặp nguy hiểm do đá lở hoặc thời tiết xấu đột ngột. Bạn cần di chuyển đến một vị trí an toàn hơn trong khi vẫn phải đảm bảo cho người leo.

Ví dụ tại Việt Nam: Bạn đang belay cho đồng đội tại một vách đá ở Hữu Lũng, Lạng Sơn. Người leo bất ngờ bị kiệt sức và không thể di chuyển tiếp. Bạn có thể thực hiện Thoát belay (Belay Escape) để cố định họ vào vách đá, sau đó thiết lập một hệ thống dây để hạ họ xuống an toàn.

Nguyên tắc hoạt động của Thoát belay (Belay Escape)

Về cơ bản, Thoát belay (Belay Escape) hoạt động dựa trên nguyên tắc chuyển tải trọng. Bạn chuyển trọng lượng của người leo từ thiết bị belay trên người bạn sang một nút ma sát (friction hitch) được nối trực tiếp vào điểm neo chính. Quá trình này đòi hỏi sự chính xác và tuần tự để đảm bảo không có thời điểm nào người leo bị rơi tự do.

Các bước chính bao gồm:

1. Cố định dây phanh: Bước đầu tiên luôn là khóa chặt phần dây phanh của thiết bị belay, thường bằng một nút khóa như nút Munter-Mule-Overhand (MMO). Điều này tạo ra một lớp bảo vệ ban đầu, giúp bạn rảnh tay cho các bước tiếp theo.
2. Tạo nút ma sát: Bạn sẽ dùng một sợi dây phụ (prusik cord) để tạo một nút ma sát, ví dụ như nút Prusik hoặc Klemheist, trên sợi dây chịu tải của người leo.
3. Nối nút ma sát vào điểm neo: Đầu còn lại của dây phụ có nút ma sát sẽ được nối vào điểm neo chính bằng một carabiner khóa.
4. Chuyển tải trọng: Bạn từ từ nhả lỏng nút khóa trên thiết bị belay để trọng lượng của người leo chuyển dần từ thiết bị của bạn sang nút ma sát. Khi nút ma sát đã chịu toàn bộ tải trọng, hệ thống đã được cố định vào điểm neo.
5. Tháo thiết bị belay: Sau khi chắc chắn tải trọng đã được chuyển hoàn toàn, bạn có thể tháo thiết bị belay của mình ra khỏi dây. Lúc này, bạn đã thoát khỏi hệ thống thành công.

Lưu ý quan trọng: Kỹ thuật này phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu thực hiện sai. Bạn tuyệt đối không nên tự học qua video hay bài viết. Hãy tham gia một khóa đào tạo chuyên nghiệp với người hướng dẫn có kinh nghiệm.

Các dụng cụ cần thiết

Để thực hiện Thoát belay (Belay Escape) một cách an toàn và hiệu quả, bạn cần có sẵn một bộ dụng cụ tự cứu hộ cơ bản trong đai leo của mình. Các dụng cụ này cần được kiểm tra thường xuyên và bạn phải thành thạo cách sử dụng chúng.

• Dây phụ (Accessory Cord): Một hoặc hai đoạn dây phụ, thường có đường kính 5-7mm, dùng để tạo các nút ma sát như Prusik. Đây là dụng cụ cốt lõi để bám vào dây chính.
• Carabiner khóa (Locking Carabiners): Bạn cần ít nhất 3-4 chiếc carabiner có khóa an toàn. Chúng được dùng để kết nối các thành phần của hệ thống với nhau và với điểm neo.
• Dây sling (Sling/Runner): Một vài sợi dây sling may sẵn với độ dài khác nhau, thường là 60cm và 120cm. Chúng rất hữu ích để nối dài các điểm kết nối hoặc tạo điểm neo tạm thời.
• Thiết bị belay cá nhân (Personal Belay Device): Thiết bị bạn thường dùng để belay. Một số thiết bị có chế độ hỗ trợ phanh (assisted braking) có thể làm cho quá trình thoát belay khác đi một chút.

Tầm quan trọng của việc học Thoát belay (Belay Escape)

Biết cách thực hiện Thoát belay (Belay Escape) không chỉ là một kỹ năng. Nó thể hiện sự trưởng thành và trách nhiệm của một người leo núi. Khi bạn và đồng đội của mình cùng nắm vững kỹ thuật này, cả hai có thể tự tin xử lý các sự cố, giảm sự phụ thuộc vào các đội cứu hộ bên ngoài, đặc biệt ở những khu vực hẻo lánh như các vách đá ở Tà Năng hoặc Pù Luông.

Nó nâng cao sự an toàn cho cả nhóm và trang bị cho bạn khả năng tự giải quyết vấn đề. Đây là bước chuyển từ một người leo núi phụ thuộc sang một người đồng đội đáng tin cậy.

Câu hỏi thường gặp

Kỹ thuật này có áp dụng cho người mới bắt đầu không? Không, Thoát belay (Belay Escape) đòi hỏi huấn luyện chuyên nghiệp và chỉ nên thực hiện sau khi thành thạo.

Tôi có thể học Thoát belay (Belay Escape) trực tuyến không? Không, bạn phải học kỹ thuật này trực tiếp từ một huấn luyện viên leo núi có chuyên môn để đảm bảo an toàn.

Dụng cụ nào là quan trọng nhất để thực hiện Thoát belay (Belay Escape)? Dây phụ tạo nút ma sát như Prusik hoặc Klemheist là dụng cụ thiết yếu để chuyển tải trọng.

Trang bị đầy đủ kiến thức và dụng cụ là bước đầu tiên để trở thành một người leo núi có trách nhiệm. Xem các dụng cụ cứu hộ leo núi tại WeTrek.vn.